Energiecoöperatie Wattnu op weg naar energiegemeenschap

Afgelopen zomer was het tienjarig jubileum van energiecoöperatie Wattnu. Platform31 sprak met voorzitter Miel Janssen en penningmeester Wilfred Hofmans van Wattnu over hun werkwijze en ambities. Het streven van Wattnu is om de leden van de energiecoöperatie zeggenschap te geven over de hele energieketen zodat niet de marktprijs, maar de werkelijke kosten voor warmte en energie leidend worden. Die prijs bepalen de leden samen en eventuele baten vloeien terug naar de gemeenschap.

Voorzitter Miel Janssen: “Voor, door en met elkaar bouwen we aan een eerlijke, duurzame en lokale energiegemeenschap. Onafhankelijk en zonder commercieel belang, met de inzet van betrokken vrijwilligers helpen we elkaar energie te besparen en te verduurzamen.”

Zonnepanelen en warmtenet

Een belangrijk onderdeel van de beoogde energiegemeenschap is het opwekken van energie. Bewoners in de gemeente Gooise Meren kunnen bij Wattnu terecht voor hulp bij het zelf opwekken van energie door collectieve inkoopacties voor zonnepanelen en warmtepompen. Daarnaast legt de energiecoöperatie zonnepanelen op grote daken (van bijvoorbeeld bedrijven) en boven parkeerplaatsen (zogenaamde solar carports). De lokale, coöperatief opgewekte energie levert Wattnu vervolgens via energiecollectief ‘om | nieuwe energie’ aan de bewoners.

Sinds 2020 werkt de energiecoöperatie aan een warmtenet om op termijn warmte te kunnen leveren. Het eerste warmtenet moet in Muiderberg gerealiseerd worden door warmte uit het IJmeer te onttrekken en daarmee woningen te verwarmen. De eerste buizen liggen reeds in de grond en in de loop van 2023 worden nieuwe subsidieregelingen verwacht om de financiering rond te krijgen.

Convenant maakt professionalisering mogelijk

In het warmtenetproject werkt Wattnu nauw samen met de gemeente Gooise Meren. In de Transitievisie Warmte heeft de gemeente acht warmtenetten ingetekend, waarvan het net in Muiderberg als eerste moet worden opgeleverd. Tijdens het jubileumfestival afgelopen zomer tekende Wattnu een convenant met de gemeente. Dit is volgens penningmeester Wilfred Hofmans belangrijk voor de langetermijnplannen van het initiatief: “Het convenant stelt ons in staat om een verdere professionaliseringsslag te maken en onze basisorganisatie uit te bouwen, zodat we in projecten zoals het warmtenet op gelijke voet kunnen optrekken met de gemeente in plaats van afhankelijk te zijn van eenmalige subsidies.”

Rol bij aanpak energiearmoede

Afgelopen jaar werd Nederland getroffen door een energiecrisis waardoor vrijwel alle huishoudens werden geconfronteerd met torenhoge energierekeningen. Iedereen kreeg een compensatie van de Rijksoverheid en voor huishoudens die kampten met energiearmoede werd een specifieke uitkering (SPUK) opgetuigd. Gemeenten kregen de taak om deze kwetsbare huishoudens te helpen met energiebesparende maatregelen, zodat de energierekening lager werd. Wattnu sprong bij en bood aan invulling aan deze belangrijke taak te geven. Janssen: “Wij zijn beter geëquipeerd om dit uit te voeren dan de gemeente of commerciële bedrijven omdat wij dichter bij bewoners staan en veel meer mensen kunnen mobiliseren. Wij zijn in staat om écht contact te maken met huishoudens die met energiearmoede kampen en hen laagdrempelig, aan de keukentafel te helpen.” En zo geschiedde: de gemeente Gooise Meren maakte afspraken met Wattnu en de energiecoöperatie nam de uitvoering van de SPUK-regeling voor haar rekening.

Een vrijwilliger van Wattnu gaat langs de deuren met tips voor energiebesparing

Wattnu organiseert verschillende projecten in het energiedomein, waaronder het 1000-daken-project, het warmtenet en het nationaal isolatieproject. Achttien vrijwilligers krijgen een maatschappelijke vergoeding voor de coördinerende taken die zij op zich nemen en ruim honderd lokale én vrijwillige energiebuddy’s en -coaches gaan op pad om huishoudens te helpen met energiebesparende maatregelen. Als onderdeel van het takenpakket ontzorgt Wattnu de gemeente door zich te ontfermen over de verantwoording tegenover het Rijk.

Onlangs kwam in het nieuws dat gemeenten moeite hebben met de uitvoering van de energietransitie vanwege gebrek aan personeel en dat adviesbureaus daarom regelmatig taken, waaronder specifieke uitkeringen, overnemen. Janssen: “Dat is ons een doorn in het oog. Gemeenten krijgen een smak geld, weten niet hoe ze dat weg moeten zetten en huren daarom allerlei commerciële bureaus in. Die werken snel en kostenefficiënt. Maar ze bieden meestal niet de maatregelen die voor de bewoner het meeste impact hebben en maken geen verbinding om de bewoner te begeleiden naar duurzamer gedrag. Mede daarom hebben wij aangeboden dit uit te voeren in Gooise Meren: wij zijn hier geworteld, leggen verbinding met mensen en kijken heel precies hoe we deze mensen wat lucht kunnen geven.”

Onafhankelijke energiegemeenschap

De initiatiefnemers hopen dat bewoners van Gooise Meren in de toekomst samen een energiegemeenschap kunnen vormen, met zeggenschap over de lokale energiebronnen. Om dit te bereiken is – naast energieopwek en -besparing –  bewustwording een belangrijke bouwsteen. Hier wordt aan gewerkt door bijvoorbeeld energielessen te geven op scholen. Janssen: “Energie is iets wat we als maatschappij niet aan de markt over moeten laten. Gelukkig komt er steeds meer bewustzijn dat energie geen marktproduct hoeft te zijn. Onze kracht zit in onze onafhankelijke positie ten opzichte van de gemeente en energiebedrijven: op de ledenvergadering bepalen bewoners ons beleid, niet een marktpartij of de gemeente. Weliswaar in nauwe samenwerking met de gemeente en volgens de contouren van het convenant, maar ons vertrekpunt is altijd het bewonersbelang.”

Wattnu geeft energieles op school