Kennisdossier Smart society
Gelders gedeputeerde Markink rapporteur digitalisering
Binnenlands Bestuur, 13 december 2021
De Raad van Europa in Straatsburg krijgt volgend jaar een rapport over digitalisering op tafel van Gelders gedeputeerde Jan Markink. Hij schrijft het rapport Smart Cities, Smart Regions met een Schots raadslid Tony Buchanan. Samen zijn ze lid van het Congres van Lokale en Regionale Overheden van de Raad van Europa.
Kunstmatige intelligentie gaat ons leven fundamenteel veranderen
WRR, 11 november 2021
Kunstmatige intelligentie (AI) gaat ons leven fundamenteel veranderen. AI wordt gebruikt in uiteenlopende toepassingen: van gezichtsherkenning tot vertaalapps, van medische diagnoses tot anticiperen op criminaliteit, en van fraudebestrijding tot het beïnvloeden van wat we kopen, lezen en stemmen. En dat is nog maar het begin. Als Nederland zich op deze fundamentele verandering niet goed voorbereidt, is er niet alleen het risico dat kansen worden gemist, maar ook dat de samenleving opgescheept wordt met een technologie die onze belangen niet dient. Dat stelt de WRR in in het rapport Opgave AI. De nieuwe systeemtechnologie.
Smart City Index plaatst Amsterdam, Den Haag en Rotterdam in wereldwijde top 30
Stadszaken, 9 november 2021
In de IMD Smart City Index 2021 wordt Nederland vertegenwoordigd door drie steden: Rotterdam en Den Haag stegen naar de top 30, Amsterdam daalde iets naar plek 17. Singapore blijft de ‘smart city to beat’ en voert ook dit jaar de lijst aan met de hoogste AAA-beoordeling. Stadszaken zet uiteen waarin Nederlandse steden met Singapore verschillen en wat ze kunnen doen om dichterbij de smart city-goliath in de buurt te komen.
Lees ook: Den Haag winnaar World Smart City Award 2021 (gemeente Den Haag, 17 november 2021)
Slimme stad: Privacy buiten kijf
VNG Magazine, 22 oktober 2021
Onlangs publiceerde de Autoriteit Persoonsgegevens een rapport over de bescherming van persoonsgegevens in smart cities. Een serieuze zaak: eerder dit jaar legde de privacywaakhond Enschede een boete van zes ton op omdat de gemeente bij wifi-tracking (om de drukte in de stad te meten) een verkeerd systeem zou gebruiken. Hoewel de meeste gemeenten die zich met digitale toepassingen bezighouden waarschijnlijk al eens kritisch zijn bekeken door de Autoriteit Persoonsgegevens (AP), sloeg de boete die Enschede kreeg in gemeenteland in als een bom. Dat zegt Wim Willems, commissievoorzitter en bestuurlijk trekker van de Themagroep Smart Cities van de G40 en wethouder in Apeldoorn .
Artificiële intelligentie en de rechten van de mens
WRR, 29 september 2021
De impact van Artificiële Intelligentie (AI) wordt onderschat als we het alleen maar hebben over regels die het gebruik ervan moeten ‘inkaderen’. Het zijn juist de werkprocessen van de democratische rechtsstaat zelf die zullen moeten worden herzien. AI moet worden gezien als een onderdeel van onze samenleving, met verbetering van de waardigheid en duurzaamheid ervan als blijvende morele en politieke opgave. Dat schrijft prof.mr. Ernst Hirsch Ballin, adviserend raadslid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid in het Working Paper Mensenrechten als ijkpunten van artificiële intelligentie.
