Schuldhulpverleners hebben een belangrijke rol in het signaleren van gokproblematiek, en in het begeleiden of doorverwijzen van inwoners die hierdoor financiële problemen ontwikkelen. Deze inwoners zijn namelijk niet alleen gebaat bij het oplossen van schulden of betalingsachterstanden, maar hebben vaak ook op andere vlakken begeleiding nodig. In samenwerking met verslavingspreventie van Jellinek, Brijder en Mondriaan, ontwikkelde Onderzoeksinstituut IVO, onderdeel van Platform31, een handreiking voor professionals in het sociaal domein, om het signaleren van en samenwerken bij gokproblematiek makkelijker te maken. De handreiking kwam tot stand met hulp van professionals uit het onderwijs, jongeren- en buurtwerk, en schuldhulpverlening. Voor een voorbeeld van hoe gokproblematiek succesvol kan worden aangepakt, kijken we naar de gemeente Utrecht. Daar werken schulddienstverleners nauw samen met buurtteams. Dit zorgt voor laagdrempelige hulp, ook bij gokproblemen. Waarom het een succes is, en hoe deze samenwerking is ontstaan, daarover vertelt Annette van den Toorn, Trajectbegeleider bij de gemeente Utrecht.
Met één been in de wijk, en met de ander in het stadskantoor
Van den Toorn neemt ons mee naar 2014. Iemand die in 2014 in Utrecht te maken kreeg met schulden, meldde zich direct of via een maatschappelijk werker aan bij gemeentelijke schulddienstverlening. Wat volgde, was deelname aan centrale informatiebijeenkomsten op het stadskantoor, waar informatie werd verstrekt over maandbegrotingen, schulden en beschikbare hulp. De volgende stap was een individueel gesprek met trajectbegeleiders. “Voor een deel van de inwoners was deze aanpak effectief”, vertelt Van den Toorn. “Maar we merkten dat veel inwoners zich ongemakkelijk voelden in groepsverband of bij het bezoeken van een officiële locatie als het stadskantoor.” De drempel voor deelname was hoog. Mensen kwamen vaak pas in beeld als er al grote financiële problemen waren, en meestal ook problemen op andere leefgebieden. Het was tijd voor een ‘kanteling’, zoals de gemeente Utrecht het noemt.
Die kanteling kreeg vorm in 2015, met de komst van buurtteams. Hier kunnen inwoners kosteloos terecht met uiteenlopende hulpvragen. In een buurtteam werken meerdere teams die onderverdeeld zijn in ‘Jeugd en Gezin’ en ‘Sociaal’. Daarnaast werkt er een trajectbegeleider vanuit de gemeente Utrecht, die met één been in de wijk staat en met één been in het stadskantoor.
Tussen 2015 en 2022 was het uitsluitend mogelijk om je aan te melden voor schulddienstverlening via de buurtteams. Om nog meer inwoners met geldproblemen te kunnen ondersteunen, werden andere routes opnieuw opengesteld, met als gevolg dat inwoners zich nu op diverse manieren kunnen aanmelden voor schulddienstverlening: via buurtteams, via werkcoaches of door direct contact op te nemen. Daarnaast voert de gemeente vroegsignalering uit en kan bij huurachterstanden en bij crisissituaties door een hulpverlener geschakeld worden met een crisismedewerker, die zich richt op het voorkomen van uithuiszettingen en afsluitingen.
Groei van het team
De intensieve samenwerking met buurtteams zorgde voor een groei van het team van schulddienstverlening. Dat heeft ermee te maken dat inwoners met financiële problemen vaker in een vroeg stadium bereikt worden. Niet alleen inwoners met ernstige schulden worden geholpen, maar ook inwoners met nog relatief kleine betalingsachterstanden of geldproblemen. Dat is van toegevoegde waarde voor mensen die te maken hebben met bijvoorbeeld beginnende gokproblematiek.
Van den Toorn geeft aan hoe de aanmelding via buurtteams de hulp laagdrempeliger en beter toegankelijk maakt: “Als iemand zichzelf moet aanmelden, wacht diegene vaak totdat het water aan de lippen staat en de situatie al vrij ernstig is. Buurtteammedewerkers proberen inwoners juist te motiveren om zich in een vroeg stadium bij ons aan te melden. Er zijn nog steeds heftige casussen, maar we kunnen door de sociale en stress-sensitieve aanpak vaak al eerder ingrijpen en hulp bieden.” De samenwerking maakt het mogelijk om breder te kijken, en meer te doen dan alleen het oplossen van financiële problemen. Daarnaast zijn buurtteammedewerkers verplicht de trajectbegeleiders in een vroeg stadium te betrekken. Zij kunnen inwoners direct aanmelden voor een driegesprek in de wijk: “Iedere schuld of roodstand is aanleiding voor zo’n driegesprek. Als de inwoner daarmee instemt natuurlijk.”
Succesvolle schuldregelingen
Buurtteammedewerkers ondersteunen op gedragsniveau, motiveren en coachen, pakken praktische zaken op en houden tussentijds een vinger aan de pols. Van den Toorn: “Trajecten duren hierdoor soms misschien langer dan de tijd die ervoor staat, maar leiden wel vaker tot succesvolle schuldregelingen.” De samenwerking tussen buurtteams en schulddienstverlening in Utrecht zorgt voor een integrale aanpak waarbij inwoners op meerdere leefgebieden geholpen worden, en achterliggende problemen bij schulden, bijvoorbeeld door gokprobroblemen, opgepakt kunnen worden. Samen verlagen zij drempels voor het zoeken van hulp en zorgen ze dat steeds meer inwoners structureel rust hebben op gebied van financien, en op andere leefgebieden.