- home
- Wat we doen
- Kennisdossiers
- Kennisdossier: Armoede en schulden
Inhoud kennisdossier
Contact
Dit kennisdossier is mogelijk gemaakt door
Deel deze pagina via:
Kennisdossier: Armoede en schulden
De economische gevolgen van de coronacrisis zorgen hoogstwaarschijnlijk voor een aanzienlijke toename van de armoede- en schuldenproblematiek in Nederland. Toch worstelde een relatief grote groep huishoudens in de afgelopen, economisch voorspoedige, jaren ook al om hun hoofd boven water te houden. Het aantal huishoudens met geregistreerde problematische schulden bleef stabiel, maar vaste lasten, zoals de huur- of energiekosten, stegen hard. Steeds meer mensen hadden te maken met een onzekere en onvoorspelbare inkomenssituatie door tijdelijke en flexibele banen en het toeslagenstelsel leidde te vaak tot onzekerheid in plaats van zekerheid.
Langdurige (financiële) schaarste en inkomensonzekerheid kan effect hebben op het gedrag van mensen, hun motivatie en op hun gezondheid. Gemeenten proberen met hun partners de negatieve gevolgen van (financiële) schaarste en inkomensonzekerheid zo klein mogelijk te houden. Zij bieden ondersteuning die aansluit bij het ‘doenvermogen’ van haar inwoners. En ze werken (integraal) samen. Met fondsen en kredieten om het oplossen van schulden te versnellen. Met woningcorporaties om te voorkomen dat een kleine huurachterstand uitgroeit tot een grote schuld. En met bewindvoerders om de aanmelding voor schuldhulpverlening voor mensen in schuldenbewind makkelijker te maken.
Doel van het kennisdossier
In dit kennisdossier vind je een bundeling van de meest actuele en relevante inhoudelijke kennis rond het thema armoede en schulden. Dit ondersteunt (lokale) bestuurders, beleidsmedewerkers, professionals en andere geïnteresseerden in hun werk. In dit dossier vind je relevante cijfers over de situatie in Nederland en de laatste stand van zaken rond de wet- en regelgeving, nieuws, actuele publicaties en goede voorbeelden. Op een aantal deelonderwerpen zoomen we in. We hebben daarbij vooral aandacht voor de beleidsmogelijkheden van gemeenten en haar partners.
Actueel
Werknemers met schulden worden te weinig geholpen door bedrijven
Reformatorisch Dagblad, 28 juli 2021
De hulp van bedrijven voor werknemers met schulden komt nog maar moeilijk van de grond. Terwijl dat bedrijven een hoop geld kan schelen. Dat schrijven Rosanne Oomkens (Panteia) en Roeland van Geuns (Hogeschool van Amsterdam) in het nieuwste nummer van het economische vakblad ESB.
Impactvol onderzoek: Kinderen uit arme gezinnen al vroeg op achterstand
Erasmus University Rotterdam, 23 juli 2021
Kinderen uit arme gezinnen komen al vroeg op achterstand, zo meldt de Volkskrant op basis van nieuw onderzoek van Erasmus School of Economics, gebaseerd op gegevens van 153.000 kinderen.
Menskracht voor Rotterdam Zuid. Extra inzet op armoedebestrijding, vervoer en bewonersparticipatie
Gemeente Rotterdam, 20 juli 2021
Bestrijden van armoede bij bewoners in Rotterdam Zuid, meer aandacht voor vervoer binnen en naar het gebied en bewoners beter betrekken: op deze thema’s wil de gemeente als partner en financier de komende 10 jaar extra inzetten in het Nationaal Programma Rotterdam Zuid. De extra inzet komt boven op de oorspronkelijke pijlers van het programma, namelijk School, Werk, Wonen, Veilig en Cultuur die eerder al werd toegevoegd. Dat staat in de uitgangspuntennota ‘Menskracht voor Zuid’ die het college deze week aanbood aan de gemeenteraad. Deze nota is de opmaat naar de gemeentelijke inbreng in het nieuwe Uitvoeringsprogramma NPRZ 2023-2026.
