- home
- Wat we doen
- Kennisdossiers
- Kennisdossier: Armoede en schulden
Inhoud kennisdossier
Contact
Dit kennisdossier is mogelijk gemaakt door
Deel deze pagina via:
Kennisdossier: Armoede en schulden
De economische gevolgen van de coronacrisis zorgen hoogstwaarschijnlijk voor een aanzienlijke toename van de armoede- en schuldenproblematiek in Nederland. Toch worstelde een relatief grote groep huishoudens in de afgelopen, economisch voorspoedige, jaren ook al om hun hoofd boven water te houden. Het aantal huishoudens met geregistreerde problematische schulden bleef stabiel, maar vaste lasten, zoals de huur- of energiekosten, stegen hard. Steeds meer mensen hadden te maken met een onzekere en onvoorspelbare inkomenssituatie door tijdelijke en flexibele banen en het toeslagenstelsel leidde te vaak tot onzekerheid in plaats van zekerheid.
Langdurige (financiële) schaarste en inkomensonzekerheid kan effect hebben op het gedrag van mensen, hun motivatie en op hun gezondheid. Gemeenten proberen met hun partners de negatieve gevolgen van (financiële) schaarste en inkomensonzekerheid zo klein mogelijk te houden. Zij bieden ondersteuning die aansluit bij het ‘doenvermogen’ van haar inwoners. En ze werken (integraal) samen. Met fondsen en kredieten om het oplossen van schulden te versnellen. Met woningcorporaties om te voorkomen dat een kleine huurachterstand uitgroeit tot een grote schuld. En met bewindvoerders om de aanmelding voor schuldhulpverlening voor mensen in schuldenbewind makkelijker te maken.
Doel van het kennisdossier
In dit kennisdossier vind je een bundeling van de meest actuele en relevante inhoudelijke kennis rond het thema armoede en schulden. Dit ondersteunt (lokale) bestuurders, beleidsmedewerkers, professionals en andere geïnteresseerden in hun werk. In dit dossier vind je relevante cijfers over de situatie in Nederland en de laatste stand van zaken rond de wet- en regelgeving, nieuws, actuele publicaties en goede voorbeelden. Op een aantal deelonderwerpen zoomen we in. We hebben daarbij vooral aandacht voor de beleidsmogelijkheden van gemeenten en haar partners.
Actueel
Inkomen verdeeld, trends 1977-2019
CBS, 14 oktober 2021
In de publicatie ‘Inkomen verdeeld, trends 1977-2019’ presenteren het CBS en de Universiteit Leiden een analyse van inkomens- en verdelingsvraagstukken op basis van een consistent gemaakte reeks inkomensgegevens. Behalve voor inkomensongelijkheid is er aandacht voor aanverwante onderwerpen, zoals de vorming en herverdeling van het inkomen, de belastingdruk, de koopkrachtontwikkeling, de ontwikkeling van het armoederisico, topinkomens en de inkomensverschillen tussen generaties.
Lees ook: Groter armoederisico onder niet-westerse migranten (Binnenlands Bestuur, 14 oktober 2021)
Nederlands armsten vertellen in glossy hun verhaal: ‘Ik voel me niet arm’
NOS, 5 oktober 2021
Om in de Quote 500 te komen heb je een vermogen van minimaal 95 miljoen euro nodig en in de vandaag gepubliceerde tegenhanger de Quiet 500 heeft de rijkste geportretteerde een besteedbaar vermogen van 125 euro per week. Het is voor het eerst in vijf jaar tijd dat er een glossy op de markt komt, waarin wordt geprobeerd om mensen in armoede in beeld te brengen.
Financiële scholing mbo-ers moet schulden voorkomen
Binnenlands Bestuur, 30 september 2021
Veel burgerschapsdocenten in het mbo zien studenten met financiële problemen in hun klas. In de vier grootste steden geldt dat voor vier op de vijf docenten. Slechts 16 procent denkt dat 18-jarigen in staat zijn om juiste financiële keuzes te maken. Tijd voor actie, vinden Amsterdam en Rotterdam.
Werken zonder armoede
SER, 29 september 2021
Werk, en dus salaris, biedt niet voor iedereen voldoende bestaanszekerheid. Zo’n 220.000 werkenden zijn arm, ondanks hun inkomen uit werk. Om uit die armoede te komen is een aanpak nodig op meerdere fronten: een voldoende en stabiel inkomen, werk dat voldoende perspectief biedt en dienstverlening die aansluit op de behoeften van werkende minima. De armoede voor een deel van deze mensen is gelukkig tijdelijk, maar er is ook een groep die langdurig in armoede werkt of steeds terugvalt. De gevolgen van armoede raken bovendien ook de kinderen in hun gezinnen, die daardoor een slechte start in hun leven krijgen. De SER publiceerde daarover onlangs al in adviezen over kinderopvang en gelijke kansen in het onderwijs. En er zijn groepen die net boven de armoedegrens zitten, maar vergelijkbare problemen hebben. Daar gaat de verkenning Werken zonder Armoede op in.
