Verschillende aanpakken
Er zijn verschillende manieren om ontmoeting en verbinding in de wijk te realiseren en daarmee een gemeenschap op te bouwen:
Studio BRUIS – Samen Buurten
Studio BRUIS – Samen Buurten is een wetenschappelijk erkende methodiek die bewoners en professionals leert hoe zij met elkaar een impuls kunnen geven aan de ‘sociale vitalisering’ van een bepaald complex. ‘BRUIS’ leert bestaande groepen actieve bewoners, zoals de bewonerscommissie en de activiteitencommissie, anders kijken naar het wooncomplex en zijn bewoners. Ook leren zij een andere manier van bewoners betrekken: meer ruimte geven, minder vóór en meer door en met bewoners
organiseren. Het wooncomplex slaat een nieuwe richting in, gebaseerd op een wooncultuur van kleine, informele clubs die elkaar vinden rond gedeelde interesses.
Buurtcirkel
De Buurtcirkel is een figuurlijke ‘cirkel’ voor iedereen met een ondersteuningsvraag en bestaat uit zo’n 9 tot 12 inwoners van een bepaalde buurt of wijk. Het is bedoeld om gezamenlijk activiteiten te ondernemen en het stimuleren van onderlinge hulp en wederkerigheid. Naast deelnemers zijn ook een vrijwilliger uit dezelfde wijk of buurt en een Buurtcirkelcoach aan de Buurtcirkel verbonden. In principe is deelname aan de Buurtcirkel tijdelijk en is het doel dat mensen uiteindelijk weer helemaal zelfstandig kunnen wonen.
ABCD-methode
De ABCD-methode (Assed-Based-Community Development) biedt een aanpak voor
sociaaleconomisch zwakkere wijken waarbij alle buurtbewoners betrokken worden, ongeacht leeftijd
of herkomst. Van binnenuit wordt gewerkt aan de versterking van een buurt of wijk op economisch,
sociaal en cultureel vlak. Hierbij wordt specifiek op zoek gegaan naar de kracht en vermogens van
mensen in een buurt of wijk (in plaats van mensen te bestempelen als kwetsbaar). Een belangrijk doel
van de ABCD-methode is het tot stand brengen van relaties en daarmee bij te dragen aan een
leefbare buurt.
De ABCD-methode is opgenomen in de databank Effectieve sociale interventies van Movisie, waar onder andere de volgende werkzame elementen in de methode zijn uitgelicht:
- Wijkontwikkeling en vernieuwing van binnenuit en bottom-up.
- Focus op capaciteiten in plaats van op problemen en tekortkomingen.
- Initiatieven met weinig tot geen hulp van buitenaf.
- Erkennen en voortbouwen op bestaande informele netwerken.
- Het tot stand brengen van nieuwe sociale relaties.
- Wijkspecifieke invulling van de methode.
Methodebeschrijving ABCD (pdf) van Movisie
Inzetten op wijkeconomie
Steeds vaker wordt samenlevingsopbouw in één adem genoemd met wijkeconomie, oftewel het versterken van de economische vitaliteit in een bepaalde wijk en daarmee de sociale verbinding in de wijk vergroten. Welzijnsorganisatie Eurus spreekt over wijkeconomie als het nieuwe welzijn. Een voorbeeld is een bewonersbedrijf – een collectieve sociale onderneming dat gerund wordt door bewoners en waarbij de gemaakte winst bestemd is voor de eigen wijk of buurt. Wijkbewoners kunnen er talenten (her)ontdekken en werkzaamheden uitvoeren. Bovendien heeft een dergelijke onderneming een sterke sociale functie; bewoners kunnen elkaar daar op frequente basis ontmoeten. Bovendien kun je de wijkeconomie op een ABCD-manier benaderen: de wijk als ‘schaal’, voortbordurend op kansen en hulpbronnen in de wijk en gericht op sociale verbinding en het bouwen aan relaties (wijkbewoners die elkaar kennen en graag de handen uit de mouwen willen steken).
A home away from home
Centraal bij samenlevingsopbouw in de wijk staat ontmoeting. Naast zogenaamde first places (iemands thuis) en second places (iemands werkplek), bestaan er
ook third places. Deze term, bedacht door socioloog Ray Oldenburg en toegelicht in zijn boek The Great Good Place (1989), verwijst naar de plekken die bestaan náást de afgebakende thuis- en werkplek. Dit zijn bijvoorbeeld plekken waar mensen samenkomen en waar sociale relaties worden opgebouwd, denk aan een park of een buurthuis. Volgens Oldenburg zijn deze plekken essentiële ankers van de gemeenschap omdat ze ongedwongen interactie faciliteren. Kenmerken van third places zijn onder andere dat ze laagdrempelig zijn, vrij toegankelijk, comfortabel en dat je er zowel bekende als nieuwe mensen kunt tegenkomen.