“Er zijn heel wat vierkante meters snippergroen aan particulieren verkocht. Een kleiner deel snippergroen nam de gemeente terug in beheer. Eenduidig en duidelijk beleid is het doel van dit project. Dat we er daarnaast ook nog een netto batig saldo aan overhouden, is mooi meegenomen”, vertelt Ellen Putman.
Historie
Vaak maken burgers onrechtmatig gebruik van stukjes openbare gemeentegrond, zonder dat ze zich hier bewust van zijn. Het gaat dan meestal om een uitbreiding van een tuin, zoals verlenging van de achtertuin of een vergroting aan de zijgevel. Soms wordt gemeentegrond gebruikt voor bouwwerken, zoals garages of bergingen. In elke gemeente komt dit voor, maar waar dit precies is en om hoeveel oneigenlijk gebruik het gaat, is vaak niet bekend.
De gemeente Oosterhout omarmde in april 2016 een plan om deze kleine stukjes openbare gemeentegrond, bekend als ‘snippergroen’ proactief onder de loep te nemen. Dat brengt inzicht en structuur in het grondbezit. Welk snippergroen moet in eigendom van de gemeente blijven, welk snippergroen kan verkocht worden? Met als doel: de actieve verkoop van snippergroen waar dat mogelijk is.
Maar wat is snippergroen precies? De gemeente Oosterhout hanteert de volgende definitie:
- een grondstrook;
- eigendom van de gemeente behorend tot de openbare ruimte;
- direct grenzend aan particulier eigendom;
- pppervlakte maximaal 150 m²;
- kan mogelijk verkocht worden.
Ambities en beleidsvorming
In de Nota Uitgifte Snippergroen 2016-2021 legde het Oosterhouts College van B&W op 18 april 2016 de ambities vast. Voordat besloten wordt of een groensnipper verkocht kan worden, wordt er gecontroleerd of er kabels, leidingen en/of riolering in de groenstrook liggen. Verder kijkt de gemeente integraal en gebiedsgericht naar de groenstructuur, verkeersveiligheid, stedenbouwkundige uitgangspunten en strategische uitgangspunten. Ook de verkeersveiligheid en bijvoorbeeld de aanwezigheid van straatverlichting op de te verkopen groensnipper worden geanalyseerd. Tot slot brengt de gemeente in beeld of de omliggende stukken openbare grond of openbaar water nog voldoende bereikbaar zijn voor onderhoud. Wanneer een groensnipper al door een inwoner in gebruik is genomen, maar niet verkocht kan worden, gaat de gemeente over tot ontruiming en zo nodig handhaving. Daarna richt de gemeente het snippergroen opnieuw in.
Maar als alle seinen op groen staan, kan het snippergroen verkocht worden. Uitgangspunt hierbij is dat de gemeente de feitelijke en juridische situatie zoveel mogelijk met elkaar in overeenstemming wil brengen en actief snippergroen verkoopt waar dat mogelijk is. Daarnaast moedigt de gemeente inwoners en bedrijfseigenaren aan om zelf een verzoek in te dienen en te controleren of snippergroen grenzend aan hun woning of bedrijf voor verkoop in aanmerking komt. De verkoopprijs van snippergroen in de gemeente Oosterhout bedroeg in 2016 75 euro per m² en is prijsvast tot een met 2021.
