Praktijkvoorbeeld Gezondheid en zorg

Een brede en opgavegerichte gezondheidsvisie in de gemeente Groningen

9 maart 2022 | Leestijd: 4 minuten
De gemeente Groningen werkt al sinds 2017 aan een brede en opgavegerichte gezondheidsvisie. Het meenemen van gezondheid in de wijkvernieuwing en stadsontwikkeling is daarna staande praktijk geworden. Nu werkt de gemeente aan een betere verbinding tussen het sociaal domein en gezondheid. Marieke Zwaving, concernadviseur strategie van de gemeente Groningen en programmamanager Gezonde Stad, vertelt meer hierover. “We werken aan een betere verbinding tussen het sociaal domein en gezondheid.”

De gemeente Groningen beschouwt het verbeteren van de gezondheid van haar inwoners als een sociale, fysieke en economische opgave. “Dat lijkt nu niets bijzonders meer”, benadrukt Zwaving. “Er zijn nu allerlei rapporten en adviezen die een brede ‘Health in all policies’ aanpak propageren, zoals van de WHO, WRR en Raad voor de Volksgezondheid. En ook het concept ‘Positieve Gezondheid’ van Machteld Huber is inmiddels breed bekend. Dat was anders dan in 2017, toen de gemeenteraad van Groningen de ’Healthy Ageing visie’ vaststelde.”

Denkrichting: Benut het opgavegericht werken

Met denkrichtingen geeft GezondIn suggesties voor beleid en aanpak van gezondheidsachterstanden voor gemeenten tijdens en na coronacrisis. Het verhaal van de gemeente Groningen gaat over het benutten van opgavegericht werken. Veel gemeenten zien kansen in een Health in all policies benadering. Door vanuit alle beleidsterreinen aandacht te hebben voor de huidige gezondheidsopgave, ontstaat het besef dat alle sectoren een bijdrage kunnen leveren aan de gezondheid van inwoners. Een sterke sociale basisinfrastructuur is daarbij een randvoorwaarde. Het helpt ook als klantmanagers en professionals uit wijkteams met een brede blik kijken en ook aandacht voor gezondheid hebben. En doorverwijzen naar activiteiten die de gezondheid bevorderen

Samenwerken aan Healthy Ageing

Aan de wieg de brede gezondheidsvisie stond ‘Het Akkoord van Groningen’, tussen de gemeente, provincie en Groningse kennisinstellingen – de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) en de Hanzehogeschool. Ook was het Healthy Ageing Netwerk Noord Nederland (HANNN) betrokken. Het jaar 2016 was belangrijk toen de partners betrokken waren bij het internationale congres ‘Building the Future of Health’ in Groningen. Dat ging over de bijdrage van de gebouwde omgeving aan een goed en gezond leven. Zwaving: “We zijn toen binnen de gemeentelijke organisatie ook grote bijeenkomsten gaan organiseren. Met onder meer de gezondheidscollega’s, die het gezondheidsbeleid voor 2018-2022 moesten maken.”

Gezonde stadsprincipes in de wijkaanpak

Na het congres en op verzoek van het college maakten de kennisinstellingen en andere partners, de ’Healthy Ageing visie’. Die kent zes kernwaarden (de zogenaamde G6): actief burgerschap, bereikbaar groen, actief ontspannen, gezond verplaatsen, gezond bouwen en gezonde voeding. “Deze ‘gezonde stadsprincipes’ zijn vervolgens gebruikt in een pilot en wijkaanpak in de Groningse wijk Selwerd”, vertelt Zwaving. “Hierbij bouwden we voort op een al langere traditie van integraal werken in het kader van wijkvernieuwing. We betrokken bewoners en is er een aparte wijkgerichte coalitie opgericht. Sindsdien is het meenemen van gezondheid in de wijkaanpak en in de meerjarenprogramma’s van stadsontwikkeling, steeds meer staande praktijk geworden. Ook dankzij extra financiële investeringen in de leefbaarheid in (uiteindelijk tien) wijken, waar op alle fronten het nodige moest gebeuren. “

De uitkomst: specifieke wijkplannen, met aandacht voor gezondheid en waar de verbinding tussen fysiek (leefkwaliteit) en sociaal (kwaliteit van leven) het uitgangspunt is. Het gaat dus om een samenhangende aanpak op het gebied van armoede, groen, buitenzijn, een veilige buurt, positief opgroeien en prettig, duurzaam en gezond wonen. Zwaving: “Daarmee kwam er een extra en zevende waarde bij: veiligheid (fysiek en sociaal).”

