Kansrijke ideeën uit Europa voor de warmtetransitie

Kansrijk idee 1
Geef de energietransitie vorm met meerdere governance modellen

De energietransitie vraagt om nieuwe manieren van werken. Er zijn initiatieven die vanuit de samenleving ontstaan (zoals energiecoöperaties) en tegelijkertijd is een regierol vanuit nationaal perspectief ook nodig (om bijvoorbeeld keuzes te maken over ruimtelijke gevolgen van hernieuwbare energie).

In de discussie met de verschillende steden kwam naar voren dat een stad zelden maar één manier van werken heeft wanneer het de energietransitie betreft: een top-down of bottom-up model dekt niet volledig de lading meer.

Aan de hand van verschillende modellen kun je als gemeente of stad duiden hoe de regie geregeld is. Grofweg zijn er drie manieren: besturen, laveren en navigeren. Het is nuttig om deze modellen te gebruiken om de discussie tussen steden te structuren. De steden gaven het meest aan een combinatie van top-down en navigeren te gebruiken. Daarnaast gaf Valencia aan ook een laverende regierol te nemen. Verder bleek uit de discussie dat steden ervaren dat een sterk sturende rol vanuit de nationale overheid soms faciliterend, maar soms ook hinderend kan werken.

De modellen besturen, laveren en navigeren zijn uitgebreider beschreven in de publicatie Innovatie in besluitvorming richting aardgasvrije wijken.

Hieronder een indruk van de modellen, in illustraties en een tabel.

Kansrijk idee 3
Richt ‘one stop shops’ op

Een concept dat vooral in bij wat kleinere gemeentes als nuttig wordt gezien, en ook voor grotere gemeentes relevant kan zijn, is de ‘one stop shop’. Dit is een centrale plek waar meerdere diensten en oplossingen voor de energietransitie aangeboden worden, waar nodig toegespitst op de lokale situatie. In Nederland wordt dit ook wel een ‘energieloket’ genoemd. Deze loketten schelen mensen en bedrijven tijd en energie, omdat je niet van tevoren hoeft uit te zoeken waar je heen moet met je vraag. Daarnaast kunnen deze centra voor meer gecoördineerde oplossingen en kostenbesparing zorgen, dus ook aan de aanbodkant voor een efficiëntieslag zorgen.

Een fysieke plek zorgt ook voor meer zichtbaarheid en dus betrokkenheid bij een energietransitie in een wijk of stad.

Wel kan het opzetten van ‘one stop shops’ veel werk zijn, juist omdat partijen van tevoren al veel samenwerkingsafspraken moeten maken. Daarnaast moet er voor deze shops stabiele, meerjarige  financiering zijn en goede coördinatie.

Kansrijk idee 5
Richt publieke bedrijven met één doel op

In Lyon is een bedrijf opgericht dat als taak heeft om een buurt helemaal van het aardgas af te halen (als onderdeel van het ‘Smarter Together’ project). Wanneer de stad dit zelf op zou pakken, zou het proces langzamer gaan. Het bedrijf heeft het mandaat om beslissingen te nemen hoe er in de buurt gewerkt wordt en hoe bewoners worden betrokken. Een kanttekening is wel dat, in dit geval, het bedrijf de keuze heeft gemaakt om bijna niet aan participatieprocessen te doen. Zij vonden dat dit het proces van renovatie onnodig zou vertragen. Als je een proces in deze mate uit handen geeft als gemeente, heb je hier dus ook geen zeggenschap meer over.