Kim strijdt tegen armoede
Maastricht University, 19 juli 2021
Kim Thieme is een eerstejaarsstudent Gezondheidswetenschappen die als ervaringsdeskundige strijdt tegen armoede onder studenten, onder mensen in haar eigen wijk Pottenberg, en eigenlijk binnen de hele Maastrichtse bevolking. Zij heeft als geen ander ervaren wat het betekent grote financiële zorgen te hebben en in de armoedeval terecht te komen: het ene gat met het andere dichten, waardoor schulden zich opstapelen. In haar niet aflatende strijd tegen armoede heeft zij met groot succes diverse initiatieven ontwikkeld.
Gemeenten en maatschappelijke organisaties bereiken meer kinderen in armoede
Ministerie van SZW, 9 juli 2021
Gemeenten hebben de afgelopen jaren meer kinderen bereikt met hun beleid om kinderarmoede terug te dringen. Dit blijkt uit onderzoek dat minister Koolmees vandaag naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Gemeenten zouden nog meer kunnen doen om kinderen te ondersteunen die opgroeien in arme gezinnen met werkende ouders.
Aantal huishoudens met problematische schulden niet toegenomen
CBS, 30 juni 2021
Nederland telde op 1 oktober 2020 ruim 614 duizend huishoudens met geregistreerde problematische schulden. Dat is 7,6 procent van alle particuliere huishoudens. Aan het begin van 2020, voor de coronapandemie, was dat 7,9 procent. Onder de instromers nam het aandeel huishoudens met een zelfstandige of iemand met een flexibel contract toe. Dat blijkt uit het vernieuwde dashboard Schuldenproblematiek in beeld, dat het CBS in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft samengesteld.
Problemen van mensen beter verholpen in pilots rechtsbijstand
Ministerie van VenJ, 30 juni 2021
Problemen van mensen op het gebied van bijvoorbeeld schulden en ontslag kunnen beter en sneller worden opgelost door een intensievere samenwerking tussen gemeentelijke wijkteams, sociaal raadslieden, het Juridisch loket en sociaal advocaten. Dat zijn de eerste resultaten van de lopende pilots rechtsbijstand, zo schrijft demissionair minister Dekker (Rechtsbescherming) in een brief aan de Tweede Kamer.
Meer huurders hebben recht op huurtoeslag, maar niet iedereen weet dit
Ministerie van BZK, 25 juni 2021
Sinds 1 januari 2020 komen meer huurders in aanmerking voor huurtoeslag. Dit komt door een wetswijziging waardoor de harde inkomensgrenzen voor huurtoeslag zijn vervallen. Veel huurders weten dit nog niet en lopen hierdoor huurtoeslag mis
Opnieuw fors minder huisuitzettingen bij woningcorporaties
Aedes, 16 juni 202
Woningcorporaties besteden steeds meer aandacht aan het vroegtijdig signaleren van schuldenproblemen. De coronacrisis heeft de noodzaak hiertoe vergroot. Deze vroegtijdige aanpak vertaalt zich in duidelijke cijfers. Het aantal huisuitzettingen daalde in twee jaar tijd van 3.000 in 2018 naar 1.720 in 2020.
Beroep op bijstand is te laag; armoede dreigt
Binnenlands Bestuur, 16 juni 2021
Ruim een derde van het aantal huishoudens dat recht heeft op bijstand, maakt daar geen gebruik van. Het gaat om 170.000 huishoudens. Een derde van die 170.000 huishoudens heeft helemaal geen of slechts een klein inkomen, tot maximaal twintig procent van de bijstandsnorm. De Inspectie SZW maakt zich zorgen en roept gemeenten op actiever op zoek te gaan naar mensen die recht hebben op bijstand.
Zie onderzoek Niet-gebruik van de algemene bijstand (Inspectie SZW)
Armoede aanpakken? Organiseer ontmoetingen!
