- home
- Wat we doen
- Kennisdossiers
- Kennisdossier: Armoede en schulden
Inhoud kennisdossier
Contact
Rogier van der Wal
Dit kennisdossier is mogelijk gemaakt door
Deel deze pagina via:
Kennisdossier: Armoede en schulden
De economische gevolgen van de coronacrisis zorgen hoogstwaarschijnlijk voor een aanzienlijke toename van de armoede- en schuldenproblematiek in Nederland. Toch worstelde een relatief grote groep huishoudens in de afgelopen, economisch voorspoedige, jaren ook al om hun hoofd boven water te houden. Het aantal huishoudens met geregistreerde problematische schulden bleef stabiel, maar vaste lasten, zoals de huur- of energiekosten, stegen hard. Steeds meer mensen hadden te maken met een onzekere en onvoorspelbare inkomenssituatie door tijdelijke en flexibele banen en het toeslagenstelsel leidde te vaak tot onzekerheid in plaats van zekerheid.
Langdurige (financiële) schaarste en inkomensonzekerheid kan effect hebben op het gedrag van mensen, hun motivatie en op hun gezondheid. Gemeenten proberen met hun partners de negatieve gevolgen van (financiële) schaarste en inkomensonzekerheid zo klein mogelijk te houden. Zij bieden ondersteuning die aansluit bij het ‘doenvermogen’ van haar inwoners. En ze werken (integraal) samen. Met fondsen en kredieten om het oplossen van schulden te versnellen. Met woningcorporaties om te voorkomen dat een kleine huurachterstand uitgroeit tot een grote schuld. En met bewindvoerders om de aanmelding voor schuldhulpverlening voor mensen in schuldenbewind makkelijker te maken.
Doel van het kennisdossier
In dit kennisdossier vind je een bundeling van de meest actuele en relevante inhoudelijke kennis rond het thema armoede en schulden. Dit ondersteunt (lokale) bestuurders, beleidsmedewerkers, professionals en andere geïnteresseerden in hun werk. In dit dossier vind je relevante cijfers over de situatie in Nederland en de laatste stand van zaken rond de wet- en regelgeving, nieuws, actuele publicaties en goede voorbeelden. Op een aantal deelonderwerpen zoomen we in. We hebben daarbij vooral aandacht voor de beleidsmogelijkheden van gemeenten en haar partners.
Actueel
Amsterdam: Grotere druk op schuldhulpverlening door coronacrisis
Gemeente Amsterdam, 16 april 2021
Door de coronacrisis steeg het aantal aanmeldingen voor schuldhulpverlening in 2020 met 12 procent vergeleken met het jaar daarvoor. Dat blijkt uit het Jaarverslag Schuldhulpverlening 2020 van de gemeente Amsterdam. Ook de sociaal raadslieden, waar Amsterdammers zich vaak als eerste melden als ze in de problemen komen, kregen het drukker: het aantal aanvragen steeg met 16 procent. Met name in Noord, Nieuw-West en Zuidoost nam de schuldenproblematiek toe. Het college wil de schuldenproblematiek terugdringen door in te zetten op schuldenrust: snel hulp bieden aan Amsterdammers met geldproblemen.
Opnieuw minder mensen in de wettelijke schuldsanering
CBS, 16 april 2021
In 2020 werden bijna 3 duizend mensen toegelaten tot de wettelijke schuldsanering. Dat is een derde minder dan een jaar eerder en het laagste aantal sinds de start van de Wet schuldsaneringen natuurlijke personen, eind 1998. Er werden relatief veel schuldsaneringen uitgesproken in het noorden van Nederland. Dit blijkt uit de nieuwste cijfers over de wettelijke schuldsanering van het CBS.
Kwijtscheldingstoets breder toepassen kan verdere financiële problemen voorkomen
Nationale Ombudsman, 15 april 2021
Er moet een oplossing komen om de geautomatiseerde kwijtscheldingstoets bij meer mensen toe te kunnen passen. Hiermee kan worden voorkomen dat mensen verder in financiële problemen komen. In een brief aan vier bewindspersonen doet de Nationale ombudsman de aanbeveling om te werken aan een oplossing.
