Met name jongvolwassenen gokken relatief veel, terwijl zij extra kwetsbaar zijn voor de risico’s van gokken. Ze zijn minder goed in impulscontrole, risicobeoordeling en lange termijnplanning. Om die reden zouden zij en andere kwetsbare groepen extra beschermd moeten worden, volgens de Wet op Kansspelen. Professionals in buurtteams, financiële hulpverlening en onderwijs kunnen de oren en ogen zijn om gokproblemen te signaleren. Zij kunnen hierbij sinds kort gebruikmaken van een handreiking.
Het signaleren van gokproblemen is best lastig. Dat begint al met de vraag wat we wel en niet onder gokken verstaan: het is veel meer dan alleen spelen in een (online) casino. Gokken is het spelen van een kansspel waaraan het winnen of verliezen van geld (of een prijs) verbonden is, bijvoorbeeld via automaten, (online) casino’s, sportweddenschappen, bingo’s, loterijen, krasloten en prijsvragen. Er wordt geld ingezet op de uitkomst van het spel; toeval bepaalt of je wint of verliest.
Gokken is voor veel mensen een leuke vorm van ontspanning of vrijetijdsbesteding, en voor de meeste mensen blijft het daarbij. Maar gokken kan geldproblemen opleveren als er meer aan wordt uitgegeven dan verstandig is en kan ook verslavend zijn, net zoals alcohol en andere middelen. Gokproblemen veroorzaken dus niet alleen financiële schade, maar ook psychische en sociale problemen. Jongvolwassenen, mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB), mensen in armoede of met mentale problemen lopen extra risico. Bovendien gaan gokproblemen vaak samen met andere verslavingen of vormen van multiproblematiek. Vroegtijdige signalering kan escalatie voorkomen en biedt kansen voor passende ondersteuning.
De legalisering van online gokken heeft geleid tot een toename van gokproblemen in Nederland, zo erkent ook de staatssecretaris voor Rechtsbescherming. Het aantal probleemspelers neemt toe, met name onder jongvolwassenen, en het aantal mensen in behandeling voor kansspelverslaving stijgt licht sinds 2023. Toch blijft deze problematiek vaak onder de radar. Schaamte, ontkenning en de normalisering van gokken maken het lastig om problemen tijdig te signaleren. Landelijke wetgeving is belangrijk, maar het is bij mensen thuis en in hun directe omgeving (naasten) en op plekken in de wijk, waar ze vindbaar zijn en waar actie moet plaatsvinden.
Voor professionals in het sociaal domein – zoals schuldhulpverleners, mbo-docenten en (jeugd)buurtwerkers – is het essentieel om deze signalen tijdig te herkennen. Een recent door Onderzoeksinstituut IVO ontwikkelde handreiking biedt hun hierbij praktische ondersteuning. De handreiking:
Professionals zoals mbo-docenten, (jeugd)buurtwerkers en schuldhulpverleners hebben dagelijks contact met risicogroepen. Zij kunnen signalen als schulden, schoolverzuim of sociaal isolement herkennen en bespreken.
Voor een groot deel hebben zij hiervoor de benodigde vaardigheden, maar de specifieke kennis over (signalen van) gokproblemen, de al genoemde schaamte en het goed kunnen verbergen van verslavingsproblemen ontbreekt soms nog. Hierin investeren helpt niet alleen bij het signaleren van gokproblematiek, maar ook van andere vormen van beginnende verslaving of psychosociale problemen. De aandacht voor gokproblemen moet ook georganiseerd worden, zowel in organisaties als tussen organisaties (bijvoorbeeld tussen buurtteams en verslavingspreventie). Ook hiervoor biedt de handreiking praktische handvatten.
Schuldhulpverleners, mbo-medewerkers en (jeugd)buurtwerkers hebben al veel op hun bord. Gemeenten spelen daarom een cruciale rol in het ondersteunen van deze professionals met het aansturen op voldoende tijd, training en samenwerking, ingebed in breder (verslavings)preventiebeleid (SPUK/GALA) en in de Mentale Gezondheidsnetwerken die sinds 2025 worden ingericht.
Wat kunnen gemeenten concreet doen? Vier tips:
Gemeenten kunnen als regisseur lokaal partijen verbinden, doelen stellen en financiering organiseren voor preventie. Door samen te werken met mbo-instellingen kunnen gemeenten preventieve programma’s stimuleren, bijvoorbeeld via de Gezonde School-aanpak of regionale netwerken. De Gezonde School-aanpak is een integrale werkwijze van de GGD waarbij scholen systematisch werken aan een gezonde leefstijl van leerlingen, door gezondheidsthema’s te verankeren in beleid, onderwijs, signalering en omgeving, met ondersteuning van externe professionals.
Samen met scholen en verslavingspreventie kunnen gemeenten kiezen uit talloze erkende interventies op het gebied van mentale gezondheid en middelengebruik, waarvan er steeds meer worden toegespitst op gokken. Gemeenten kunnen trainingen faciliteren voor docenten, jongerenwerkers en andere professionals die met mbo-studenten werken. Via het Expertisecentrum Gokken van het Trimbos-instiituut, de e-learning van Jellinek en GGZ Ecademy en de gebundelde expertise over verslavingspreventie binnen Verslavingskunde Nederland zijn alle relevante ontwikkelingen te volgen.
De handreiking over signaleren van gokproblemen is tot stand gekomen in samenwerking met de verslavingszorginstellingen Jellinek, Brijder en Mondriaan en met advies van de AGOG.
Het IVO is sinds 2025 onderdeel van Platform31.