Twaalf urgente aandachtspunten voor een nieuw kabinet

Met de Tweede Kamerverkiezingen voor de deur en de rijksbegroting in de hand, maakt Platform31 de balans op: Wat heeft het huidige (demissionaire) kabinet voor elkaar gekregen en waar ligt de focus in de rijksbegroting? En wat zijn urgente aandachtspunten voor het nieuwe kabinet? In vier artikelen zetten we dat op een rij, vanuit onze expertise in praktijk, beleid en wetenschap. Hieronder de hoofdlijnen.

Pak het woningtekort aan met lef, samenwerking en scherpe keuzes

De schaarse ruimte maakt het noodzakelijk om scherpe, samenhangende keuzes te maken voor de lange termijn op nationaal niveau. Veel partijen werken hard aan het oplossen van de woningnood, maar meer regie, lef en samenwerking is nodig. Platform31 ziet drie aandachtspunten voor een nieuw kabinet:

• Beter benutten bestaande woningvoorraad. Naast nieuwbouw is het beter en slimmer benutten van bestaande woningen een kansrijk instrument om het enorme tekort aan woonruimte aan te pakken. Het vraagt lef en gezamenlijke inzet van gemeenten, rijksoverheid en woningcorporaties om het delen en splitsen van woningen te stimuleren en op te schalen.
• Versnelling woningbouw. Hoewel de ambitie is om jaarlijks honderdduizend woningen te bouwen, blijft de praktijk achter. Veel oplossingen liggen inmiddels klaar in wet- en regelgeving; nu is het vooral een kwestie van borgen en opschalen. Een nieuw kabinet moet meer nadruk op de uitvoering leggen, in plaats van weer nieuwe dingen bedenken.
• Verdeling van schaarse ruimte. Nederland staat voor een complexe ruimtelijke puzzel. De vraag naar ruimte is groter dan ooit, terwijl de beschikbare ruimte beperkt is. Woningbouw, energietransitie, klimaatadaptatie, landbouw, natuur en infrastructuur concurreren met elkaar om dezelfde vierkante meters.

Lees het artikel ‘Pak het woningtekort aan met lef, samenwerking en scherpe keuzes’

Keuzes en euro’s onmisbaar bij ambities voor een sterke economie

‘Verantwoord begroten voor een sterke economie’, zoals de titel van de Miljoenennota luidt, is noodzakelijk in tijden van spanning en schaarste. In de rijksbegroting zijn goede intenties op dit vlak  terug te vinden, toch blijft het in veel opzichten onduidelijk waar het Rijk de komende jaren écht op zal inzetten. Het is aan een nieuw kabinet om duidelijkheid te verschaffen én gericht te investeren.
Ruimtelijk-economisch kent Nederland op dit moment drie urgente uitdagingen:

• Duidelijke keuzes maken over wat een plek verdient in de nieuwe economie. De komende jaren zal de overheid samen met het maatschappelijk middenveld moeten nadenken over het doelgerichter faciliteren en accommoderen van wenselijke, toekomstbestendige economische activiteiten. Dit zijn bijvoorbeeld activiteiten die strategisch, economisch of maatschappelijk van grote meerwaarde zijn. Meer regie vanuit het Rijk is hierin onvermijdelijk.
• Doelgericht én breed aanjagen van innovatie en productiviteit. De rijksbegroting voor 2026 bevat een aantal aanknopingspunten, maar het is belangrijk om deze ruimtelijk door te vertalen en om waar mogelijk ook het brede mkb aan te haken. Ook staan de bezuinigingen op hoger onderwijs op gespannen voet met ambities rond innovatie en arbeidsproductiviteit.
• Ruimte voor betekenisvol werk in de steden faciliteren. In de strijd om de schaarse ruimte in steden zijn economische activiteiten te vaak het ondergeschoven kindje. Terwijl lokaal gewortelde (maak)bedrijven een belangrijke bijdrage aan het functioneren van een stad, én aan de sociale economie. Zorg daarom voor voldoende (betaalbare) werkruimte, zowel op bedrijventerreinen als in binnensteden en woonwijken.