Utrecht verkort schuldsanering en betaalt zelf tot 1000 euro aan schuldeisers
NOS, 7 april 2021
De gemeente Utrecht wil mensen met problematische schulden sneller helpen en hen ook weer sneller uit een schuldsaneringstraject krijgen. De gemeente loopt daarmee vooruit op het voornemen van het kabinet om mensen met schulden sneller te helpen.
Veel ondernemers vragen hulp vanwege financiële problemen
Nederlandse Schuldhulproute, 6 april 2021
Duizenden ondernemers zoeken hulp vanwege financiële problemen, signaleert de Nederlandse Schuldhulproute. Het aantal ondernemers dat belt naar het nummer 0800-8115 voor hulp bij geldzorgen, neemt elke maand toe. Ook via de digitale test op Geldfitzakelijk.nl vallen de grote problemen op. Dit is aanleiding voor een nauwere samenwerking met de Kamer van Koophandel om ondernemers in zwaar weer te adviseren.
Arnhem: Meer jongeren met schulden ‘gevonden’ in coronajaar
Binnenlands Bestuur, 2 april 2021
De gemeente Arnhem heeft in 2020 een stuk meer jongeren met schulden weten te bereiken dan het jaar daarvoor. Het geheim ligt volgens wethouder Martien Louwers vooral in het buddyprogramma Opr€cht.
Een huurdergericht incassoproces, zo doe je dat
Aedes, 1 april 2021
’Zorg dat je zichtbaar bent. Dat je huurder weet wie je bent. En maak de drempel zo laag mogelijk. Ga naar de mensen toe. Geef ze het gevoel dat ze gezien en gehoord worden. Het zijn een paar inzichten van een deelnemende corporatie aan het project Een huurdergericht incassoproces. De verwachting is dat een steeds grotere groep huurders moeite krijgt om de eindjes aan elkaar te knopen. De resultaten van het project zijn nu verwerkt in een handige klantreis. In deze overzichtelijke plaat kun je de klantreis vanuit de ogen van de huurder lezen. Ook zijn de inzichten en tips van de deelnemende corporatiemedewerkers erop terug te vinden.
Meer Rotterdammers kregen schuldhulp in 2020
Gemeente Rotterdam, 1 april 2021
Rotterdam deed twee jaar geleden een “Reset” van de schuldenaanpak. Dit werkt: het aantal Rotterdammers met problematische schulden nam de afgelopen jaren af. Van 27.000 in 2018 tot 25.000 in 2020. Meer Rotterdammers krijgen hulp, er is minder uitval, de dienstverlening is verbeterd en er zijn veel nieuwe interventies en samenwerkingen gestart. 4.135 Rotterdammers (waaronder 151 ondernemers) kregen in 2020 een trajectplan voor schuldhulp van de gemeente. Ondanks de coronacrisis, die zorgde voor beperkingen in de mogelijkheden tot fysiek contact, waren dit er fors meer dan in 2019 (3.534). Twee keer zoveel jongeren meldden zich en kregen schuldhulp. Van hen zijn er 44 ingestroomd in het perspectieffonds: zij doen een tegenprestatie en hun schulden worden opgelost.
Bestuurlijke reactie VNG; de BKR-registratie bij schuldhulp
VNG, 30 maart 2021
De VNG heeft een reactie gegeven op het conceptwetsvoorstel Verzamelwet SZW 2022 en de MvT. In de brief reageert de VNG specifiek op de aanpassing van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) inzake de BKR-registratie bij schuldhulpverlening. Het registreren is bedoeld om overkreditering tegen te gaan. De VNG deelt met het Rijk dat het registreren in het belang is van de inwoner met problematische schulden. VNG, NVVK en gemeenten vinden dat deze registratie niet geldt voor inwoners met niet-problematische schulden.
Vier grote steden kiezen voor collectief
Binnenlands Bestuur, 29 maart 2021
Rotterdam is als laatste van de vier grote steden begonnen met ‘collectief schuldregelen’. Die aanpak maakt het makkelijker om afspraken te maken over schuldregelingen en scheelt schuldhulpverleners tijd.(…) Daarmee is collectief schuldregelen de standaard geworden in alle G4-steden, naast ruim tachtig kleinere gemeenten.
