Verduurzaming van kwetsbare wijken

Steeds meer steden wijzen wijken aan die ‘van het gas los’ gaan. Deels zijn dit wijken met kwetsbare bewoners en problemen in de sfeer van de leefbaarheid en veiligheid. Dat maakt de verduurzaming van deze wijken extra complex. In dit experimentenprogramma zet Platform31 samen met Nyenrode Business Universiteit in op een dubbelslag, door de energietransitie in kwetsbare wijken te verbinden met de sociale opgave.

De warmtetransitie krijgt grote impact op het dagelijks leven van miljoenen huishoudens. We gaan koken op elektriciteit en verwarmen ons huis met een alternatief voor aardgas. Bewoners van kwetsbare wijken hebben andere zorgen dan de energieopgave. In deze wijken concentreren zich vaak problemen zoals armoede, werkloosheid, schulden, eenzaamheid, overlast en onveiligheid. De wijk gaat van het gas af. Maar wat krijgen bewoners daarvoor terug?

Voor bewoners vergt deze overstap investeringen van tijd, aandacht en geld, terwijl veel mensen weinig bestaanszekerheid hebben. Er is kans op weerstand, en dat kan leiden tot stagnatie of vertraging, terwijl juist in deze wijken de energietransitie een impuls kan zijn voor wijkverbetering. Dat lukt alleen als de ambitie hoger ligt dan alleen het energiezuinig en aardgasvrij maken van de woningvoorraad.

Derde succesfactor

Naast de juiste technische oplossingen en voldoende budget, is een derde factor cruciaal om de verduurzaming van deze wijken tot een succes te maken. Deze derde succesfactor gaat over samenwerking en betrokkenheid van bewoners. In het Canadese Toronto kiest men bij de verduurzaming van de hoogbouwwijken uit de jaren zestig voor een integraal perspectief. Over de aanpak in Toronto schreef Anke van Hal dit artikel (pdf, 286 kB). Technisch georiënteerde duurzaamheidsspecialisten en social workers werken intensief samen met bewoners. Niet de techniek, maar de behoeften van de bewoners vormen het startpunt. In Toronto levert deze aanpak niet alleen energiebesparing op maar ook een prettiger leefklimaat, meer participatie, meer betrokkenheid, werkgelegenheid en sociale cohesie.

Experimentenprogramma

In het meerjarige experimentenprogramma Verduurzaming van Kwetsbare Wijken (2019-2021) werken Platform31 en Nyenrode Business Universiteit samen met de deelnemende gemeenten aan een integrale, sociale en milieutechnische verduurzamingsaanpak voor kwetsbare wijken. Op basis van inspirerende praktijkvoorbeelden verzamelen en delen we inzichten over beproefde aanpakken in Nederlandse wijken. Hoe realiseer je samenwerking tussen sociaal, fysiek en techniek? Hoe ga je met bewoners in gesprek over fysieke verduurzaming? Hoe organiseer je draagvlak, betrokkenheid en vertrouwen? Hoe stimuleer je sociaal eigenaarschap?

Kennisdeling en actieonderzoek

Ieder kwartaal vindt een kennislab plaats waarin de uitwerking van een of meer kennisvragen centraal staat. De kennisvragen beantwoorden we aan de hand van bestaand onderzoek en best practices uit binnen- en buitenland, door experts uit te nodigen en door onderling ervaringen uit te wisselen. Deelnemende steden koppelen terug hoe zij kennis en methoden in de praktijk hebben toegepast en wat dit heeft opgeleverd. Elke bijeenkomst is gericht op het inbrengen van kennis en inspiratie, het uitwisselen van ervaringen (intervisie) en het identificeren en oplossen van knelpunten. Gedurende de looptijd van het programma volgen Platform31 en Nyenrode Business Universiteit de aanpak in de deelnemende steden. Door middel van actieonderzoek halen we uitdagingen, oplossingen, inzichten en lessen op bij de steden.

Resultaten

Dit meerjarige experimentenprogramma resulteert in een overzicht van kansrijke practice based aanpakken uit binnen- en buitenland voor de verduurzaming van kwetsbare wijken. Deze resultaten worden doorontwikkeld tot praktische kennisproducten zoals bijvoorbeeld checklists, stappenplannen, factsheets en best practice-beschrijvingen. Deze maken we voor een breed publiek toegankelijk. Deelnemende steden krijgen als eerste toegang tot de verzamelde kennis en kunnen deze in de praktijk toepassen en optimaliseren door middel van actieonderzoek en intervisie.

Deelnemers

In dit experimentenprogramma werken we met 15 steden die elk een kwetsbare wijk inbrengen als focuspunt voor het programma. De groep van deelnemers vormt de kern van het experimentenprogramma. Een korte beschrijving per deelnemende stad vindt u via deze link.