Senioren transformeren leegstaand schoolgebouw naar levendige woongemeenschap
28 mei 2025 |Leestijd: 5minuten
Zelf je toekomst vormgeven met een eigen plek en een buurt waar je ertoe doet. In Nijmegen transformeerde een groep, merendeels in de leeftijd tussen de 50 en 65, een leegstaande school tot een toekomstbestendig woongebouw dat helemaal aansluit op hun woonwensen. Met collectief particulier opdrachtgeverschap, veel inzet en een gedeelde visie kreeg hun gezamenlijke droom vorm in woonproject De Getijden: een mix van zelfstandige koopwoningen met gedeelde voorzieningen. Dit voorbeeld laat zien hoe leegstaand vastgoed ruimte kan bieden aan vitale ouderenhuisvesting - met betaalbaarheid, duurzaamheid én nabuurschap als pijlers.
Auteur(s)
Isabel de Bruijn
Peter en Winnie
Het initiatief ontstond op een doordeweekse avond, tijdens een gesprek tussen twee initiatiefnemers Winnie de Jager en Peter Helmink. Hun eigen woonvorm — een woonboot en een huis met trappen — bleek weinig toekomstgericht. “Moeten we nou altijd zo blijven wonen? Dat is eigenlijk niet zo handig”, blikt Winnie terug. “Je moet niet wachten tot je 70 of 80 bent, maar juist in actie komen als je nog vitaal bent. Ik was eind 50, Peter begin 60. We vroegen ons af: hoe zouden we dan willen wonen?” Die gedachte groeide uit tot een concreet plan. Samen met anderen zochten de initiatiefnemers naar een plek waar je je eigen gang kunt gaan, maar elkaar ook weet te vinden als dat nodig is. “Een eigen huis, maar wel in een buurtje”, geeft Peter aan.
Via de gemeente kwam de groep uit bij een leegstaand schoolgebouw aan de Veldstraat in Nijmegen. “De locatie, de grootte en de Amsterdamse School-stijl was precies wat we zochten”, vertelt Winnie. Met een groep gelijkgestemden transformeerden ze het pand tot een collectief woonproject waar je prettig én toekomstbestendig kunt wonen.
De Getijden (foto: Thea van den Heuvel)
In Nederland worden steeds vaker leegstaande gebouwen zoals scholen, kloosters of kantoren getransformeerd tot woningen. Jaarlijks worden er rond de 9.000 woningen toegevoegd door transformatie, toch gebeurt dit nog weinig speciaal voor ouderen. Transformaties voor senioren richten zich vaak op voormalige verzorgingshuizen. Dat maakt De Getijden uniek: een oud schoolgebouw midden in de stad, ingericht door en voor ouderen zelf.
Gezamenlijk opdrachtgeverschap
Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO) is een ontwikkelvorm waarbij toekomstige bewoners gezamenlijk opdrachtgever zijn voor hun eigen woningen. Voor het transformatieproject werd als CPO-groep Stichting De Getijden opgericht. De CPO-groep had geen ervaring met dit soort projecten, daarom was het belangrijk dat zij werden ondersteund. De CPO-bewoners bereiden in werkgroepen de besluitvorming voor ten behoeve van het bouwteam, rond thema’s als duurzaamheid, terreininrichting en het gebruik van gemeenschappelijke ruimten, en vroegen daarvoor vanuit de CPO-stichting ook subsidies aan. Als opdrachtgever contracteerden zij daarom een procesbegeleider én een architect. Nadat het haalbaarheidsonderzoek was afgerond en de VON-prijs was vastgesteld, werd een aannemer gecontracteerd die in een bouwteam wilde samenwerken met de CPO als opdrachtgever, de bouwprocesbegeleider en de architect. Peter: “Iedere bewoner ging in zo’n werkgroep zitten en zo zijn alle dingen opgebouwd. Daardoor ontstond er enorme betrokkenheid.”
Kenmerken De Getijden
Locatie: Veldstraat, Nijmegen Architect: NEXIT-architecten Aannemer: Gebroeders van Herpen Procesbegeleider: BIEB (Bouwen in Eigen Beheer)
Aantal woningen: 17 (11 woningen in het voormalige schoolgebouw en 6 nieuwbouwwoningen op het terrein) Gemiddelde grootte: 100 m² Woonoppervlak oudbouw: circa 70–110 m²
Huur/koop: koopwoningen (vrij op naam, grotendeels binnen NHG) Voorzieningen: gemeenschappelijke tuin en gezamenlijke ruimte met logeer functie Ligging: op loopafstand van winkels, openbaar vervoer, ziekenhuis en apotheek
Wat goede buren voor elkaar doen
Peter benadrukt het belang van nabuurschap in De Getijden: zelfstandig wonen, maar in verbinding met je buren. Samen zorg je voor het onderhoud, maak je afspraken en houd je de sfeer prettig. Het motto ‘Wat goede buren voor elkaar doen’ vat precies samen hoe het leven in De Getijden is ingericht. Het betekent: naar elkaar omkijken als dat nodig is, zonder verplichtingen of bemoeienis. “We regelen het hier samen, op basis van vrijwilligheid en gezond verstand”, zegt Peter. Hij geeft ook aan dat de gemeenschappelijke tuin en een gastenverblijf helpen om betrokkenheid te houden. “Je hoeft hier niks, maar iedereen doet wel wat. Daardoor blijft de sfeer goed en houden we het samen prettig én duurzaam.”
