Ook gemeenten kunnen roken terugdringen

De Wereld Niet Roken Dag op 31 mei stond dit jaar – terecht – in het teken van het ontmaskeren van de tactieken die de tabaksindustrie gebruikt om roken en vapen aantrekkelijk te maken, vooral voor jongeren. Hoe minder (jonge) mensen verslaafd raken aan nicotine, hoe beter. Toch blijft ook aandacht voor preventie en hulp bij stoppen met roken en vapen dicht bij huis onmisbaar. Die hulp is te vinden in onverwachte hoek: in de wijk. Gemeenten kunnen véél meer doen dan ze denken.

Wie wil stoppen met roken of vapen denkt niet in eerste instantie aan de gemeente. Landelijke websites of hulplijnen, zorgverleners of een programma van de zorgverzekeraar liggen doorgaans meer voor de hand. Dit soort algemene ondersteuning, net als landelijke campagnes en beleid, zoals accijnsverhoging en rookvrije schoolpleinen, blijven cruciaal in de strijd tegen roken en vapen. Maar landelijke interventies en stoppen-met-rokenhulp bereiken niet iedereen even goed. Hier kunnen juist gemeenten het verschil maken, zeker in wijken waar roken nog diepgeworteld is.

Maatwerk is belangrijk, en gemeenten kunnen dit bij uitstek in de wijk leveren. Ze kennen de buurt, de bewoners en de lokale netwerken. Ze kunnen laagdrempelige activiteiten organiseren, afgestemd op de leefwereld van bewoners. In wijken waar veel bewoners minder inkomen en kansen hebben, is dit nog meer van belang. Hier blijft het percentage rokers hardnekkig hoger dan gemiddeld. Bewoners ervaren er vaker (financiële) stress en vinden het om allerlei redenen moeilijker om een beroep te doen op zorg en hulp.

Faciliteer een wijkaanpak, waarbij professionals en bewoners het gesprek over roken en vapen met elkaar aangaan

Wat kunnen gemeenten concreet doen? Om te beginnen kunnen ze bestaande initiatieven omarmen en ondersteunen, zoals het gratis inloopspreekuur Roken Enzo van welzijnsorganisatie Doras in Amsterdam-Noord, waar bewoners laagdrempelig in gesprek kunnen met andere (ex)rokers en vrijwilligers en zo de juiste hulp en ondersteuning vinden.

Daarnaast zijn bijeenkomsten in de wijk nuttig, waar bewoners laagdrempelig met vragen terecht kunnen over stoppen met roken en vapen. Zoek samenwerking met huisartsen, apothekers, welzijnswerkers, sleutelfiguren en ervaringsdeskundigen in het opzetten van lokale campagnes. Beter nog: faciliteer een wijkaanpak, waarbij professionals en bewoners het gesprek over (stoppen met) roken en vapen met elkaar aangaan en waar korte lijnen zijn met professionele hulp bij stoppen met roken.

Inspiratie is te vinden in de wijken die draaien met het programma Rookvrij Leven voor Iedereen van Pharos en GGD’en. Hierin werken zorgprofessionals, welzijnsorganisaties en bewoners samen in 38 wijken aan een rookvrije omgeving én aan ondersteuning bij het stoppen. Niet van bovenaf opgelegd, maar samen met de wijk.

Zien roken, doet roken. Gemeenten stimuleren daarom ook al jaren rookvrije buitenomgevingen, zoals zones rond scholen, op terrassen, het strand, speeltuinen en sportvelden. Dit heeft meerdere voordelen: je voorkomt schadelijke gezondheidseffecten van meeroken, het helpt mensen die proberen te stoppen met roken of die (recent) gestopt zijn om het vol te houden, het versterkt te rookvrije norm én er ontstaat minder milieuschade door peukenafval.

Maatregelen zoals het rookvrij maken van een omgeving – waar veel gemeenten al mee bezig zijn – hoeft niet veel geld te kosten; belangrijk gezien de bezuinigingen waarmee gemeenten de komende jaren te maken hebben. Concrete handvatten en praktijkvoorbeelden voor gemeenten die aan de slag willen met activiteiten en rookbeleid zijn beschikbaar op de website van de Rookvrije Generatie.

Iedereen die ooit geprobeerd heeft te stoppen met roken, weet hoe moeilijk het is. Maar het ís mogelijk, met de juiste hulp. Gemeenten kunnen daar een cruciale rol in spelen, door de juiste partijen bij elkaar te brengen en ruimte te geven aan initiatieven uit de wijken. Zo zorgen ze voor een leefomgeving die rookvrij is én die bewoners ondersteunt – jong en oud – die willen stoppen met roken of vapen