Heel Breda circulair

Hoe ben je tot het opzetten van de circulaire tafel gekomen?

Ik kwam vier jaar geleden bij de gemeente Breda werken, waar toen net de laatste hand werd gelegd aan de economische visie. Daarin staat dat we willen dat ons bedrijfsleven meegaat met de transities die er op hen afkomen. Duurzaamheid is daar één van. Binnen de gemeente richten we onze aandacht op twee vraagstukken:

1. Hoe kunnen we bedrijven die net beginnen met duurzame businessmodellen helpen de eerste hobbels die ze tegenkomen kleiner te maken? en
2. Hoe kunnen we het bestaande bedrijfsleven helpen om met duurzaamheid in aanraking te komen?

Als gemeente heb je daar een rol in, niet alleen als voorbeeldfunctie, maar ook om ondernemers te helpen. Juist daarom heb ik een interne ‘circulaire tafel’ opgezet, waar we met tien collega’s van verschillende afdelingen samenkomen om intern onze bezigheden meer en beter op elkaar af te stemmen. We komen maandelijks bij elkaar, en gaan ook vier keer per jaar op excursie. Ik ben nu de helft van mijn week bezig met interne zaken, en de andere helft met externe zaken.

Het lijkt erop dat we je beter aanjager van de circulaire economie kunnen noemen dan een traditionele beleidsadviseur economie, klopt dat?

Zeker. Vanaf het begin had ik al duidelijk gemaakt dat ik niet iemand zal zijn die alles vanachter zijn bureau doet. De mensen binnen de organisatie die intrinsiek gemotiveerd zijn om aan de slag te gaan met circulaire economie noem ik ook wel de professional rebels. Dat zijn echt de aanjagers die we nodig hebben om de anderen binnen de organisatie te enthousiasmeren. Het is daarom heel fijn als die mensen elkaar weten te vinden intern, want soms voel je je een beetje eenzaam op je eigen afdeling. Je moet eigenlijk een externe aanleiding vinden om intern iets voor elkaar te krijgen. Ik probeer altijd naar buiten te kijken om te zien wat er speelt, ook om die mensen op de beste manier te helpen.

Hoe haal je op wat er bij ondernemers speelt?

Ik ben vier jaar geleden zelf op zoek gegaan naar circulaire initiatieven buiten de deur. Ik ben de stad rond gaan fietsen en heb mensen die iets deden met circulaire economie en duurzaamheid uitgenodigd voor een lunch. Daar kwam ik onder andere Breda Circulair tegen. Dat is een stichting die in Breda is opgericht om te bewijzen dat de circulaire economie een werkende economie kan zijn. Het was toen nog een initiatief van alleen een architect en een binnenhuisarchitect. Zij waren enthousiast, net als veel andere ondernemers in de gemeente. Die lunch zat drie weken voor de datum al vol en de wethouder wilde er ook graag bij zijn. Het balletje van Breda Circulair is tijdens die lunch echt gaan rollen. Samen met de deelnemers hebben we gekeken wie er nog meer goed aan zou kunnen sluiten bij het initiatief, en hoe ze aan financiering konden komen.

Hoe stimuleert de gemeente zo’n soort initiatief?

We zijn zelf geen onderdeel van dit initiatief, maar we financieren wel mee. Breda circulair krijgt 75.000 euro per jaar van de gemeente. Niet alleen voor bijvoorbeeld evenementen, maar juist ook om loopvermogen binnen zo’n organisatie te creëren en de organisatie te professionaliseren. Door middel van een meerjarige subsidie is er meer continuïteit. Ik probeer daar ook meerdere duurzame initiatieven in de gemeente naartoe te sturen, zodat Breda Circulair langzaam een centraal punt in de gemeente wordt.

Zo te horen krijgen jullie veel mensen mee. Op het Kennisnetwerk zien we dat vooral de ‘koplopers’ enthousiast zijn. De vraag bij veel collega’s is daarom ook: hoe haak je de ondernemers aan die nog niks met duurzaamheid doen? Kom jij die mensen veel tegen?

Eigenlijk kom ik ze weinig tegen. Iedereen is tegenwoordig bewust. Iedereen leest de krant en weet dat de wereld in brand staat. Dan heb je nog een klein clubje dat de hakken in het zand zet. Je ziet dat er steeds meer aanleidingen komen voor bedrijven om duurzaam te gaan werken. Het was eerst zo dat je intrinsiek gemotiveerd moest zijn om met duurzaamheid aan de slag te gaan, nu zijn er ook andere aanleidingen, zoals personeel dat alleen maar bij een duurzaam bedrijf wil werken, of grondstoffen die moeilijk te krijgen zijn. Juist die bedrijven weten soms niet waar te beginnen.