“Niet logisch dat schuldenproblematiek zo groot blijft”
Binnenlands Bestuur, 29 september 2021
In de nasleep van de kredietcrisis ontstond er een ‘granieten bestand’ van problematische schulden, die nog jarenlang bleven bestaan. Hoe voorkomen we dat hetzelfde gebeurt in de herstelfase van de coronacrisis? Die vraag staat centraal in de tweede aflevering van de podcastserie Herstart. Met Nadja Jungmann ( lector schulden en incasso aan de Hogeschool Utrecht) en Farley van Heydoorn (ervaringsdeskundige en schuldhulpverlener).
“Lees verder:”https://www.binnenlandsbestuur.nl/sociaal/nieuws/niet-logisch-dat-schuldenproblematiek-zo-groot.18442619.lynkx
Verlaging drempel toegang schuldsanering voor mensen met problematische schulden
TNO, 24 september 2021
Om mensen met problematische schulden sneller en beter te helpen, verlaagt het kabinet de drempel om toegang te krijgen tot de wettelijke schuldsaneringsregeling (WSNP). Dat staat in het wetsvoorstel dat minister Dekker (Rechtsbescherming) heeft gestuurd aan de Tweede Kamer.
TNO brengt energiearmoede gedetailleerd in kaart
TNO, 23 september 2021
Ruim een half miljoen huishoudens in ons land leeft in energiearmoede: ze hebben hoge energiekosten, wonen meestal in een huis dat niet goed is geïsoleerd en hebben een laag inkomen. Gebaseerd op cijfers van het CBS heeft TNO onderzoek gedaan naar aard, omvang en regionale spreiding van de energiearmoede in ons land. Versnelling van de energietransitie helpt in de bestrijding van dit fenomeen. Dat is niet alleen van belang voor de getroffen groep maar zal ook een vliegwieleffect hebben voor de gehele transitie.
Energiemarkt slaat op hol, huishoudens dreigen in de knel te raken
NOS, 18 september 2021
Door een unieke samenloop van omstandigheden lopen de prijzen voor elektriciteit en gas dit jaar ongekend hard op. Als de prijzen zo hoog blijven, wacht miljoenen huishoudens met variabele tarieven na 1 januari een fors hogere energierekening.
Campagne wijst ondernemer met geldzorgen de weg naar hulp
Ministerie van SZW, 14 september 2021
Door de coronacrisis hebben veel ondernemers en ZZP’ers te maken gekregen met financiële zorgen. Ook al is de werkgelegenheid in de meeste sectoren weer op peil en trekt de economie aan, het betekent niet dat alle bedrijven uit de zorgen zijn. In een nieuwe campagne wijst het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ondernemers en ZZP’ers met geldzorgen de weg naar hulp.
Dagelijks leven van mensen in armoede onder druk door sociaal-ruimtelijke ingrepen
Rijksuniversiteit Groningen, 9 september 2021
Sociaal-ruimtelijke ongelijkheid ondermijnt het perspectief op een betere toekomst voor mensen die armoede ervaren. Toenemende sociaal-ruimtelijke ongelijkheid in de Westerse wereld is daarom een zorgwekkende trend. Hoewel oorzaken hiervan verweven zijn met wereldwijde economische ontwikkelingen, worden de polariserende gevolgen vooral gevoeld in de context van het dagelijks leven in steden, dorpen, buurten en straten. Het proefschrift ‘Levens op de rand’ van Erik Meij heeft als doel om dagelijkse ervaringen van armoede, tegen een achtergrond van toenemende sociaal-ruimtelijke ongelijkheid, beter te begrijpen.
Rotterdam treedt toe tot Schuldeiserscoalitie
Gemeente Rotterdam, 9 september 2021
De gemeente Rotterdam treedt, samen met Amsterdam, als eerste publieke organisatie toe tot de Schuldeiserscoalitie. De Schuldeiserscoalitie is een initiatief van 22 bedrijven en corporaties om schuldenproblematiek bij klanten te voorkomen en betalingsachterstanden te helpen oplossen. Wethouder Michiel Grauss (armoedebestrijding en schuldenaanpak) tekende vanmiddag namens Rotterdam het ethisch manifest dat door de coalitie is opgesteld.
