Community building: sleutel voor een zorgzame gemeenschap

“In het licht van een vergrijzende samenleving en groeiende eenzaamheid is samenredzaamheid essentieel. Dat verklaart de toenemende aandacht voor community building”, aldus Annette Duivenvoorden, senior projectleider bij Platform31. “We zien dat het faciliteren van ontmoeting en het versterken van de sociale cohesie bijdragen aan de vitaliteit en gezondheid van ouderen. Er zijn verschillende manieren van het ontstaan van gemeenschappen, van informeel tot formeel. Ouderen nemen bijvoorbeeld zelf initiatieven tot belcirkels, gaan bewegen in vitaliteitsclubs en we zien georganiseerde woonvormen met collectieve activiteiten.” Duivenvoorden merkt op dat als het gaat om gemeenschapsvorming vaak naar de sociale kant wordt gekeken. “Maar bij het stimuleren van contact en ontmoeting spelen het ontwerp van woongebouwen en de nabijheid van voorzieningen ook een grote rol. Dat maakt het heel belangrijk om sociale en fysieke aspecten met elkaar te verbinden, en dat ook samen met bewoners te doen. Zonder bewoners kun je geen vitale, inclusieve woonomgevingen tot stand brengen.”

Bouwen aan de gemeenschap tijdens de ontwerp- en ontwikkelfase

Er wordt veel gesproken over gemeenschapsvorming in bestaande woongebouwen, buurten en wijken. Versterking van de gemeenschap begint eigenlijk al in de ontwerp- en ontwikkelfase. Jurrian Arnold, stedenbouwkundige bij Open Kaart, illustreert aan de hand van twee praktijkvoorbeelden hoe zijn organisatie hieraan invulling geeft: “In het project van de beheercoöperatie Vreeswijkpad in Amsterdam Zuidoost werden bewoners vanaf het begin intensief betrokken bij het ontwerp en beheer van hun toekomstige woongebouw, wat leidde tot meer eigenaarschap en sterkere onderlinge verbondenheid. In Arnhem werd met de huidige bewoners van een serviceflat gewerkt aan nieuwe toekomstscenario’s. We hebben een serie gesprekken gevoerd, waarbij hun wensen en ervaringen centraal stonden. Dat heeft geholpen om het gebouw door de ogen van de bewoners te waarderen en dit mee te nemen in de plannen voor de renovatie van hun flat.” Arnold benadrukt: “Betrek bewoners zo vroeg mogelijk. Laat het ontwerpproces aanleiding zijn voor het gesprek over de waarden en identiteit van de groep, en wat zij met elkaar willen delen. Dat helpt om collectieve wensen te plaatsen boven individuele belangen.” Zijn belangrijkste les: “Faciliteer de dialoog, ontwikkel een gezamenlijk narratief en geef ruimte aan eigenaarschap. Dat helpt om daadwerkelijk duurzame gemeenschappen te creëren.”

Community builder: onafhankelijk en maatwerk cruciaal

“Ik zie mezelf eigenlijk meer als een soort ouderwetse conciërge”, vertelt Esmeralda Detmers, Langer Thuiscoach in Amsterdam Oost, over haar rol als onafhankelijk verbinder in een grote seniorenflat. “Ik ben meestal de eerste contactpersoon. Als er wat is, komen mensen naar mij toe, omdat ze me vertrouwen.” Detmers benadrukt het belang van maatwerk in haar werk: “Elke buurt en bewonersgroep vraagt om een eigen benadering, bij voorkeur door iemand die de wijk goed kent. Het succes van community building staat of valt met het vanaf het begin betrekken van bewoners en het geven van regie aan hen. Meedoen is niet verplicht voor bewoners, maar het is wel mijn taak om te proberen zoveel mogelijk mensen te activeren.” Uit het webinar kwam ook naar voren dat domeinoverstijgend samenwerken essentieel is, maar ook uitdagend: “We zijn aan het pionieren”, zegt Detmers. “En soms moet ik dan buiten de lijntjes kleuren. Door mijn onafhankelijke positie kan ik dat doen, maar het vraagt ook onderlinge afstemming en flexibiliteit van de verschillende betrokken organisaties. Het helpt ook dat we als Langer Thuiscoaches ervaringen en tips met elkaar uitwisselen, en zo samen leren. Samen zetten we de schouders eronder zodat de Lang Leve Thuisflats een succes zijn.”