Duurzame samenwerking en financiering biedt jongeren met schulden perspectief
4 juni 2020
Van stressvolle schulden naar een duurzaam toekomstperspectief voor jongeren
Veel jongeren tussen de 18 en 27 die problematische schulden hebben, komen niet in aanmerking voor reguliere schuldhulpverlening. De gemeente Den Haag en Society Impact startten in 2016 met een alternatief voor deze groep dat doorgroeide tot het Jongeren Perspectief Fonds. Zij nemen de schulden van jongeren over en kopen die af. Op die manier geven zij jongeren weer een duurzaam toekomstperspectief.
“Jongeren met problematische schulden lopen een grote kans om vast te lopen in hun leven, bijvoorbeeld omdat ze hun opleiding niet afmaken, hun baan verliezen of in sociaal isolement komen”, vertelt Larissa Jongenelen, projectleider van het fonds bij de gemeente Den Haag. “We begonnen in 2016 met een pilot bij de gemeente voor deze groep, waarin we de schulden overnamen. Eerst hielpen we vijftien jongeren, later vijftig, met een speciaal team. Onze integrale aanpak bracht goede resultaten. Die aanpak wordt nu onder de vlag van het Jongeren Perspectief Fonds voortgezet. Daarbij streven we naar een instroom van 150 jongeren per jaar.”
Veel schuldeisers, veel stress
“Wij krijgen de jongeren aangemeld via gemeentelijke diensten, externe maatschappelijke partners of jongeren melden zich zelf aan”, licht Jongenelen toe. “Bijna altijd is er meer aan de hand dan alleen schulden: we zien steeds meer GGZ-problematiek, we zien jongeren met een lichte verstandelijke beperking, er zijn jongeren die dakloos zijn, problemen thuis hebben, eenzaam zijn. Gemiddeld hebben de jongeren bijna 20.000 euro schuld en soms wel elf of twaalf schuldeisers. Denk aan telecombedrijven, zorgverzekeraars, de sportschool, de Belastingdienst, het CJIB. Door de schulden hebben ze veel stress. Het lukt de jongeren niet om zelf hun leven weer op orde te krijgen.”
“We werken met mensen met diverse professionele achtergronden. In het maatschappelijk werk of jeugdhulpverlening bijvoorbeeld. Zij hebben dus psychologische en pedagogische kennis en die heb je ook wel nodig bij deze groep. De trajectbegeleiders zijn de centrale ondersteuners voor de deelnemers. Zij hebben meerdere rollen: die van coach, mentor, trainer. De schuldhulpverleners opereren op de achtergrond, zodat het toekomstperspectief centraal staat voor de jongere en niet de schuld.’’
Brede intake
“Als een jongere instroomt nemen we een periode van vier tot zes weken voor een kennismaking”, legt Jongenelen uit. “In deze periode testen we de motivatie van de jongere en praten we over welke doelen de jongere gedurende het traject wilt behalen. Door stress is er weinig ruimte voor langere-termijn-denken, dat snappen we en daar houden we rekening mee. Ondanks dat gaan we wel samen met de jongere onderzoeken waar hij of zij van droomt. We gaan ook na wat er verder speelt dan de schulden, bijvoorbeeld sociaal isolement, huisvestingsproblemen, problemen met school of werk of gezondheid. We kijken dus breed.”
Overeenkomst
Aan het eind van de kennismakingperiode valt de beslissing of iemand echt mee kan doen. Zo ja, dan legt het Fonds de afspraken met de jongere vast in een perspectiefplan en overeenkomst. “Deelnemers moeten altijd een maatschappelijke stage doen en een financiële cursus volgen als tegenprestatie”, benadrukt Jongenelen. Verder werken we samen met de jongere aan een opleiding of baan. Houdt iemand zich niet aan de afspraken? Dan kan hij uit het traject worden gezet en krijgt hij zijn schulden weer op zijn eigen bordje. We rekenen nu op een uitval van ongeveer vijf procent van de jongeren.”
Van crisis naar perspectief
In de eerste paar maanden staat de begeleiding in het teken van crisisbeheer. “In die periode willen we de schulden weggewerkt hebben”, vertelt Jongenelen. “Daarna pas komt er ruimte in het hoofd van de jongeren. De stress valt voor een deel weg. Dan kun je eigenlijk pas gaan opbouwen en meer sturen op het lange-termijn-perspectief. We appen veel, en proberen het aantal formele brieven tot het absolute minimum te beperken. We doen geen uitspraken over goed of fout, bijvoorbeeld als een jongere meer uitgeeft dan verstandig is. Maar we gaan wel het gesprek aan over de keuzes en wat die betekenen voor hem of haar, nu en straks. En we vieren de successen. Dit zijn allemaal elementen die onze aanpak gemeen heeft met bijvoorbeeld de Mobility Mentoring®-aanpak. Deelnemers zijn positief daarover, en waarderen vooral dat er één persoon is bij wie ze altijd terecht kunnen.
Samen met partners in de stad
“Het Jongeren Perspectief Fonds werkt heel goed”, benadrukt Jongenelen. “Maar wat ik vooral geleerd heb de afgelopen tijd is dat we het niet alleen kunnen, deze groep jongeren duurzaam helpen. Je hebt je partners in de stad nodig. Bijvoorbeeld wanneer er woonruimte voor een jongere nodig is. Sommige jongeren hebben blijvend hulp nodig: met de financiële administratie, door een steunpakket voor de vaste lasten of met ondersteuning vanwege psychische kwetsbaarheid. Het is moeilijk in te schatten, maar ongeveer een kwart van de jongeren die wij binnen krijgen zal nooit helemaal zelfredzaam zijn. Als je deze groep niet goed opvangt in de stad, zie je ze later weer terug voor ondersteuning.”