Voorkom verdringing van bewoners met ‘gentle gentrification’
De benadering 'gentle gentrification' is essentieel om kansenongelijkheid te bestrijden en sociale stijging te bevorderen.
De brede wijkaanpak is terug van weggeweest. Vanuit het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV) zijn landelijk 20 gebieden (wijken, delen van steden) geselecteerd. Daar is structurele en meerjarige aandacht nodig om de leefbaarheid te verbeteren. Tegelijkertijd zien we dat er in die gebieden, in een periode van afwezigheid van landelijk wijkbeleid, allerlei sociale verbanden, bewonersinitiatieven en (semi-)professionele activiteiten zijn ontstaan die grote waarde hebben. Vier steden (waarvan drie NPLV-focusgebieden) deelden wijkprofessionals voorbeelden uit hun praktijk en zij gaven vijf belangrijke lessen mee.
1. Als gemeente (samen-)werken vanuit de ABCD-werktraditie
Han van Geel, wijkregisseur Zutphen en LPB-bestuurslid, heeft ruime ervaring met de ABCD-werktraditie en de impact daarvan op gemeentelijke organisaties. De kern van deze aanpak is dat bewoners centraal staan: het werken in de wijk begint en gebeurt met hen. Dit vraagt om een andere mindset voor gemeenten en professionals, die gewend zijn om problemen centraal te stellen in plaats van kansen. Het besef moet doordringen dat bewoners een samenhangende leefwereld hebben, terwijl de gemeentelijke organisatie opgedeeld is in sectoren, budgetten en afdelingen.
In plaats van “wat gaan we als gemeente voor de wijk(bewoners) doen” is bij ABCD het uitgangspunt “hoe kun je als gemeente het werken vanuit de assets (wat kunnen, doen en willen de bewoners) van een gemeenschap (wijk, buurt) stimuleren”. Een paar voorbeelden:
Wil je meer weten over de ABCD-werktraditie? Lees dan deze publicatie van het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners (LSA).
2. Het belang van echte participatie in ‘Verbeter Breda’
In Breda krijgen bewoners veel ruimte om mee te denken binnen ‘Verbeter Breda’, de lokale invulling van het NPLV. Hiervoor zijn diverse platforms opgezet, zoals de wijkraad, het wijkplatform, de kerngroep wijkplan en het Pact Verbeter Breda. Maar instrumenten alleen zijn niet genoeg. Jetze van der Ham (strategisch adviseur wijkzaken gemeente Breda en voorzitter van het Landelijk platform buurt- en wijkgericht werken) en collega Alina Sayd (aanjager Verbeter Breda) benadrukken: “Wij zoeken de plekken op waar bewoners al samenkomen. We gaan daar zelf ook aan het werk, zo leren we en ontdekken we vooral veel zelf.” Genoemde uitdagingen hierbij zijn:
Wil je meer weten over het programma ‘Verbeter Breda’? Bekijk dan hier de website van het programma.
Woensel West is een wijk waar, toen het NPLV (Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid) opkwam, al volop lokale initiatieven en activiteiten plaatsvonden. Yvonne van Mierlo-Arts, toen voorzitter van Buurtonderneming Woensel-West, was betrokken bij de eerste stappen in een buurt die vóór 2009 nog als “no-go area” bekendstond vanwege prostitutie, drugs en onveiligheid. De oprichting van Buurtonderneming Woensel-West in 2009 bracht een omslag teweeg, met de focus op “Emancipatie in een ander decor”. De aanpak richtte zich op het versterken van de sociale basis door problemen bij bewoners achter de voordeur aan te pakken. Wijkniveau samenwerking was daarbij cruciaal, waarbij bewoners werden gevraagd: “Wat heb je nodig?”, in plaats van een standaardoplossing van bovenaf op te leggen.
Van Mierlo-Arts benadrukt hoe het aanvankelijke wederzijdse wantrouwen, tussen de wijk en het NPLV, een uitdaging vormde. Het gevoel was dat dit top-down programma hun zou vertellen hoe het moest, terwijl zij al jaren lokaal verankerd waren. Tegelijkertijd zag men vanuit het NPLV een kans om dingen echt anders aan te pakken. De lange voorbereidingstijd van het NPLV, met de eerste bijeenkomst eind 2020 en de vaststelling van het uitvoeringsprogramma pas in 2024, werd eerst gezien als bureaucratisch oponthoud. Terugkijkend, heeft deze vertraging juist ruimte geboden om Woensel West goed te integreren binnen het bredere Pact Woensel Zuid (met 17 wijken, waaronder Woensel West) en zorgde het ervoor dat de activiteiten in de wijk niet overschaduwd werd door een grootschalig programma.
Wil je meer weten over het programma? Bekijk dan hier de website van het Pact Woensel Zuid.
Saskia de Vin is community-builder in de Haagse wijk Moerwijk – onderdeel van het NPLV-focusgebied Den Haag Zuidwest. Zij laat zien hoe de gemeente effectief kan samenwerken met wijkbewoners ‘van onderop’. Ze is door de gemeente aangesteld om te werken aan een duurzame en aantrekkelijke leefomgeving, waarbij haar aanpak draait om betrokkenheid, transparantie en oprechte interesse in de bewoners. De Vin benadrukt echter dat deze waarden alleen niet genoeg zijn. Ze gebruikt concrete strategieën en tools, zoals de buurtagenda en voortdurende participatie, om de gemeenschap te versterken en de kloof tussen bewoners en instituties te overbruggen. Haar aanpak is gericht op vier kernpunten:
Meer over de buurtagenda, inclusief een handreiking met zeven bouwstenen voor het opstellen ervan, vind je hier.
Deze praktijkvoorbeelden en lessen werden gedeeld tijdens het webinar ‘Wijkaanpak en wijkgericht werken verbinden aan de sociale basis in de wijk’. Daar bekeken we aan de han van praktijkvoorbeelden, hoe een landelijk programma als het NPLV (georganiseerd ‘van bovenaf) kan aansluiten op wat er al in de wijk gebeurt. Begrippen als ‘ruimte geven aan’ en ‘op gelijkwaardige basis samenwerken met’ komen we in elk voorbeeld tegen.