Oude en nieuwe uitdagingen
De kern van de Groningse wijkaanpak is om te leren van de stadsvernieuwing en het grotestedenbeleid en tegelijkertijd in te spelen op nieuwe vraagstukken. Wethouder Roeland van der Schaaf (o.a. Ruimtelijke Ontwikkeling, Wonen en Wijkvernieuwing): “In de vorige twee golven van wijkvernieuwingsprogramma’s probeerden overheden al de verbinding tussen het sociale en het fysieke domein te leggen. We onthouden vooral het stapelen van stenen, omdat het verbinden van domeinen gewoon minder goed is gelukt.” In Wijkvernieuwing 3.0 gebeurt dat meer organisch omdat het sociaal domein een prominentere positie in de gemeente heeft verworven (mede vanwege de decentralisaties). Op bestuurlijk niveau trekken wethouders van beide domeinen samen de kar. Dit werkt stapsgewijs door in de organisatie: op elk niveau is afvaardiging van beide domeinen geborgd.
Maar ook nieuwe uitdagingen spelen mee. “Nu de klimaatcrisis de kop opsteekt en Groningse wijken vergaand verduurzaamd moeten worden, is er een drijfveer voor wijkvernieuwing bijgekomen, benadrukt van der Schaaf. “De wereldwijde dreiging van de klimaatcrisis gebruiken we om de wijkaanpak urgenter te maken en domeinen aan elkaar te koppelen. Verduurzaming is de motor achter de wijkvernieuwing waar de energie vandaan komt.” Volgens de betrokkenen helpt het om gebiedsgericht en programmatisch te werk te gaan. Geen one-size-fits-all-mentaliteit, maar op uitvoerend niveau bekijken welke opgaven aan elkaar gekoppeld kunnen worden.
Samenwerken in de wijk
Het doel van de aanpak is om domeinoverstijgend en gebiedsgericht te werk te gaan. Dat vraagt veel van het organisatievermogen van de gemeente en andere betrokken partijen. Vooral als bepaalde partijen het niet gewend zijn om samen te werken. Denk bijvoorbeeld aan bewonersinitiatieven in de energietransitie, woningcorporaties en verschillende gemeentelijke diensten die als gezamenlijke ambitie hebben om woningen en de openbare ruimte te verduurzamen. Zo’n samenwerking opzetten vergt tijd en aandacht. Daarom is het een logische keuze om de aanpak te laten beginnen in vier pilotwijken. Naarmate partijen in de wijk en medewerkers meer op elkaar ingespeeld raakten, kon het wijkenprogramma worden opgeschroefd. Op verzoek van de Raad en mede dankzij bijdragen van het Rijk (Regio Deal Groningen Noord) en het Nationaal Programma Groningen zijn er in 2020 drie wijken aan de lijst van wijkvernieuwingsgebieden toegevoegd (Vinkhuizen, Paddepoel en Lewenborg). Volgens van der Schaaf is die betrokkenheid van het Rijk nodig om de wijkvernieuwing te laten vliegen. “Allereerst gaat het om geld en investeringsmogelijkheden in de wijken. Ten tweede speelt regelruimte een rol. Soms zitten wetten in de weg en daar kan het Rijk bij helpen. Ten derde helpt het voor lokale bestuurders dat het Rijk een signaal afgeeft: als zij zich bekommeren om de wijk, heb je vanzelf meer interesse en urgentie op het onderwerp.”
Verbinden door gebiedsteams en wijkvernieuwingsteams
In Groningen wordt nu al enige tijd volgens deze aanpak gewerkt en daar ziet men al opbrengsten van. Een vrucht van de gedane arbeid zijn bijvoorbeeld de gebiedsteams en wijkvernieuwingsteams. De gebiedsteams (actief in alle wijken) zijn integraal samengestelde teams vanuit verschillende programmatische afdelingen, met aan het hoofd de wijkwethouder. Wijkvernieuwingsteams zijn de ‘verbijzondering’ van gebiedsteams: zij richten zich volledig op Wijkvernieuwing 3.0 en opereren dus naast de gebiedsteams. Niet alleen werken de verschillende gemeenteafdelingen hierdoor efficiënter met elkaar samen, ook weten deze teams goed wat er speelt in de wijken en wat er leeft onder bewoners. Met het op de schop nemen van de gemeentelijke organisatie (om gebiedsgericht werken te stimuleren) en het aanstellen van dit soort teams gaf de gemeente een signaal van commitment af voor andere partijen in de wijk. Vervolgens werden de samenwerkingen met corporaties en andere partners verstevigd.
Ambitie, enthousiasme en handen uit de mouwen
De gemeente Groningen is zonder extern geld of sterk gereguleerde samenwerkingsverbanden, maar mét hoge ambities, begonnen aan de wijkaanpak. En met succes: het programma is al snel verbreed. Volgens van der Schaaf is dit is onder andere te danken aan het enthousiasme en de mentaliteit van de betrokkenen. “Zij zijn pragmatisch en willen liever vandaag beginnen dan morgen. Een wijkaanpak is mensenwerk. Het helpt dat wij goede, bevlogen mensen hebben op sleutelposities: zij weten de ambitie uit te dragen naar hun collega’s.” De Groningers staken meteen de handen uit de mouwen: de aanpak bestendigen binnen de organisatie en samenwerkingsverbanden smeden kreeg prioriteit, extern geld aantrekken was van latere zorg. Mede dankzij deze instelling is een veelbelovende basis gelegd voor een derde golf van wijkvernieuwing, die daadwerkelijk meer domeinoverstijgend van opzet is dan de twee voorgaande golven.
