-
Hoe verhoudt de gekozen structuur zich tot het concept van een regionale kennispool?
Lieke legt uit dat dit een gemengd beeld oplevert: “Wat we aan winst hebben behaald is dat we in dat programmateam veel inhuur hadden, terwijl we daar nu echt een vast team hebben staan met professionals die in dienst zijn. Waar we nu wel tegenaan lopen is dat we in de gemeenten veel verloop zien. Er is bij gemeenten nog steeds veel inhuur. Om dat op te lossen zou een gedeelde kennispool wel interessant kunnen zijn. Dat zit nu niet in het organisatiemodel.”
Projectleiders worden nu nog veelal geworven met inhuur, waarbij dan wel in principe gebruik wordt gemaakt van aanbieders in de regio. Coco ziet kansen voor een aanvulling op de huidige centrumgemeenteregeling: “Voor projectleiders is een pool wel interessant. In de warmtetransitie liggen er ook veel taken bij gemeenten en daarvoor is het misschien ook zinvol om op termijn een pool in te richten met mensen die daar kunnen worden gestationeerd. Hieronder vallen ook uitvoerende taken, die je in projecten kan organiseren, waar je dus projectuitvoerende expertise voor nodig hebt. Met name kleinere gemeenten hebben niet altijd de tijd, ruimte en capaciteit om dat zelf in te vullen.”
“Wij communiceren nooit rechtstreeks naar inwoners”
Een andere interessant voorbeeld van mogelijk regie voeren op centraal coördineren van kennis, is de discussie over een regionaal warmtebedrijf. Er wordt gekeken of er iets kan worden ontwikkeld, waarbij rol en relevantie van meerdere gemeentes wordt meegenomen. Coco: “Dat is wel een thema waarvan ik voorzie dat we er in de ontwikkelgroep later dit jaar actief gedachten over uitwisselen.”. Lieke vult aan: “Dit zijn ook typisch onderwerpen waarvoor het niet handig zou zijn als gemeenten zelf externe experts gaan inhuren.”
En hoe zit het met trainees, in hoeverre wordt daarop samengewerkt? Momenteel wordt binnen de RES-NML vooral gebruik gemaakt van het trainees uit het Nationaal energie traineeship. Coco merkt daarover op: “Je ziet wel dat er wordt gehopt tussen gemeenten binnen de regio. Een regionaal traineeship zou dat hoppen mogelijk kunnen vervangen.”
-
Hoe is de verhouding tussen RES, gemeenten en de inwoners?
Lieke: “In de uitvoering moeten de inwoners liefst niets van de RES merken en hebben ze enkel contact met hun eigen gemeente. We hebben daar heel duidelijke afspraken over. Wij communiceren nooit rechtstreeks naar inwoners en hebben ook geen branding campagnes. Het ‘last mile’-contact met de inwoner gaat via de gemeenten”.
Coco noemt een specifiek voorbeeld: “We zijn nu bezig met de uitvoering van de routekaart Groen Gas, de vervolgstappen. We hebben het geïntegreerd in de ontwikkelgroep warmte en er zijn een aantal stappen opgesteld. Een van die eerste stappen is het organiseren van informatieavonden voor de agrarische sector. We hebben in die routekaart gedefinieerd welke typen initiatieven onze aandacht hebben en daarvan moeten agrariërs bewust worden gemaakt. Dat is waar onze rol zit. Bewustwording creëren en samenwerking stimuleren tussen de verschillende stakeholders – waaronder agrariërs, energie coöperaties, gemeenten. Vervolgens is het aan de lokale initiatieven om dat verder te gaan ontwikkelen. Die informatieavond organiseren we in nauwe samenwerking met de gemeentes. We zitten daar op de achtergrond, de gemeenten zijn het gezicht. Ook de brief van de uitnodiging en de naam die eronder staat zijn van de gemeente.”
-
Is er kennisdeling met andere RES’en?
Coco en Lieke zijn erg positief over de rol van het nationale programma NPRES op dit vlak: “Beschikbare kennis wordt in principe goed ontsloten via het NPRES. We hebben allemaal een regiocoördinator; als ik een vraag heb kunnen we dat naar haar opschalen en legt ze dat bij andere regiocoördinatoren. Dan krijgen we vrij snel antwoord of er wat valt uit te wisselen. Voor specifiek Warmte loopt de afstemming primair via NPLW. Ook daar wordt met regiocoördinatoren gewerkt en informatie uitgewisseld. Dit netwerk is zich nog wat meer aan het vormen en is het soms nog wat zoeken, aangezien dit minder lang loopt dan NPRES.” Coco en Lieke zien dat regionaal georiënteerde nationale programma’s goed werken voor kennisontsluiting.
-
Hoe is de samenwerking met de provincie?
Lieke vind de rol van provincies interessant: “In ieder geval krijgen wij terug dat ze het waardevol vinden dat wij er zijn. Ze zien ons echt als brug tussen lokale en provinciale belangen en naar actie. Onze inzichten hebben geholpen bij het opstellen van de provinciale energievisie en ook bij de uitrol en invulling van de werksporen in het kader van het provinciaal Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat (p-MIEK)”. Coco ziet dit ook: “Bij de provincie ligt ook veel – bevoegd – gezag. Daarom probeer ik ook met hen op te trekken. Ik probeer inderdaad de schakel te zijn dus gemeenten en de provincie. Ik denk dat dat goed aanvullend op elkaar kan werken.”