Sociale Vraagstukken, 1 juni 2021
Armoede doorbreek je met financiële ondersteuning, speciale voorzieningen en met versterking van zelfredzaamheid. Onderzoek van drie Werkplaatsen Sociaal Domein laat zien dat er nog een schakel is: ontmoeting tussen inwoners, vrijwilligers en professionals – opdat zij van elkaar kunnen leren over de impact en aanpak van armoede.
Vooral toename jongeren in de bijstand
NOS / CBS, 31 mei 2010
Het aantal mensen met een bijstandsuitkering is in het eerste kwartaal van 2021 opnieuw gestegen. Het waren er eind maart 433.000 en dat is 12.000 meer dan een jaar eerder. De stijging was relatief het sterkst onder jongeren, meldt het CBS.
‘Net uit de kliniek, waren mijn schulden opgelopen tot duizenden euro’s’
NOS, 20 mei 2021
Patiënten die gedwongen zijn opgenomen, raken vaak nog verder in de problemen doordat hun bijstandsuitkering wordt stopgezet, waarschuwen ggz-deskundigen. “Deze mensen zitten vaak al jaren in de bijstand. Die hebben geen potjes of buffers om vaste lasten, zoals de huur en verzekeringen op te vangen”, vertelt Anne-Marie van Dam, psychiater bij Arkin in Amsterdam.
Wethouders Marjolein Moorman en Peter Heijkoop: ‘Stap over op collectief schuldregelen’
Collectief schuldregelen betekent minder stress voor hulpvragers en sneller resultaat voor schuldhulpverleners. Ook schuldeisers vinden het een vooruitgang. De NVVK voert op dit moment met veel gemeenten gesprekken om over te stappen op deze nieuwe manier van schuldregelen. De wethouders Peter Heijkoop (Dordrecht, tevens bestuurslid bij de VNG) en Marjolein Moorman zijn al overtuigd.
NVVK, 18 mei 2021
Versoepelen kostendelersnorm kost geld
Binnenlands Bestuur, 17 mei 2021
Het demissionaire kabinet ziet geen kans de regels voor bijstandsgerechtigden met bijvoorbeeld thuiswonende volwassen kinderen te versoepelen, zonder dat de uitgaven aan uitkeringen daardoor oplopen. Dat staat in een verkenning die minister Wouter Koolmees (Sociale Zaken) aan de Tweede Kamer heeft gestuurd.
Volgens de zogeheten kostendelersnorm krijgen bijstandsgerechtigden minder geld als ze samen met anderen in een huis wonen. Daar is al sinds de invoering in 2015 veel kritiek op. De maatregel verergert vaak al bestaande armoede en schuldenproblemen.
Lees ook: Twee alternatieven voor de kostendelersnorm (Binnenlands Bestuur, 17 juni 2021)
Bewindvoerders willen samenwerken met gemeenten
Binnenlands Bestuur, 14 mei 2021
Het beschermingsbewind van mensen in een kwetsbare financiële positie vormt voor gemeenten een flinke kostenpost. Is het goedkoper om de bewindvoering dan maar zelf uit te voeren? Dat lijkt makkelijker gezegd dan gedaan.
Zie ook: Groningen positief over inbesteden beschermingsbewind
Amsterdam: Grotere druk op schuldhulpverlening door coronacrisis
Gemeente Amsterdam, 16 april 2021
Door de coronacrisis steeg het aantal aanmeldingen voor schuldhulpverlening in 2020 met 12 procent vergeleken met het jaar daarvoor. Dat blijkt uit het Jaarverslag Schuldhulpverlening 2020 van de gemeente Amsterdam. Ook de sociaal raadslieden, waar Amsterdammers zich vaak als eerste melden als ze in de problemen komen, kregen het drukker: het aantal aanvragen steeg met 16 procent. Met name in Noord, Nieuw-West en Zuidoost nam de schuldenproblematiek toe. Het college wil de schuldenproblematiek terugdringen door in te zetten op schuldenrust: snel hulp bieden aan Amsterdammers met geldproblemen.