Zie ook: Amsterdam treedt toe tot schuldeiserscoalitie (gemeente Amsterdam)
Grote financiële gevolgen nieuw Zorgprestatiemodel voor ggz-cliënten
MIND Platform, 3 september 2021
In de nieuwe ggz-financiering, onderdeel van het Zorgprestatiemodel dat op 1 januari 2022 ingaat, worden cliënten verplicht om niet alleen in het startjaar, maar ieder jaar zelf voor hun zorg te betalen vanuit het eigen risico. Dit komt omdat facturen sneller verstuurd zullen worden. Door deze wijziging in de betaling krijgen jaarlijks 98.000 cliënten te maken met hogere zorglasten. MIND vindt deze drempelverhogende aanpassing onacceptabel en vraagt samen met de NVvP, LVVP, het NIP en V&VN aan het ministerie van VWS om de wijziging terug te draaien.
Geen les, wel schulden; te weinig onderwijs over geldzaken op het mbo
NOS, 3 september 2021
Leerlingen in het mbo krijgen niet genoeg les in hoe ze moeten omgaan met geld. Dat zegt Wijzer in Geldzaken, een platform van het ministerie van Financiën.
Sterke samenhang problematische schulden en mentale gezondheid
CPB, 26 augustus 2021
Er wordt vaak gesuggereerd dat problematische schulden en gezondheidsproblemen samenhangen. Of dat zo is en hoe deze relatie eruit ziet, is nog weinig onderzocht. Uit het onderzoek ‘When financials get tough, life gets rough?’ van het Centraal Planbureau (CPB) blijkt dat de kosten van de geestelijke gezondheidszorg (ggz) sterker stijgen nadat mensen in financiële problemen terechtkomen. Ook neemt de kans op gebruik van ggz en sociale en/of financiële hulpverlening toe.
Ruimere mogelijkheden voor wettelijke schuldregeling
Binnenlands Bestuur, 15 augustus 2021
Betere begeleiding en ondersteuning van mensen naar schuldhulptrajecten en meer mogelijkheden voor de rechter om af te wijken van de tienjaarstermijn wanneer mensen uit zo’n traject zijn gevallen. Deze stappen zegt staatssecretaris Dennis Wiersma toe in een brief aan de Nationale Ombudsman.
Zo’n 2,5 miljoen Nederlanders hebben moeite met lezen en schrijven, doe er iets aan in het regeerakkoord
Trouw, 10 augustus 2021
De aanpak van laaggeletterdheid moet een plek krijgen in een nieuw regeerakkoord, meent Steffart Buijs, directeur van een adviesbureau voor communicatie over maatschappelijke vraagstukken.
Geldproblemen bij mensen in ziektewet door terugvordering uitkeringen
NRC, 9 augustus 2021
Mensen die een uitkering aanvragen wegens arbeidsongeschiktheid moeten soms maanden wachten totdat zij worden gekeurd door het UWV. Sommigen van hen moeten uiteindelijk flinke voorschotten terugbetalen. Dit leidt tot terugvorderingen van tot wel 15.000 euro en in sommige gevallen tot financiële problemen. Dat zegt de landelijke cliëntenraad (LCR), die afgelopen zomer een meldpunt opende voor mensen die hier problemen door ondervinden.
Gedragsbewust beleid: hoe dan?
Om daadwerkelijk gedragsbewust te werken, is een leerproces nodig binnen gemeenten. In deze publicatie delen we een aantal voorbeelden van hoe je dat leerproces kunt invullen en effectiever beleid kunt voeren. En we gaan specifiek in op de aanpak en technieken van Design Thinking en hoe die kunnen bijdragen aan effectief en gedragsbewust beleid. Lees meer
Armoede en schulden na corona
Het is de verwachting dat de coronacrisis ervoor zorgt dat de groep mensen in armoede of met schulden groter en diverser wordt, bijvoorbeeld doordat meer zelfstandigen inkomsten verliezen. Dit vraagt lokale beleidsmakers (opnieuw) na te denken over hun beleid. In deze publicatie staan de belangrijkste kansen, uitdagingen en dilemma’s voor lokale beleidsmakers op het gebied van armoede en schulden. Lees meer
Vernieuwde editie De eindjes aan elkaar knopen
De handreiking Eindjes aan elkaar knopen is in een jaar tijd een standaardwerk geworden voor wijkteamprofessionals, vrijwilligers en anderen die mensen met schulden ondersteunen. U kunt de geactualiseerde en uitgebreide editie nu bestellen! Ook verkrijgbaar als download. Lees meer