Goede organisatievoorwaarden

Terugkijkend constateert Zwaving dat het succes van de verbinding gezondheid en leefomgeving mede te danken is aan het feit dat de ’Healthy Ageing visie’ gekoppeld was aan extra geld voor aanjaagfuncties voor meerdere jaren. Dat gaf ruimte om collega’s van bijvoorbeeld stadsontwikkeling en gebieds- en wijkgericht werken te benaderen over de visie. En om de juiste verbindingen te leggen tussen afdelingen en de samenwerking met de kennisinstellingen te concretiseren in de vorm van gezamenlijke onderzoeksopgaven. Zwaving: “Je moet dat aanjagen echt een aantal jaren volhouden. Het loont: nu is er veel contacten tussen collega’s die met gezondheid bezig zijn en die bijvoorbeeld in het fysieke domein werken. De opgaven voor de stad worden op alle domeinen gebiedsgericht verbonden. Onze organisatie is aangepast op gebieds- en opgavegericht werken.”

Verbinding sociaal domein en zorg

Met middelen vanuit onder meer de programma’s Regiodeal Groningen Noord werkt de gemeente verder aan een gecombineerde wijkgerichte aanpak. Ook lopen er grote gebiedsontwikkeling-projecten waarin de gezonde stadsprincipes worden meegenomen. Bijvoorbeeld bij de plannen voor de Grote Markt, het stationsgebied, het Suikerunieterrein en Stadshavens. Daarnaast maakt wethouder Isabelle Diks zich nu sterk voor een betere verbinding tussen volksgezondheid, armoede, zorg en veiligheid. Zwaving: “We sluiten bijvoorbeeld aan bij de actualiteit van de opgaven van het coronaherstelbeleid (‘Iedereen doet weer mee in 050’) de integrale armoedeaanpak ‘Kansrijk Groningen’ en de grotere landelijke aandacht voor de relatie tussen gezondheid en armoede.”

Aansluiten bij Kansrijk Groningen

In 2019 begon Groningen, in samenwerking met de WIJ-teams, Werk en Inkomen en de Groninger Krediet Bank, met Kansrijk Oost. Een integrale armoedeaanpak waarin één buddy werkt met één gezin. Het initiatief is nu actief in meerdere wijken onder de naam ‘Kansrijk Groningen’. De resultaten van de eerste pilot, met circa zeventien gezinnen, waren veelbelovend. De buddy voorkomt dat er heel veel hulpverleners bij een gezin over de vloer komen en fungeert als regisseur en hitteschild in een complexe omgeving. De buddy bouwt een band op met het gezin. Het gezin houdt de regie en bepaalt zelf wat er nodig is om de grip op het leven weer terug te krijgen. De buddy helpt daarbij. Gezien de directe relatie tussen armoede/inkomen, stress en gezondheid kan deze aanpak op termijn niet alleen grote gezondheidswinst opleveren maar ook veel zorgkosten besparen.

Intensieve samenwerking en een lange adem

“Vanuit gezondheid kunnen we nog intensiever samenwerken met de sociale gebiedsondersteuners in de wijk”, benadrukt Zwaving. “We zoeken collega’s op die met armoedebeleid bezig zijn, om te kijken hoe we vanuit gezondheid een bijdrage kunnen leveren. Zoals gebruikelijk betrekken we onze kennispartners, maar ook bijvoorbeeld de zorgverzekeraar en ziekenhuizen.” In ieder geval is er volgens Zwaving nog veel en lang werk aan de winkel. “De gezondheidsverschillen in Groningen zijn nog erg groot. Recente GGD-cijfers laten op leefstijl (minder roken en alcohol) weliswaar een verbetering zien. Maar overgewicht en sedentair gedrag is toegenomen, en de cijfers rond eenzaamheid en mentale gezondheid zijn ook niet goed. Mogelijk door corona, is er veel meer beroep op GGZ. Daarom vraagt dat extra aandacht in de toekomst.”

 

Marieke Zwaving is concernadviseur strategie van de gemeente Groningen en programmamanager Gezonde Stad

Het stimuleringsprogramma GezondIn, uitgevoerd door Pharos en Platform31, helpt Nederlandse gemeenten sinds 2014 met de lokale aanpak van gezondheidsverschillen.

Naar GezondIn.nu

Ontvang nieuws van Platform31

Nieuws, publicaties en bijeenkomsten van Platform31 automatisch in jouw mailbox? Meld je dan aan voor onze tweewekelijkse nieuwsbrief over actuele ontwikkelingen in stad en regio.

Bekijk al onze nieuwsbrieven en updates

"*" geeft vereiste velden aan