Lees ook:
- Working Paper Het technologische ecosysteem van AI in Nederland (WRR, 14 oktober 2021)
- Bijna helft grote bedrijven gebruikt Artificial Intelligence (CBS, 15 oktober 2021)
- Onzekerheid over AI technieken (Binnenlands Bestuur, 7 oktober 2021)
- Gartner Says Government Organizations Are Increasing Investment in AI, But Their Workforce Remains Apprehensive (Gartner, 5 oktober 2021)
Datagedreven innovatie in gemeenten 2021
A&O fonds Gemeenten, september 2021
Veel gemeenten hebben afgelopen jaren een start gemaakt met datagedreven werken onder andere met het uitvoeren van vele experimentele projecten. Dit onderzoek kijkt terug op de periode 2015-2020 en inventariseert wat er geleerd kan worden van de vele dataprojecten. Hiervoor zijn 18 succesvolle dataprojecten van verschillende gemeenten onder de loep genomen. Het gaat hierbij om projecten waarvan de datagedreven innovatie is geïmplementeerd, waarmee publieke waarde is gecreëerd, en die zo mogelijk ook zijn opgeschaald. Voor gemeenten die een start willen maken of al werken met datagedreven werken geeft deze publicatie van A&O fonds Gemeenten de nodige inzichten om projecten op een hoger niveau te tillen.
‘Nieuw kabinet, toon daadkracht voor waardevolle digitale innovatie’
Rathenau Instituut, 20 september 2021
Het komend kabinet moet krachtige wetgeving vaststellen voor digitale innovatie. Daarnaast moet het parlement kritischer toetsen wat de maatschappelijke opbrengst is van digitale middelen voor het onderwijs, de gezondheidszorg, het openbaar bestuur, de veiligheid of een duurzame samenleving. Dit is nodig om hardnekkige problemen van digitalisering op te lossen. Daarop wijst het Rathenau Instituut in het rapport De stand van digitaal Nederland.
Mobiele telefoons zetten privacy verder onder druk
Rijksuniversiteit Groningen, 9 september 2021
Het verzamelen van gegevens over de openbare ruimte via de mobiele telefoon zet de privacy en rechten van burgers verder onder druk. Dat concludeert Gerard Ritsema van Eck op basis van zijn promotieonderzoek.
De inzichten die de smartphonegegevens leveren hebben vaak betrekking op groepen mensen, zoals een buurt. En daar schuurt het. Want het privacyrecht beschermt slechts individuen. Ritsema van Eck pleit dan ook voor privacyrechten voor groepen of straten om de desastreuze effecten van zulke gecrowdsourcde gegevens te beperken.’
De Toolbox Slimme Stad: een instrumentenkoffer voor de slimme regio, stad en dorp
Stadszaken, 9 september 2021
Tijdens een webinar van de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ lanceerden zestig partners de Toolbox Slimme Stad. De online toolbox biedt overheden handvaten voor digitalisering en technologisering in de fysieke leefomgeving.
AP publiceert aanbevelingen voor smart cities
Autoriteit Persoonsgegevens, 30 juli 2021
De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) publiceert aanbevelingen voor de ontwikkeling van zogenoemde smart city-toepassingen. De aanbevelingen zijn bedoeld voor gemeenten die met slimme sensoren en meetapparatuur data in de openbare ruimte verzamelen of dat van plan zijn. De adviezen van de AP zijn nodig omdat gemeenten niet altijd voldoende stilstaan bij de privacywetgeving terwijl dit juist bij smart city-toepassingen waarbij persoonsgegevens van de burgers verwerkt worden essentieel is.
Betrek burgers bij experimentele proeftuinen AI
TNO, 22 juni 2021
In het vandaag gepubliceerde paper ‘Op zoek naar de mens in AI’ pleiten we ervoor om experimentele omgevingen in te richten waarin AI-systemen voor algoritmische publieke besluitvorming worden beproefd. Door verschillende betrokkenen zoals burgers, gebruikers en beleidsmakers daarbij te betrekken komen beperkingen van de systemen en mogelijke negatieve aspecten als onbedoelde discriminatie, ongelijkheid of uitsluiting eerder naar boven om te kunnen worden gecorrigeerd vóór de daadwerkelijke invoering.
