Omdat de overgang naar aardgasvrije wijken onmogelijk is te realiseren zonder hulp van bewoners, hebben gemeenten veel aandacht voor participatie. Ze bekijken in welke mate bewoners kunnen en willen worden betrokken bij het aardgasvrij maken van hun wijk. Hoe ze participatie vorm kunnen geven. En hoe de gemeente bewonersinitiatieven kan ondersteunen. Deze samenwerking tussen bewoners en gemeente is essentieel om te komen tot goede uitvoeringsplannen, die gemeenten de komende tijd moeten gaan opstellen.
Een belangrijke – maar nog vaak afwezige – speler op dit speelveld is de gemeenteraad. Terwijl de raad een belangrijke bijdrage kan leveren aan de kwaliteit van bewonersparticipatie. Juist in de warmtetransitie is de noodzaak voor het bepalen van participatiekaders en democratische waarden waaraan voldaan moet worden en het vormgeven van het contact met bewoners extra belangrijk. Het is een transitie die veranderingen achter de voordeur vraagt, zowel in huis als in gedrag.
Een goed gesprek
De verschuiving naar meer betrokkenheid en verantwoordelijkheid van bewoners vraagt om een goed gesprek in de raadzaal. Vooral over welke rol de gemeenteraad zelf wil spelen en op welke manier de raad de kwaliteit van het participatieproces kan vergroten en waarborgen.
Om dit scherp te krijgen is het handig om te kijken door de bril van de drie rollen die zijn te onderscheiden voor raadsleden: de volksvertegenwoordigende rol, die de basis vormt voor het raadswerk: raadsleden zijn in de eerste plaats de gekozen vertegenwoordigers voor burgers. De kaderstellende rol, oftewel het bepalen van de koers of gewenste richting van gemeentelijk beleid. En de controlerende rol, waarin de gemeenteraad de uitvoering van het beleid door het college van burgemeester en wethouders beoordeelt. Deze rollen, of taken, vloeien voort uit wettelijke bevoegdheden van de gemeenteraad.
In Haarlem, Rotterdam, Nijmegen en Goeree-Overflakkee zijn bewoners en gemeente al een eind op weg met de warmtetransitie. In deze gemeenten zijn proeftuinwijken van start gegaan, met hulp van het Programma Aardgasvrije Wijken. Platform31 onderzocht hier hoe de participatie in de wijkplannen vorm krijgt, welke rol raadsleden daarin (willen) spelen en wat bewoners van raadsleden verwachten.
Dit artikel beschrijft de overkoepelende lessen uit de praktijk van de vier proeftuinwijken. Gemeenteraden, ondersteund door hun raadsgriffie, kunnen hiermee aan de slag in de aardgasvrijtrajecten in hun eigen gemeente. De lessen bieden kennis en inspiratie om de kwaliteit van participatie in aardgasvrije wijken te verbeteren.