Kartrekkers, samenwerkingsverbanden en integrale belangen
Kartrekker van het project is Ellen Putman, maar zij staat er niet alleen voor. Samen met collega’s van grondzaken, specialisten op het gebied van openbaar groen, een stedenbouwkundige en een verkeerskundige werkt zij aan de uitvoering van de nota. Consultancybureau Eiffel staat hen operationeel bij. Maar het besluit of snippergroen wel of niet verkocht wordt ligt volledig bij de gemeente. Putman: “Of een stuk snippergroen verkocht mag worden, besluiten we echt samen vanuit verschillende beleidskolommen. Dat betekent dat je regelmatig over je eigen belang en beleidskolom heen moet kijken, maar we hebben een goede verstandhouding, dus dat gaat goed. De afgelopen jaren wisselde een teammanager wel eens, maar ik bleef de vaste gesprekspartner. Daarmee heb je kennis van de historie en dat helpt als er discussie ontstaat over een potentiële verkoop. Het gaat mij om rechtvaardigheid, dat alle verkoopkeuzes gelijkwaardig behandeld worden.” De gemeentelijke organisatie werkte de afgelopen jaren aan een cultuuromslag. Dat heeft wellicht ook een rol gespeeld bij het succes van het project: van reactief sectoraal naar proactief integraal werken. Het integraal werken is nu dagelijkse praktijk. De gemeente Oosterhout is daarmee voorbereid op de NOVI.
Dat Eiffel een deel van de organisatie oppakt, heeft te maken met de beperkte omvang en capaciteit van het gemeentelijke apparaat. Gemeente Oosterhout moet echt keuzes maken welke projecten prioriteit krijgen en welke helaas nog even op de plank blijven liggen. Daarnaast werkt het goed dat een ervaren, onafhankelijke consultant het eerste directe contact met de bewoner of bedrijfseigenaar legt. Zij gaan bij hen langs op locatie en dat komt heel anders over dan wanneer je een brief stuurt vanuit het gemeentehuis. Het betrekken van een externe samenwerkingspartner betekent ook dat zij kennis en ervaringen uit andere gemeenten meebrengen.
Integraal sectoroverstijgend of geografisch gebiedsgericht
De aanpak van snippergroen speelt zich geografisch af op lokaal en klein schaalniveau, en wordt financieel gedekt door de opbrengsten uit verkoop. Maar deze integrale aanpak is makkelijk op te schalen, stelt Putman. Zo vindt er bijvoorbeeld provinciaal overleg plaats waarin wordt besproken of voor de ecologische hoofdstructuren van de Brabantse natuur voor een vergelijkbare aanpak kan worden gekozen. “Dan ben je ‘geografisch gebiedsgericht’ aan het werk”, vindt Putman. Want ook in ecologische verbindingen is versnippering aan de orde. De ecologische verbindingszones functioneren als trekroutes en als (tijdelijk) leef- en voortplantingsgebied voor dieren en planten. De ecologische verbindingszones zijn er niet alleen voor planten en dieren, maar maken het landschap ook afwisselender en aantrekkelijker voor de mens. Vaak gaat de aanleg van natuur samen met de uitbreiding van wandel- en fietsroutes. Dat vergroot de toegankelijkheid van het buitengebied. In de nieuwe natuur is ook vaak ruimte voor het bergen van water tijdens hevige regenbuien. Zo dragen ecologische verbindingszones bij aan het voorkomen van wateroverlast. Omdat het realiseren van deze ecologische zones meer geld kost dan het oplevert, heeft de provincie Noord-Brabant het Groen Ontwikkelfonds Brabant opgericht.
Snippergroen integraal benaderen
Voor de gemeente Oosterhout is het project ‘Snippergroen’ op gemeentelijke schaal een groot succes. Het is nu eenduidig en duidelijk inzichtelijk gemaakt welk snippergroen van de gemeente is en moet blijven, en welke stukjes openbare grond net zo goed in onderhoud en bezit bij particulieren kunnen zijn. Daarnaast levert het tot nu toe financieel meer op dan het heeft gekost. “Binnenkort is de termijn van vijf jaar voorbij, en wordt bekeken of de relatief lage grondprijs gehanteerd kan blijven voor nieuwe aanvragen in de toekomst. Ook zullen we controleren of de stukken grond die niet verkocht konden worden niet alsnog in gebruik genomen zijn. Indien nodig zullen we dan opnieuw in overleg treden”, sluit Putman af.
Ellen Putman werkt als senior jurist Grondzaken voor de gemeente Oosterhout.