-
Hoe werkt het precies met inzet en verdeling van middelen?
De bronnen voor de middelen zijn duidelijk. Lieke daarover: “In de Centrumregeling is afgesproken dat iedere gemeente middelen inlegt op basis van inwoneraantal. Ook zijn er Rijksmiddelen. Het gesprek over de bijdrage per inwoner gaat gemakkelijker dan als er geen Rijksbudget zou zijn geweest. De gemeentelijke bijdrage komt vanuit het CDOKE-middelen. De CDOKE wordt dit jaar afgerond, maar daarvan wordt verwacht dat het verlengd wordt, mogelijk tot 2030.”
Dat het toch nog niet helemaal zeker is of en hoe lang deze bronnen beschikbaar blijven en onduidelijkheid over keuzes door de landelijke politiek, zorgt wel voor enige onrust. Het zorgt er vooral voor dat je goed moet laten zien wat het resultaat van de samenwerking is, de output. Een duidelijk antwoord op de vraag ‘Wat doet de samenwerking voor de regio als geheel en voor jouw gemeente’. Voorbeelden van die concrete resultaten zijn onder andere voortgangsrapportages, kennissessies, hoge opkomst bij ontwikkelgroepen, cijfermatige inzichten per gemeente, ondersteuning in grootschalige infrastructuurprojecten of inzichten in de kansrijkheid van collectieve warmteoplossingen.
“Het verschil in tempo op verschillende onderwerpen kan ook een voordeel zijn”
Binnen de samenwerking is ruimte voor eigen initiatief. Coco grijpt terug naar het verschil tussen collectieve interesses en andere onderwerpen: “Er zijn gemeenten die, op bepaalde onderwerpen, sneller willen doorpakken en eerder aan de slag willen. Het is binnen de samenwerking dus ook prima mogelijk als gemeenten alvast zelf stappen nemen om meer vaart te maken of vanwege andere behoeften. Dat zie je dus in die plustaken met een klein(er) aantal gemeenten, minimaal drie. Zij leggen daar dan ook extra voor in en profiteren van de nauwe banden die de samenwerking als basis levert.”
-
Welke houding is goed voor dit soort samenwerking?
Lieke: “Samenwerken is geven en nemen en het is gewoon realiteit dat de ene gemeente op een thema verder vooruit is en op het andere thema niet. Het is ook een beetje halen en brengen in de regionale samenwerking. Het zou heel mooi zijn als iedereen dat zo ziet. Dat proberen we ook te bewerkstelligen. Als je ergens op voorloopt is dat prima, maar dan is het fijn als je juist de kennis inbrengt. En dat je hem komt halen voor een ander thema waar je meer op achterloopt.”
Coco bevestigt dit volmondig: “Het is fijn als iedereen daar pragmatisch mee omgaat, want het is een illusie dat alle gemeenten op alle onderwerpen dezelfde prioritering hebben en hetzelfde ding op hetzelfde moment willen gaan doen. Dit verschil in tempo op verschillende onderwerpen kan ook een voordeel zijn, bijvoorbeeld voor de inzet van een centrale expertpool. Bij een gefaseerde vraag kunnen de experts efficiënter ingezet worden en kunnen we geleerde lessen meenemen.”
“Samenwerken is niets voor niets een werkwoord”
Lieke vat het krachtig samen: “Als basishouding is belangrijk dat je niet alles qua kosten en baten op de korte termijn op de weegschaal legt.” Coco legt uit waarom daar ook alle aanleiding toe is: “Het thema warmte is best wel breed. Dan gaat het geven en nemen gemakkelijker, omdat er voor iedereen wat te nemen is. Als je het heel smal organiseert is er een grotere kans dat bepaalde gemeenten er naast vallen doordat de thema’s die behandeld worden geen prioriteit hebben.” Als er wel hele specifieke vragen zijn, zou een strippenkaartsysteem, zoals sommige initiatieven gebruiken, dan helpen? Coco: “Een locatieonderzoek is bijvoorbeeld heel specifiek voor een gemeente en niet voor de ontwikkelgroepen. Als er een expertgroep zou komen, dan zou ik zo’n strippenkaartsysteem voor dergelijke opdrachten wel zien werken.”
-
Hebben jullie tips voor regio’s die nog niet zo ver zijn?
Lieke wil meegeven “dat je elkaar ook op de inhoud blijft vinden. Vaak wordt de discussie gevoerd op de structuur, zonder rekening te houden met de inhoud.” Coco bevestigt dat: “Toen ik begon waren er veel fundamentele vragen over de samenwerking en dat werd snel minder doordat we het meer over de inhoud gingen hebben en elkaar daarin vonden.”
Als uitsmijter, Lieke: “En besef: je bent nooit klaar. Je moet met elkaar het gesprek blijven voeren over de samenwerking en continu in dialoog blijven. Samenwerken is niets voor niets een werkwoord. Het is echt samen doen. Je kunt het allemaal mooi opschrijven, maar in de praktijk moet je het wel doen.”