Opnieuw minder mensen in de wettelijke schuldsanering
CBS, 16 april 2021
In 2020 werden bijna 3 duizend mensen toegelaten tot de wettelijke schuldsanering. Dat is een derde minder dan een jaar eerder en het laagste aantal sinds de start van de Wet schuldsaneringen natuurlijke personen, eind 1998. Er werden relatief veel schuldsaneringen uitgesproken in het noorden van Nederland. Dit blijkt uit de nieuwste cijfers over de wettelijke schuldsanering van het CBS.
Kwijtscheldingstoets breder toepassen kan verdere financiële problemen voorkomen
Nationale Ombudsman, 15 april 2021
Er moet een oplossing komen om de geautomatiseerde kwijtscheldingstoets bij meer mensen toe te kunnen passen. Hiermee kan worden voorkomen dat mensen verder in financiële problemen komen. In een brief aan vier bewindspersonen doet de Nationale ombudsman de aanbeveling om te werken aan een oplossing.
Utrecht verkort schuldsanering en betaalt zelf tot 1000 euro aan schuldeisers
NOS, 7 april 2021
De gemeente Utrecht wil mensen met problematische schulden sneller helpen en hen ook weer sneller uit een schuldsaneringstraject krijgen. De gemeente loopt daarmee vooruit op het voornemen van het kabinet om mensen met schulden sneller te helpen.
Veel ondernemers vragen hulp vanwege financiële problemen
Nederlandse Schuldhulproute, 6 april 2021
Duizenden ondernemers zoeken hulp vanwege financiële problemen, signaleert de Nederlandse Schuldhulproute. Het aantal ondernemers dat belt naar het nummer 0800-8115 voor hulp bij geldzorgen, neemt elke maand toe. Ook via de digitale test op Geldfitzakelijk.nl vallen de grote problemen op. Dit is aanleiding voor een nauwere samenwerking met de Kamer van Koophandel om ondernemers in zwaar weer te adviseren.
Arnhem: Meer jongeren met schulden ‘gevonden’ in coronajaar
Binnenlands Bestuur, 2 april 2021
De gemeente Arnhem heeft in 2020 een stuk meer jongeren met schulden weten te bereiken dan het jaar daarvoor. Het geheim ligt volgens wethouder Martien Louwers vooral in het buddyprogramma Opr€cht.
Een huurdergericht incassoproces, zo doe je dat
Aedes, 1 april 2021
’Zorg dat je zichtbaar bent. Dat je huurder weet wie je bent. En maak de drempel zo laag mogelijk. Ga naar de mensen toe. Geef ze het gevoel dat ze gezien en gehoord worden. Het zijn een paar inzichten van een deelnemende corporatie aan het project Een huurdergericht incassoproces. De verwachting is dat een steeds grotere groep huurders moeite krijgt om de eindjes aan elkaar te knopen. De resultaten van het project zijn nu verwerkt in een handige klantreis. In deze overzichtelijke plaat kun je de klantreis vanuit de ogen van de huurder lezen. Ook zijn de inzichten en tips van de deelnemende corporatiemedewerkers erop terug te vinden.
Gedragsbewust beleid: hoe dan?
Om daadwerkelijk gedragsbewust te werken, is een leerproces nodig binnen gemeenten. In deze publicatie delen we een aantal voorbeelden van hoe je dat leerproces kunt invullen en effectiever beleid kunt voeren. En we gaan specifiek in op de aanpak en technieken van Design Thinking en hoe die kunnen bijdragen aan effectief en gedragsbewust beleid. Lees meer
Armoede en schulden na corona
Het is de verwachting dat de coronacrisis ervoor zorgt dat de groep mensen in armoede of met schulden groter en diverser wordt, bijvoorbeeld doordat meer zelfstandigen inkomsten verliezen. Dit vraagt lokale beleidsmakers (opnieuw) na te denken over hun beleid. In deze publicatie staan de belangrijkste kansen, uitdagingen en dilemma’s voor lokale beleidsmakers op het gebied van armoede en schulden. Lees meer
