Onderzoeksinstituut IVO (sinds 1 januari onderdeel van Platform31) onderzocht hoe professionals in het mbo, de schuldhulpverlening en het jongeren- en buurtwerk, gokproblematiek vroegtijdig proberen te signaleren. Hiervoor zijn gesprekken gevoerd met mensen met ervaringskennis (die persoonlijke ervaring met gokproblemen hebben) en ervaringsdeskundigen (die deze ervaring professioneel inzetten). We vroegen hen naar de rol van gokken in hun leven en dat van hun naasten, en hoe ze aankijken tegen het tijdig herkennen van gokproblemen.
De kunst van het verbergen
Wat in de gesprekken vaak naar voren kwam, was dat de problemen meestal jarenlang onopgemerkt bleven, zowel voor hun naasten als door professionals. Zoals een ervaringsdeskundige het treffend verwoordde:
“Wij zijn meesters in het bespelen van onze omgeving. Wij zijn echt geslepen. Dat maakt het natuurlijk lastig. Als mensen vragen ‘Hoe gaat het?’ dan is het altijd: ‘Goed.’”
Bij online gokken, een groeiend probleem onder jongeren en jongvolwassenen, is het vaak nog eenvoudiger om problemen te verbergen, wat het voor professionals extra moeilijk maakt om in een vroeg stadium te signaleren. Mensen kunnen jarenlang “functioneren” in hun dagelijks leven, terwijl ze worstelen met gokproblemen die schadelijk zijn voor hun financiële situatie, sociale relaties, en mentale gezondheid. Een voorbeeld is het verhaal van een man die op zijn vijftiende begon met gokken en jarenlang zijn gokproblemen wist te verbergen:
“Mijn gokverslaving viel niemand op, ook niet bij docenten op de middelbare school of het hbo, terwijl ik uren achter de computer zat om voetbalwedstrijden te analyseren.”
Schaamte en stigma: waarom hulp zoeken moeilijk is
Veel mensen met gokproblemen schamen zich. Ze ervaren hun gedrag als persoonlijk falen en voelen zich niet veilig om hulp te zoeken. Dit hangt samen met vooroordelen in de samenleving over gokken en verslaving, waarbij mensen die veel gokken als “hebberig” of “onverantwoordelijk” worden bestempeld. Uit een onderzoek van Ipsos in 2024 blijkt dat 63% van de mensen met gokproblemen geen hulp heeft gezocht en 12% daar liever geen uitspraken over deed (Ipsos, 2024).
Professionals missen subtiele signalen
De gesprekken lieten ook zien dat aannames van professionals over signalen van gokproblemen tekortschieten. Gokproblemen uiten zich niet alleen in duidelijke signalen zoals geld lenen, afwezigheid op werk of school, liegen of sociale isolatie. In de praktijk zijn ze vaak lastig te herkennen of blijven ze volledig verborgen door schaamte, zelfmisleiding en het zorgvuldig verbergen van gokgedrag. Bovendien zijn signalen moeilijk te herkennen als gokken samengaat met andere verslavingen of depressie, wat vaak het geval is. Eerste probleemsignalen in het dagelijks leven wijzen dan niet direct op gokproblemen.
Professionals missen vaak de specifieke kennis en ervaring om de subtiele signalen van gokproblemen te herkennen en naar de oppervlakte te brengen. Tijdens een van de interviews vertelde iemand met ervaringskennis hoe weinig signalen van zijn gokproblemen werden opgepikt:
“Achteraf hadden mensen om me heen mijn gokverslaving beter kunnen opmerken door mijn teruggetrokken houding, gebrek aan persoonlijke verzorging en het afzeggen van afspraken met vrienden.”
Ervaringsdeskundigen als brug: zij herkennen wat anderen niet zien
Deze kloof tussen professionele aannames en de werkelijke praktijk, maakt duidelijk dat het noodzakelijk is om ervaringsdeskundigen een volwaardige plek te geven bij de vroegsignalering van gokproblemen.
Ervaringsdeskundigen bieden een scherpe blik op de inhoud en werkwijze van tools en richtlijnen die professionals in het sociaal domein kunnen gebruiken om gokproblemen te signaleren. Doordat zij het zelf hebben meegemaakt, (her)kennen zij het zelfbedrog, de schaamte en de ontkenning die vaak bij gokproblemen komen kijken.
Samenwerking met ervaringsdeskundigen helpt professionals deze vaak onzichtbare signalen beter te herkennen en de leefwereld van mensen met gokproblemen beter te begrijpen. Ook kunnen mensen die zelf hersteld zijn, het publieke stigma doorbreken door het vertellen van persoonlijke verhalen. Door het betrekken van ervaringskennis worden professionals beter toegerust om het eerste (en vaak moeilijke) gesprek aan te gaan.