Brave new data – Databeleid in een imperfecte wereld
CPB, 27 mei 2021
Data vormen een steeds belangrijker onderdeel van de economie en bieden kansen om maatschappelijke uitdagingen op te lossen. De markt voor data werkt echter niet goed doordat keuzes van individuele consumenten en organisaties impact hebben op anderen (externe effecten) en door ongelijke machtsverhoudingen. Als gevolg wordt soms te veel data verzameld en gedeeld – bijvoorbeeld privacygevoelige data – en soms juist te weinig, zoals data voor wetenschappelijk onderzoek. In de publicatie ‘Brave new data’ verkennen CPB-onderzoekers bouwstenen voor nieuw databeleid, waaronder het verschuiven van keuzebevoegdheid naar collectieven, bijvoorbeeld een groep consumenten, en direct overheidsingrijpen.
Data voor onderzoek beter opslaan en delen: stel wetenschappers centraal
KNAW, 27 mei 2021
Kennisinstellingen, onderzoekfinanciers en overheden moeten de wensen en behoeften van wetenschappers centraal stellen bij het verbeteren van de opslag en beschikbaarheid van data voor onderzoek. Een nauwe samenwerking tussen deze partijen en de onderzoekers op de werkvloer is essentieel. Daarvoor pleit de KNAW in haar advies ‘Storage and availability of data for research – from intentions to implementation’.
G40 doen aanbod aan nieuw kabinet: meer samenwerking steden en Rijk voor slimme duurzame verstedelijking
G40, 19 maart 2021
Om succesvolle innovaties sneller te kunnen opschalen en meer effect te sorteren, is meer samenhang en regie nodig. Door betere samenwerking met Rijk, VNG en de vier grote gemeenten (G4) én met inzet van digitale oplossingen wil het stedennetwerk G40 de gezamenlijke uitdagingen integraal oppakken. Om dat te kunnen realiseren, doet zij een concreet aanbod aan een nieuw kabinet, dat vandaag is gepubliceerd: Samenwerking G40 en Rijk: slimme duurzame verstedelijking (pdf, 10 MB).
Zo bestuur je een slimme stad
Future City Foundation, februari 2021
In de publicatie ‘Zo bestuur je een slimme stad’ onderzoeken we hoe politiek en openbaar bestuur veranderen. In de afgelopen 20 jaar zijn tal van bedrijfstakken radicaal veranderd als gevolg van de huidige industriële revolutie. Het is dus ook niet meer dan logisch dat de politiek gaat veranderen. De vraag is niet of, maar hoe dat gebeurt. Elke beslissing, ooit genomen, is een interpretatie van beschikbare feiten. Door digitalisering en technologisering zijn er nu zoveel feiten dat we het big data noemen. Politici moeten die data leren begrijpen en leren interpreteren. Zodat ze beslissingen nemen die ons niet alleen meer welzijn brengen, maar ook onze democratie versterken.
Meldingsplicht voor Amsterdamse dataverzamelaars in de openbare ruimte
Gemeente Amsterdam, 27 januari 2021
Apparaten die data verzamelen in de openbare ruimte, zoals camera’s en sensoren, moeten vanaf 1 oktober 2021 worden gemeld bij de gemeente. Deze meldingsplicht gaat gelden voor alle professionele partijen, zoals bedrijven, overheden en (onderzoeks-)instellingen. Dat is het voornemen van het college van B en W. Het college wil als eerste gemeente in Nederland regelen dat Amsterdammers inzicht hebben hoe, waar en welke gegevens in de openbare ruimte over hen worden verzameld. De gemeente zal de meldingen bijhouden in een sensorregister.
Smart city moet democratisch zijn én bijdragen aan oplossen grote opgaven
51 partijen ondertekenen City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ op 3 december
Platform31, 3 december 2020
Digitalisering en technologisering veranderen de komende jaren regio’s, steden en dorpen in de hele wereld en dus ook in Nederland. Om in te spelen op deze transitie, ondertekenen staatssecretaris Knops van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, minister Van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat en minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid op donderdag 3 december 2020 de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’.