Wat doen jullie om juist die mensen aan te haken?

Samen met onder andere Avans Hogeschool en PWC-accountants hebben we een methodiek ontwikkeld om die bedrijven op het goede pad te zetten. In die methodiek komen tweedejaars bedrijfskunde studenten het bedrijf doorlichten. Daarna krijgen die bedrijven concreet advies over welke duurzame stappen ze het beste kunnen zetten. In totaal hebben daar nu honderd bedrijven aan deelgenomen. We hebben daar een subsidie aan gekoppeld voor bedrijven, om bijvoorbeeld stagevergoedingen uit te keren, maar die subsidie weten bedrijven nog niet te vinden. Bedrijven zien het belang van verduurzamen wel, maar hebben of nemen de tijd niet om echte stappen te zetten. In Breda zijn er veel traditionele mkb bedrijven, en die zijn over het algemeen meer bezig met de dag van morgen dan met de langere termijn. Ik denk dat wij daar als overheid een rol in hebben om die bedrijven vooruit te helpen.

Leren jullie ook van andere gemeenten?

Zeker. We zijn laatst in Haarlem wezen kijken. Daar zijn ze al verder met impact ondernemen, dat verder gaat dan circulariteit alleen. We gaan ook één van hun aanpakken kopiëren in Breda, zoals een impact inkoopplatform. Ook de gemeente Tilburg is voor ons een voorbeeld. Zij hebben circulaire economie al een tijd op de bestuurlijke agenda staan, zo’n zeven jaar. Ook de regio West-Brabant heeft het hoog op de agenda staan. De regio heeft nu ook een leergang circulaire economie opgezet voor alle gemeenten in de regio. Ook de regionale ontwikkelingsmaatschappij heeft circulaire economie als één van de vier thema’s opgesteld. We willen dus echt wel een flinke positie innemen op gemeenteniveau, maar ook op regionaal niveau. Kennisdeling, zoals in City Deals en op het Kennisnetwerk Regionale Economie, kan daarbij enorm helpen.

In de vier jaar als aanjager circulaire economie, wat zijn de belangrijkste lessen die je andere gemeenten kan meegeven?

Neem alle vragen van ondernemers serieus, en laat ze weten dat geen vraag te gek is. Zoek ook veel de samenwerking op, binnen en buiten je eigen organisatie. Laat daarnaast duizend bloemen bloeien, probeer veel om mensen in beweging te krijgen.

En wat is iets waar je het meest trots op bent van de afgelopen jaren?

Dat zijn twee dingen. Het eerste is dat mensen mij weten te vinden, dat is leuk. Ten tweede merk ik dat het beeld van circulaire economie is veranderd binnen de organisatie. Het is geen losstaand onderwerp meer, maar het wordt echt opgenomen als essentieel onderdeel in beleid.

Wat hoop je voor de toekomst? Zijn er bepaalde doelen of toekomstvisies?

Dat vind ik lastig, je komt snel in algemeenheden terecht: ik hoop dat heel Nederland duurzaam wordt. Je merkt nog steeds dat het vaak gaat om de allerbeste of de allersnelste zijn. Ik hoop daarom dat het bij meer mensen tussen de oren komt dat we het samen moeten doen. Een verandering is natuurlijk altijd lastig voor mensen, en daarom heeft het tijd nodig. Daar kan een andere blik of ondersteuning van de gemeente bij helpen.

Wat kan de overheid nog meer doen om de circulaire economie verder te brengen?

Ja, er is nog wel iets wat mij opvalt en dat zie ik ook terug in de stukken van de rijksoverheid: er is nog vaak discussie over recycling of grondstoffen. Ik zou meer richting een gedragsdiscussie willen gaan. Daar zijn nog weinig handvatten voor.  We hebben de oplossingen voor een circulaire economie, maar ze worden nog niet geïmplementeerd. Het gaat dus niet alleen om de technologische ontwikkelingen, maar vooral om gedragsontwikkeling en –verandering. Als laatste wil ik nog toevoegen dat er vaak ook winst te behalen valt op afdelingen die zich daar zelf niet bewust van zijn. Waarom zit er bijvoorbeeld niet vaak iemand van de afdeling HR aan de circulaire economie tafel? Die afdelingen hebben vaak zelf niet door hoe belangrijk hun rol is, ik zie daar veel kansen. Zij kunnen al mensen voor de organisatie selecteren die duurzaamheid belangrijk vinden. Ook bij functioneringsgesprekken kan je duurzaamheidscriteria opnemen. Dus niet; ik heb een speeltuin aangelegd, maar: ik heb voor het eerst een speeltuin duurzaam aangelegd. Duurzaamheid zou niet belegd moeten zijn bij een afdeling, maar juist door de hele organisatie heen, van economie tot HR.