Groningen fysiek en sociaal toegankelijker door Europese samenwerking

Stedelijke planning richt zich vaak op mobiliteit als een ruimtelijk vraagstuk: hoe mensen zich verplaatsen van A naar B. Het Europese project AccessCity4All pakt een vaak onderbelicht aspect van mobiliteit aan: toegankelijkheid. Het gaat niet alleen om de mogelijkheid om te reizen, maar vooral om de vraag of iedereen daadwerkelijk toegang heeft tot essentiële voorzieningen, ongeacht woonlocatie, leeftijd, achtergrond of fysieke mogelijkheden.

Van mobiliteit naar toegankelijkheid

Toegankelijkheid betekent dat je kijkt naar de beleving van bewoners: voelen zij zich veilig, welkom en verbonden in hun buurt? Kunnen zij zonder drempels deelnemen aan het dagelijks leven? Om dit echt te begrijpen, gingen onderzoekers in vijf Europese regio’s, waaronder de provincie Groningen, de straat op. Tijdens zogeheten Walk-Along-Interviews liepen zij mee met senioren en gezinnen met jonge kinderen. Dit zijn groepen die vaak kwetsbaar zijn in hun mobiliteit. Door samen door de wijk te lopen en onderweg in gesprek te gaan, kwamen verhalen naar boven over obstakels, gevoelens van veiligheid en het gebruik van voorzieningen.

Uit deze gesprekken blijkt dat toegankelijkheid niet alleen functioneel is, maar ook sociaal: bepaalde plekken en routes hebben sociale en emotionele waarde, vooral voor ouderen en bewoners in landelijke gebieden. Zo zijn supermarkten in dorpen plekken waar ouderen sociale contacten hebben, en scholen hebben een sociale waarde voor jonge ouders omdat zij daar andere gezinnen ontmoeten. In sommige landelijke gebieden zijn scholen en supermarkten de enige overgebleven voorzieningen. Het begrijpen van deze veelzijdige waarde en hoe mensen deze integreren in hun dagelijks leven is daarom essentieel.

Het onderzoek laat ook zien dat toegankelijkheid meer omvat dan het aanbieden van voorzieningen. De Walk-Along-Interviews en daaropvolgende enquêtes (met ongeveer duizend respondenten in de provincie Groningen) tonen aan dat een betere inrichting van straten en het vermijden van obstakels op trottoirs cruciaal zijn om (ervaren) veiligheid te verbeteren.

Drie dimensies van toegankelijkheid

AccessCity4All onderscheidt drie dimensies van toegankelijkheid:

1. Berekende toegang (bijvoorbeeld reistijden en routes naar voorzieningen)
2. Ervaren toegang (hoe bewoners hun bereikbaarheid beleven en wat zij nodig hebben)
3. Feitelijke toegang (geobserveerd reisgedrag)

Door deze lagen te combineren ontstaat een compleet beeld van waar kansen en knelpunten liggen.

Deze aanpak maakt duidelijk dat er geen one-size-fits-all oplossing is. Verschillen tussen buurten, bewonersgroepen en lokale contexten vragen om maatwerk in beleid en ontwerp. Deze verschuiving vraagt om een andere manier van denken én samenwerken. Het gaat niet langer alleen om het plannen van wegen en het optimaliseren van openbaar vervoer, maar om het creëren van buurten waar bewoners kunnen deelnemen aan activiteiten die passen bij hun behoeften.

Participatie, geodata, harde en zachte interventies

De AccessCity4All-samenwerking levert praktische handvatten op en laat zien hoe overheden, samen met bewoners en partners, deze omslag kunnen maken. Denk aan het ontwikkelen van beleidsaanbevelingen voor toegankelijke wijken, het inzetten van participatieve methoden en het benutten van data over mobiliteit en beleving. Het project benadrukt specifiek de waarde van grootschalige participatieve planningsaanpakken die de ervaringen en voorkeuren van diverse groepen bewoners weerspiegelen. Door te identificeren welke groepen barrières ervaren, kunnen overheden gerichte interventies ontwikkelen (via “harde” investeringen in infrastructuur of “zachte” gedrags- en communicatiestrategieën) om duurzame mobiliteit en inclusie te verbeteren. Het project werkt niet alleen aan een omslag in denken over mobiliteit, maar laat ook zien hoe geodata en verzamelde bewonerservaringen beleidsmakers helpen om beleid beter af te stemmen op de mogelijkheden en behoeften van bewoners.

Samenwerking als sleutel

Het succes van AccessCity4All is geworteld in nauwe samenwerking tussen onderzoekers, beleidsmakers en bewoners. De provincie Groningen en verschillende gemeenten in de regio zijn vanaf het begin actief betrokken. Door informele gesprekken en gezamenlijke workshops is wederzijds begrip en vertrouwen gegroeid.

“Vanaf het begin wilden we lokale overheden betrekken. Wat hielp, is dat ons project nauw aansluit bij hun eigen agenda”
Dr. Samira Ramezani, Rijksuniversiteit Groningen 

Deze co-creatie zorgt ervoor dat de uitkomsten van het project direct toepasbaar zijn in de praktijk. Gemeenten en andere partners leveren input voor het onderzoek en helpen bij het verspreiden van enquêtes, waardoor de resultaten breed gedragen worden.

“Ik ervaar de samenwerking als zeer vruchtbaar. Een concreet voorbeeld is hoe we gezamenlijk een op maat gemaakte sectie hebben toegevoegd aan de gestandaardiseerde EU-brede enquête om betere data te krijgen voor ons beleid voor mobiliteitshubs”
Thomas Zaw, Provincie Groningen 

De onderzoekers geven aan dat de samenwerkingsmentaliteit sterk gebaseerd is op wederzijds vertrouwen, het kennen en respecteren van elkaars belangen en een ‘can-do’-mentaliteit.

Inspiratie voor Europese samenwerking

AccessCity4All laat zien hoe Europese samenwerking kan leiden tot vernieuwende inzichten en praktische toepassingen. Door ervaringen en methodieken te delen, inspireert het project andere steden om deel te nemen aan Europese programma’s. Het slaat bruggen tussen onderzoek, beleid en praktijk en tussen lokale en internationale schaalniveaus.