Publieke waarden en de slimme stad
Platform31, 15 oktober 2020
Onlangs publiceerde het Rathenau Instituut het rapport Voeten in de aarde – Datagestuurde innovatie in de stad. Naar aanleiding van dit rapport en aansluitend op de masterclass Samen naar de slimme stad spraken wij met Linda Kool, onderzoekscoördinator bij het Rathenau Instituut, over de borging van publieke waarden bij digitale innovatie in de stad. Denk bij publieke waarden aan privacy, maar ook aan autonomie, veiligheid, controle over technologie, menselijke waardigheid, rechtvaardigheid en machtsverhoudingen. Hoe staan die waarden in verhouding tot elkaar? Op welke manier zijn publieke waarden afhankelijk van elkaar? Waar zitten de grootste dillema’s tussen de waarden? En welke afwegingen maak je als gemeente bij het experimenteren met nieuwe datatoepassingen, bijvoorbeeld over open data?
De slimme stad
WODC, september 2020
Het themanummer van Justitiële verkenningen (nr 3) gaat over de slimme stad. Vragen die aan bod komen, zijn: welke middelen worden ingezet om steden ‘slimmer’ te maken? Hoe verhouden de kansen van slimme steden zich tot bedreigingen? Op welke manier kunnen stadsbewoners actief worden betrokken bij de slimme stad? Hoe kan de overheid zich optimaal verhouden tot de dominantie van techbedrijven? Welke machtseffecten treden er op bij de inzet van slimme technologieën? Moet er een recht op de smart city komen?
Slimme stad heeft veel voeten in aarde
Rathenau Instituut, september 2020
Op papier zien projecten voor een slimme stad er mooi uit, maar in de praktijk valt het niet mee om overheid, onderzoeksinstellingen, bedrijven en burgers op één lijn te houden. Dat blijkt uit onderzoek van het Rathenau Instituut. Het instituut bestudeerde vier slimmestadprojecten in Eindhoven, voorloper op het gebied van digitalisering. De lessen uit de lichtstad zijn gepubliceerd in het rapport Voeten in de aarde – Datagestuurde innovatie in de stad.
Rijk en gemeenten moeten samen bouwen aan slimmere steden
G40, september 2020
Meer samenwerking tussen steden, oplossingen sneller opschalen en een gezamenlijke investeringsagenda met Rijk en provincie. Dat zijn de voornaamste conclusies uit het onderzoek onder de 40 grote steden naar slimme toepassingen en digitale technieken die zij toe passen bij het behalen van de overheidsdoelstellingen op gebied van wonen, klimaat, mobiliteit en energietransitie. Op donderdag 24 september overhandigde Wim Willems, wethouder gemeente Apeldoorn namens de G40 themagroep Smart Cities het adviesrapport Smart cities in de G40. Overzicht versnellers en knelpunten en advies (pdf) aan Paul Depla, burgemeester van Breda en voorzitter van het Stedennetwerk G40.
Trap er niet in: valkuilen bij stedelijke experimenten
Experimenteren in de vorm van living labs is in, want het is een manier om grip te krijgen op een ingewikkeld stedelijk probleem waarin veel verschillende belangen en perspectieven bestaan. Er zijn echter een aantal valkuilen waardoor menig veelbelovend living lab zijn grote ambities ziet stranden. Lees meer
Data in de stad
Gemeenten beschikken over steeds meer data binnen het sociale, economische en fysieke domein. Dit soort data zijn enorm waardevol, want hiermee kun je vraagstukken beter duiden en begrijpen en beleid gerichter opstellen of aanpassen. Het magazine geeft antwoorden op vragen over het gebruik van data, biedt inspiratie en een stappenplan. Lees meer
