Sturing op een betaalbaar woningbouwprogramma

Twee manieren van sturing

Omdat ‘betaalbare woningbouw’ het in veel gevallen lastiger maakt een haalbare businesscase te realiseren, is veelal sturing door gemeenten nodig. Om te kunnen sturen op een betaalbaar woningbouwprogramma, is het voor gemeenten van belang om inzicht te hebben in welk juridisch instrumentarium zij tot hun beschikking hebben. Gemeenten kunnen grofweg op twee hoofdmanieren sturen op realisatie van betaalbare woningen (sociale huur, middenhuur en betaalbare koop). Ten eerste door te sturen op het woningbouwprogramma (vóór de bouw), ten tweede door voorwaarden te stellen aan de nieuwbouw (na de bouw).

We hebben de instrumenten die de geïnterviewde gemeenten inzetten op een rij gezet. Er is hierbij onderscheid gemaakt tussen instrumenten die gemeenten nu al inzetten en instrumenten die gemeenten nog willen inzetten. Veel gemeenten kiezen vaak voor een combinatie van instrumenten die sturen op zowel toevoeging als behoud van betaalbare woningen. In deze publicatie geven we de effecten van de verschillende instrumenten aan. Hiervoor hebben we interviews gehouden met medewerkers van gemeenten, corporaties en ontwikkelaars.

Kansrijke instrumenten voor gemeenten

Voor gemeenten zijn al veel juridische instrumenten om te sturen op een betaalbaar woningbouwprogramma beschikbaar. Er zijn verschillende kansrijke instrumenten die gemeenten kunnen inzetten, zoals een vereveningsfonds, actief grondbeleid en het strategisch aankopen van gronden, blok- en kavelpaspoorten en betaalbare bouwconcepten. Daarnaast is het ook belangrijk dat gemeenten inzetten op zachte vormen van sturing in de vorm van periodiek of jaarlijks overleg met andere partijen. Ook zien we dat met de aankomende Wet versterking regie op de volkshuisvesting veel gemeenten hun woningbouwprogramma voor de nieuwbouw opnieuw moeten bijstellen naar de opgelegde percentages voor sociale huur en het middensegment door het Rijk.

Aanbevelingen

Tot slot sluiten we deze verkenning af met verschillende aanbevelingen voor gemeenten, corporaties, ontwikkelaars en het Rijk om het realiseren en behouden van betaalbare nieuwbouwwoningen mogelijk te maken:

1. Zorg dat basis op orde is
2. Onderzoek kansrijke instrumenten
3. Stuur op integraliteit en tempo
4. Investeer in het samenwerkingsproces
5. Ondersteun gemeenten met aanvullende wetgeving