Bewonersinitiatieven: een niet te onderschatten kracht in de energietransitie

In heel Nederland zijn bewonersinitiatieven betrokken bij de verduurzaming van hun woning en woonomgeving.  Platform31 volgde een achttal bewonersinitiatieven meerjarig om te zien hoe zij zich als initiatief ontwikkelen, zowel intern (qua kennis en capaciteit) als in reactie op veranderingen in de omgeving (zoals bijvoorbeeld beleidswijzigingen en economische ontwikkelingen). Hoewel de acht initiatieven qua doelstellingen en insteek soms sterk uiteenlopen, zijn er meerdere overkoepelende observaties te maken over hoe zij bijvoorbeeld bewoners betrekken, wat een bewonersinitiatief succesvol maakt en hoe samenwerking met de belangrijkste samenwerkingspartner, de gemeente, eruitziet.

Aanleiding

In 2020 onderzocht Platform31 de effectiviteit van bewonersinitiatieven. Uit deze studie kwam naar voren dat er over de effectiviteit en impact van bewonersinitiatieven nog relatief weinig bekend is. Dit vormde het startsein voor een meerjarig vervolgonderzoek, met een wetenschappelijk-praktische insteek, waarin wordt beoogd meer inzicht te krijgen in de werkwijze en activiteiten van bewonersinitiatieven én de uitkomsten die zij daarmee bereiken.

Vragen

Het onderzoek geeft antwoorden op vragen zoals:

• Wat zijn succesfactoren voor bewonersinitiatieven in de energietransitie?
• Welke rol spelen contextuele factoren in de ontwikkeling van bewonersinitiatieven?
• Welke samenwerkingsvormen zijn er tussen bewonersinitiatieven en gemeenten?
• Welke toekomstperspectieven zien bewonersinitiatieven voor zichzelf’?

Antwoorden

Naast diversiteit aan relevante kennis en vaardigheden en korte lijnen met overheden, zijn enthousiaste, kennis-gedreven trekkers binnen een bewonersinitiatief essentieel. Bewonersinitiatieven krijgen immers onder andere te maken met (onverwachte) veranderingen in bijvoorbeeld beleid en economie en om daarmee om te kunnen gaan wordt veel gevraagd van hun aanpassings- en doorzettingsvermogen. Gemeenten vormen de belangrijkste samenwerkingspartner voor bewonersinitiatieven, maar nergens loopt dat soepel. Er is bijvoorbeeld sprake van een gebrek aan tijd en ook lopen kennisniveau en planning vaak uiteen.  De doelen en belangen van bewonersinitiatieven en gemeenten kunnen verschillen, waardoor de samenwerking tussen beiden soms een balanceer-act is.

Wat de toekomst betreft: bewonersinitiatieven zien die bijvoorbeeld in het verbreden van hun  activiteiten naar andere maatschappelijke vraagstukken, in deels gemeentelijke taken overnemen of in de ontwikkeling van een energiegemeenschap.

Voor wie?

De resultaten van het onderzoek zijn relevant voor bewonersinitiatieven die actief zijn in de energietransitie, zowel voor startende initiatieven als degenen die al een tijd bezig zijn. Daarnaast biedt het onderzoek waardevolle informatie voor een ieder die samenwerkt met bewonersinitiatieven, in het bijzonder gemeenten.