Stijgende en dalende wijken: op zoek naar succesfactoren van leefbare wijken

De aandacht voor kwetsbare buurten is terug van weggeweest. De wereld verandert snel en veel van deze veranderingen slaan neer op buurtniveau. Sommige kwetsbare buurten zitten in de lift, terwijl andere verder afglijden. Waarom? Welke impact hebben de economische crisis en de terugtrekkende overheid, en concreet beleid als passend toewijzen en de extramuralisering op onze buurten? Wat ligt ten grondslag aan het succes van een buurt en in hoeverre is hierop te sturen? In opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en het G40-Stedennetwerk onderzoekt Platform31 welke factoren van invloed zijn op de bloei en het verval van wijken. Dit project levert concrete bouwstenen op voor effectieve aanpakken om de leefbaarheid en veerkrachtigheid van wijken te behouden en versterken.

Het Platform31-onderzoek Kwetsbare wijken in beeld (Uyterlinde en Van der Velden, 2017) laat zien dat de economische crisis, de herziening van de Woningwet, het einde van het grotestedenbeleid en de transformatie in het sociaal domein weerslag hadden op het leefklimaat in kwetsbare wijken. Sinds het begin van de metingen met de Leefbaarometer in 2002, verbeterde de leefbaarheid in veel stadswijken geleidelijk, maar tussen 2012 en 2014 stokte de stijgende lijn. Uit de meest recente cijfers blijkt dat de leefbaarheid tussen 2012 en 2016 in sommige wijken achteruitging, terwijl andere wijken juist opveerden.
Na twee decennia intensief wijkenbeleid van rijkswege (GSB/ISV), verdween dit onderwerp in 2015 van de landelijke politieke agenda. Het initiatief om wijken vitaal te maken en houden, ligt sindsdien lokaal. Gemeenten zijn, samen met lokale partners, zoekende naar effectieve manieren om te voorkomen dat de leefbaarheid in kwetsbare wijken achteruitgaat. Welke factoren dragen bij aan verval van kwetsbare wijken en met welke (mix van) interventies kan een negatieve ontwikkeling worden voorkomen of omgebogen? En welke partijen zijn daarbij nodig?

Veldonderzoek in wijken

In dit onderzoek gaat Platform31 op zoek naar verklarende factoren voor het feit dat sommige kwetsbare wijken de afgelopen jaren zijn afgegleden, terwijl andere wijken zich juist gunstig ontwikkelen. Hoe hebben kwetsbare wijken zich op verschillende dimensies en vanuit verschillende perspectieven ontwikkeld? Welke kenmerken van een wijk of buurt dragen bij aan gesignaleerde positieve of negatieve ontwikkelingen van de leefbaarheid? Zijn er maatregelen, interventies of activiteiten die de leefbaarheidsontwikkeling ten positieve kunnen beïnvloeden en zo ja, hoe kunnen die gericht worden ingezet?
Om deze vragen te beantwoorden, doen we kwalitatief onderzoek in 11 wijken, verspreid over 6 deelnemende steden in Nederland. Elke wijk wordt vanuit drie perspectieven geanalyseerd: het gemeentelijke beleidsperspectief, dat van professionals die actief zijn in de wijk en dat van bewoners en ondernemers.

Resultaten en kennisdeling

De resultaten van dit onderzoek bundelen we in een toegankelijk geschreven rapportage. Samen met de deelnemende steden maken we de vertaalslag naar het handelingsperspectief van stedelijk beleid. Vervolgens wordt de oogst verwerkt in de definitieve rapportage. Daarnaast is voor dit project een wetenschappelijke begeleidingscommissie ingesteld die zal reflecteren op de duiding van de resultaten en de vertaalslag naar conclusies en aanbevelingen.

Wat levert het de steden op?

Naast een analyse van de ingebrachte wijken krijgen de deelnemende steden concrete handvatten om beter inzicht te krijgen in de ontwikkeling van hun wijken en hoe ze daar mogelijk op kunnen sturen. Zij krijgen als eerste toegang tot de overkoepelende resultaten en werken in een praktijklab samen met andere deelnemende steden en Platform31 aan de vertaalslag naar een handelingsperspectief voor hun stad.