Hernieuwde afspraken moeten huisuitzetting blijven voorkomen
Ministerie van BZK, 25 maart 2021
Een prettige woonplek is in deze coronacrisis extra belangrijk. Daarom hernieuwen minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de verhuurdersorganisaties, brancheverenigingen (Aedes, IVBN, Kences, Vastgoed Belang) en de VNG opnieuw de afspraken over huisuitzettingen die op 26 maart en 16 oktober 2020 zijn gemaakt. Dit houdt in dat huisuitzettingen als gevolg van betalingsachterstanden zoveel mogelijk worden voorkomen.
Samen sparen heeft financiële en sociale functie
Binnenlands Bestuur, 22 maart 2021
Financiële zelfhulpgroepen helpen mensen met een laag inkomen om de grip op hun geld terug te krijgen, en versterken bovendien sociale netwerken. Zogenaamde spaarkringen zouden daarom een waardevolle aanvulling op schulden- en armoedebeleid kunnen zijn, betoogt sociologe Julie-Marthe Lehmann, die onlangs op het onderwerp promoveerde.
Forse verhoging financiële steun TONK
ministeries van EZK, SZW en Financiën, 12 maart 2021
Als sprake is van aanzienlijk inkomensverlies door de coronacrisis en bestaande regelingen uit het steun- en herstelpakket onvoldoende zijn om de vaste lasten te kunnen betalen, kunnen huishoudens bij hun gemeente terecht voor ondersteuning via de TONK. In totaal was voor deze regeling 130 miljoen euro uitgetrokken voor het eerste half jaar van 2021. Door de aanhoudende coronacrisis en verlengde lockdown heeft het kabinet nu besloten dit bedrag te verhogen naar 260 miljoen euro. Het is de wens van het kabinet en de Tweede Kamer dat de TONK huishoudens met financiële problemen substantieel kan helpen in het dragen van hun vaste (woon)lasten en zo een stapeling van verdere problemen helpt te voorkomen.
Kwesties voor het kiezen 2021
SCP, 11 maart 2021
In Kwesties voor het kiezen 2021 inventariseert het SCP kansrijke oplossingsrichtingen voor vijf maatschappelijke kwesties op basis van de laatste stand van de sociale wetenschappen, waaronder armoede en onzeker werk. Daarbij is ook gekeken hoe politieke partijen zich in de verkiezingsprogramma’s tot deze vraagstukken en oplossingsrichtingen verhouden. Politieke partijen kiezen hun eigen positie in deze kwesties en het SCP brengt deze met een beschouwende aanpak in beeld.
Lees het rapport of de samenvatting (pdf)
Schuldenbeleid van Belastingdienst onder vuur
NOS, 9 maart 2021
De Belastingdienst houdt er bij het verrekenen van toeslagen niet standaard rekening mee of mensen genoeg geld overhouden om van te leven, terwijl dat volgens een wet die op 1 januari is ingegaan wel zou moeten. Dat zeggen de Landelijke Organisatie van Sociaal Raadslieden en de Nationale ombudsman.
Nibud: verhoging bijstand helpt huurders meer dan verlaging huur
Nibud, 3 maart 2021
Huurders met een bijstandsuitkering zijn financieel gezien meer geholpen met een verhoging van de bijstand dan met een verlaging van de huur. Dat blijkt uit berekeningen die het Nibud heeft gemaakt voor Aedes en Woonbond.
Nationale ombudsman opent meldpunt voor zzp’ers
Zijn gemeenten voorbereid op grote toestroom zzp’ers naar schuldhulpverlening?
Nationale Ombudsman, 1 maart 2021
Circa 650.000 burgers1 in Nederland hebben te maken met problematische schulden. Gevreesd wordt dat dit aantal door de coronacrisis snel zal oplopen. Vooral zelfstandige ondernemers zonder personeel (zzp’ers) zullen de komende periode voor hulp en ondersteuning bij gemeenten aankloppen. Daarom start de Nationale ombudsman dit jaar een grootschalig onderzoek. In hoeverre worden zzp’ers ruimhartig toegelaten tot de gemeentelijke schuldhulpverlening? En nemen gemeenten hierbij de uitgangspunten uit zijn eerdere rapporten Een open deur? en het vervolgonderzoek in acht?