Achtertuin
Betaalbaar wonen
Een belangrijk uitgangspunt van het project was betaalbaarheid. “We hebben het maximale eruit gehaald binnen een vast budget. We richtten ons op wat betaalbaar was voor de mensen met het kleinste budget, zodat het voor iedereen haalbaar bleef.”, vertelt Peter. Door vooraf duidelijke afspraken te maken met de aannemer, de bouwbegeleider, de architect en de cpo-leden over de prijs en het vermijden van meerwerk, bleven de kosten beheersbaar. “We wilden geen verrassingen achteraf. Daarom spraken we een vaste prijs af: geen open begroting, geen meerwerk.” Daarnaast werden subsidiemogelijkheden vanuit de gemeente en provincie benut. Ook hielp het dat bewoners actief betrokken waren bij het bouwproces en er veel materialen zijn hergebruikt. “We zijn echt zuinig geweest. Er is weinig verspild en iedereen dacht mee over slimme oplossingen”, aldus Peter.
Duurzaamheid en levensloopbestendigheid
Duurzaamheid en levensloopbestendigheid waren rode draden in het project. “Alle woningen zijn gasloos, en uitgerust met luchtwarmtepompen, zonnepanelen en sedumdaken. Regenwater wordt opgevangen en afgevoerd via wadi’s op het terrein”, licht Peter toe. “De appartementen zijn rolstoelvriendelijk, hebben brede deuren en een lift naar de eerste verdieping. Zo kun je er in verschillende levensfasen blijven wonen”, vult Winnie aan. De ambities rond duurzaamheid en levensloopbestendigheid konden soms met elkaar botsen. “We wilden dat regenwater goed weg kon, maar het moest ook toegankelijk blijven voor mensen die slecht ter been zijn. Daar hebben we echt over nagedacht”, benadrukt Peter. Een voorbeeld hiervan zijn de parkeerplaatsen. Deze zijn halfverhard, door roosters te vullen met betonkeitjes, zodat het toch een stabiele ondergrond is voor iedereen. De parkeerplaatsen die weinig gebruikt worden, zijn aangelegd met groen tussen de roosters.
Bewoners bezig met tuinaanleg en half verharde parkeerplaats
Een gedeelde visie voor toekomstbestendig wonen
Kijken naar de toekomst was ook een belangrijk verhuisreden voor een groot deel van de bewoners van De Getijden. Winnie geeft aan: “Je moet voorbereid zijn op de toekomst, op een dag kan je eigen woning ineens niet meer geschikt voor je zijn.” Ook nu de bewoners er wonen blijven ze nadenken over de toekomst en is er ruimte voor aanpassingen, zoals het inzetten van de logeerkamer voor zorg of tijdelijke opvang. De organisatie is flexibel: als bewoners ouder worden en minder kunnen, kan het onderhoud worden uitbesteed. “We denken steeds een stap vooruit. Wat als we ziek worden? Wat als we hulp nodig hebben? Door het nu al te organiseren, blijft het ook dan ons eigen thuis”, benadrukt Winnie.
De bewoners wonen met veel plezier in De Getijden en willen er graag zo lang mogelijk blijven wonen. “Hier wil ik blijven tot het eind. Het is mooi, comfortabel, en vooral: van onszelf,” zegt Peter. Voor mensen die ook een dergelijk project willen starten, benadrukt Winnie het belang van een gedeelde visie: “Het is echt van belang dat je samen een goede visie neerzet van tevoren. Sommige mensen willen meer sociaal contact, anderen juist wat minder. Het is goed om dat vooraf met elkaar te bespreken zodat mensen een gedeeld beeld hebben en er hierover geen problemen ontstaan.”
Dit praktijkvoorbeeld is afkomstig uit het afstudeeronderzoek van Isabel de Bruijn aan de TU Delft over hoe leegstaand vastgoed getransformeerd kan worden tot vitale ouderenwoningen die aansluiten bij de woonwensen en behoeften van deze doelgroep. De Getijden is als praktijkvoorbeeld onderzocht, waarbij er diverse bewoners en betrokkenen bij het bouwproces zijn geïnterviewd.
Dit praktijkvoorbeeld is afkomstig uit het afstudeeronderzoek van Isabel de Bruijn aan de TU Delft over hoe leegstaand vastgoed getransformeerd kan worden tot vitale ouderenwoningen die aansluiten bij de woonwensen en behoeften van deze doelgroep. De Getijden is als praktijkvoorbeeld onderzocht, waarbij er diverse bewoners en betrokkenen bij het bouwproces zijn geïnterviewd.