Lees het artikel ‘Keuzes en euro’s onmisbaar bij ambities voor een sterke economie’

Netcongestie, klimaatadaptatie en circulair bouwen vragen om structurele maatregelen

De Rijksbegroting 2026 reserveert onvoldoende middelen voor de urgente, grote duurzaamheidsopgaven. Zonder extra investeringen en regie is het tempo onvoldoende om de klimaat- en duurzaamheidsdoelen voor 2030 en 2050 te halen. Het komende kabinet moet scherpere keuzes maken, regie nemen en investeren in structurele oplossingen voor netcongestie, klimaatadaptatie en circulair bouwen. Platform31 heeft aanbevelingen op drie urgente knelpunten.

• Meervoudige aanpak nodig van netcongestie. Het elektriciteitsnet raakt overbelast, waardoor duurzame projecten vertraging oplopen. Alleen met een meervoudige aanpak en meer centrale regie kan het Rijk de netcongestie structureel oplossen. Lokale initiatieven voor warmte en energie verdienen meer ruimte, zodat decentrale oplossingen kunnen bijdragen aan netbalans.
• In elk beleid inzetten op klimaatadaptatie. Investeren in klimaatadaptatie – denk aan waterretentie en -afvoer, weerbaarheid bij hitte – levert een hoog rendement op en voorkomt grote toekomstige kosten. Klimaatadaptatiebeleid raakt onder meer waterveiligheid, gezondheid, landbouw en infrastructuur. Dit vraagt om een andere manier van werken, om sturen op klimaatadaptatie in gebiedsontwikkeling, beleidsvorming en investeringsbeslissingen.
• Drempels wegnemen voor circulair bouwen. Nederland scoort hoog in hergebruik van materialen en er is groei zichtbaar in circulair bouwen en gebruik van bio-based materialen. Toch zijn er obstakels: de markt is nog onvolwassen, investeerders zijn terughoudend en regelgeving belemmert innovatie. Ondersteun de ontwikkeling van circulaire businessmodellen en maak circulair bouwen met hoogwaardiger hergebruik van materialen tot norm in de bouwsector.

Lees het artikel ‘Netcongestie, klimaatadaptatie en circulair bouwen vragen om structurele maatregelen’

Naar een sociaal en leefbaar Nederland: visie, samenhang en energie uit de samenleving benutten

Investeren in kansengelijkheid, kwetsbare gebieden en regio’s en een sociale en gezonde leefomgeving is een kwestie van lange adem. Dat vraagt een langetermijnvisie, met daadkrachtige keuzes en samenhangend beleid voor de toekomst. Bij het aanpakken van deze uitdaging is het belangrijk dat het nieuwe kabinet de energie uit de samenleving omarmt en de samenwerking tussen departementen stimuleert.

Voor een nieuw kabinet dat aan een sociaal en leefbaar Nederland werkt, ziet Platform31 drie belangrijke aandachtspunten:

• Aanpakken kansenongelijkheid en armoede. Veel mensen komen niet mee in de complexer wordende samenleving, waarbij een stapeling van problemen zien rond armoede en gezondheid. Achtergrondkenmerken van ouders, zoals hun opleidingsniveau en het gezinsinkomen, werken door in hun verdere leven. Het leidt bijvoorbeeld tot gescheiden werelden als mensen met eenzelfde achtergrond clusteren in bepaalde buurten, en gebrekkige sociale samenhang.
• Investeren in leefbaarheid en veiligheid in kwetsbare wijken en regio’s. De kansenongelijkheid concentreert zich in kwetsbare wijken waar grote groepen mensen te maken hebben met een stapeling van problemen, zoals armoede, eenzaamheid en een slechte gezondheid. Investeren in deze kwetsbare gebieden is noodzakelijk. Juist ook in de gebieden die net buiten het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV) vallen.
• Zorgen voor een sociale en gezonde leefomgeving. Er valt veel gezondheidswinst te behalen door te investeren in de sociale en fysieke leefomgeving. Aandacht hiervoor is noodzakelijk want er zijn grote verschillen in gezondheid en levensverwachting van mensen in verschillende buurten. Bovendien is preventie wenselijk gezien de oplopende zorgkosten.

Lees het artikel ‘Naar een sociaal en leefbaar Nederland: visie, samenhang en energie uit de samenleving benutten’