Investeren in vertrouwen bij maatschappelijke onrust en spanning

Een vergelijking van de casussen in de gemeenten Oss, Zaanstad en Noord-Beveland levert het volgende beeld op. De vorm van de maatschappelijke spanning is in de drie casussen verschillend. De intensiteit verschilt, zo is er in de gemeente Noord-Beveland sprake van in eerste instantie een relatief milde vorm van maatschappelijke spanning, namelijk maatschappelijke commotie, die vervolgens verder ontwikkelt naar maatschappelijke bezorgdheid. En is er in de gemeente Oss sprake van maatschappelijke bezorgdheid, grenzend aan maatschappelijke agressie. Ook in Zaanstad zien we vooral maatschappelijke bezorgdheid en agressie als vorm van maatschappelijke spanning. Ook de aanloop naar maatschappelijke spanning is verschillend. In de ene gemeente is bijvoorbeeld al langer sprake van onbehagen van bewoners. De handelingen van de gemeenten en de communicatiestrategie sluit aan bij het type spanning. Bij maatschappelijke spanning moeten de drie gemeenten voortdurend schakelen en keuzes maken om er voor te zorgen dat de spanningen afnemen.

De maatschappelijke spanningen leiden in de drie casussen ook tot nieuwe verbindingen. Wanneer de spanningen afnemen, volgt elk van de drie gemeenten een andere strategie om het vertrouwen van de burgers ook op de lange termijn te herstellen. Er bestaat niet één passende manier om het vertrouwen van burgers terug te winnen. De specifieke omstandigheden en de intensiteit van de spanning lijken leidend voor de manier waarop gemeentes tijdens de fase van herstel van vertrouwen handelen.
Uit de analyse van de casussen en uit inzichten in verschillende handreikingen zijn voor lokale bestuurders en ambtenaren verschillende lessen te trekken. De lessen zijn van belang voorafgaand, ten tijde én na afloop van maatschappelijke spanning en kunnen de relatie tussen burger en lokaal bestuur positief beïnvloeden:

• Betrek burgers bij het maken van beleid, bij kortetermijnmaatregelen, maar vooral ook bij langetermijnmaatregelen, die zich niet alleen richten op de maatschappelijke spanningen zelf, maar ook de eventuele onderliggende problemen die als voedingsbodem kunnen dienen.
• Heb oog voor landelijke ontwikkelingen die lokale maatschappelijke spanningen kunnen veroorzaken. Door hier alert op te zijn kan de gemeente er al op inspelen, door bijvoorbeeld de ontwikkelingen bespreekbaar te maken en zo maatschappelijke spanningen voorkomen of indammen.
• Beschouw onrust ook als een bron van positieve vernieuwing. Maatschappelijke spanningen kunnen ook als katalysator dienen om juist een goede relatie met de burgers op te bouwen en te onderhouden.
  Investeer voortdurend in vertrouwen, niet alleen ten tijde van maatschappelijke spanning zelf.
• Denk niet alleen in fasen van maatschappelijke spanningen en wat je per fase zou moeten doen, maar aanschouw het geheel. In de praktijk blijkt dat namelijk dat de verschillende fasen in elkaar kunnen overlopen en je als gemeente dus ook voortdurend je handelingen en communicatie moet aanpassen.