Ontwikkeling financiële positie kwetsbare huurders
Nibud, februari 2021
Het Nibud concludeerde in 2019 dat 800.000 huurders in de knel komen doordat zij de minimale bedragen voor levensonderhoud niet kunnen betalen. Mede naar aanleiding van die uitkomsten hebben Aedes en Woonbond het Nibud gevraagd om uitgebreid te kijken naar de financiële positie van de kwetsbare huurders. In dit onderzoek kijkt het Nibud hoe de uitgaven van deze kwetsbare huurders zich hebben ontwikkeld in de afgelopen 10 jaar. Daarbij wordt niet alleen gekeken naar de huur, maar ook naar alle andere uitgaven uit het huishoudbudget.
Financiële problemen bij mensen met arbeidsbeperking die stap naar werk maken aangepakt
Divosa, 25 februari 2021
Werk betekent voor de meeste mensen een bron van inkomsten. Voor mensen met een uitkering is dit niet altijd het geval. Dat blijkt uit onderzoek van Optimalistic, Muzus en Stimulansz onder bijna 800 mensen met een arbeidsbeperking. Zo komt 61% van de werkende respondenten in financiële problemen door de manier waarop hun inkomsten worden verrekend met de uitkering.
Misstanden incassosector aangepakt
Ministerie van JenV, 18 februari 2021
Sommige incassobureaus confronteren consumenten met intimidatie en onterechte of niet inzichtelijke kosten, waardoor mensen verder in de problemen komen en emotionele stress ondervinden. Om dit tegen te gaan, dient minister Dekker voor Rechtsbescherming vandaag een wetsvoorstel in bij de Tweede Kamer dat een incassoregister regelt en kwaliteitseisen stelt.
Uit de duivelskring van armoede
Tintengroep / Movisie – Bureau Omlo, 18 januari 2021
Onderzoeksrapport over armoede en schuldenproblematiek in Noord-Nederland. Welke rol kunnen sociaal werkers en medewerkers van peuterwerk en kinderopvang vervullen voor personen die zich in een situatie van armoede bevinden of daarin dreigen te belanden?
Gemeenten laten ondernemers in de kou staan
Binnenlands Bestuur, 10 januari 2020
Veel gemeenten hebben de schuldhulpverlening voor zelfstandig ondernemers niet of onvoldoende op orde. Dat blijkt uit een inventarisatie van het actualiteitenprogramma Pointer van KRO-NCRV onder 150 gemeenten.
Gemeentelijke woonlasten stijgen fors sterker dan inflatie
COELO, 11 januari 2021
De gemeentelijke woonlasten stijgen dit jaar aanzienlijk sterker dan de inflatie. Huurders betalen 8,0 procent meer, eigenaar-bewoners 6,2 procent. De afvalstoffenheffing stijgt met 9,1 procent het sterkst, gevolgd door de ozb (5,2 procent). Dit blijkt uit het rapport Kerngegevens Belastingen Grote Gemeenten 2021.
Belastingdienst: ook ondernemers in minnelijke schuldregeling
NVVK, 5 januari 2020
Tot dit jaar ging de Belastingdienst niet akkoord met een schuldregeling wanneer een hulpvrager ook ‘ondernemer’ is en wil blijven. Maar steeds meer mensen verdienen hun geld met een eigen bedrijf. Daarom verandert de Belastingdienst haar beleid.
Leerkring armoede en gezondheid
Armoede en schulden kunnen grote impact hebben op de gezondheid en het welzijn van mensen. Vooral als financiële problemen langere tijd aanhouden. Werkt u aan een samenhangende aanpak met aandacht voor financiën én gezondheid? Doe dan mee aan deze leerkring. Lees meer
Gedragsbewust beleid: hoe dan?
Om daadwerkelijk gedragsbewust te werken, is een leerproces nodig binnen gemeenten. In deze publicatie delen we een aantal voorbeelden van hoe je dat leerproces kunt invullen en effectiever beleid kunt voeren. En we gaan specifiek in op de aanpak en technieken van Design Thinking en hoe die kunnen bijdragen aan effectief en gedragsbewust beleid. Lees meer
Armoede en schulden na corona
Het is de verwachting dat de coronacrisis ervoor zorgt dat de groep mensen in armoede of met schulden groter en diverser wordt, bijvoorbeeld doordat meer zelfstandigen inkomsten verliezen. Dit vraagt lokale beleidsmakers (opnieuw) na te denken over hun beleid. In deze publicatie staan de belangrijkste kansen, uitdagingen en dilemma’s voor lokale beleidsmakers op het gebied van armoede en schulden. Lees meer
