Verduurzaming van kwetsbare wijken

Alkmaar (Nieuw Overdie)
Nieuw-Overdie is een naoorlogse wijk in het zuidoosten van Alkmaar met veel hoogbouw waarvan het merendeel sociale huur. Het is een multiculturele en groene buurt waar ongeveer 1900 mensen wonen. In Nieuw Overdie spelen verschillende opgaven: een renovatie-opgave van de woningcorporaties, een herstructureringsopgave van het openbaar gebied en bovendien is het één van de eerste Alkmaarse buurten waar de energietransitie moet gaan plaatsvinden. De gemeente wil deze verschillende opgaven met elkaar verbinden.

Amsterdam (Wildeman- en Blomwijckerbuurt)
De Wildeman- en Blomwijckerbuurt is gebouwd in de jaren ’60 en maakt deel uit van de Westelijke Tuinsteden (tegenwoordig stadsdeel Nieuw-West). Het is een typische naoorlogse wijk, ontworpen onder het motto ‘licht, lucht en ruimte’. De buurt telt 5000 inwoners en 2400 woningen. Hiervan is 90 procent sociale huur. De eigendomsverdeling is overzichtelijk: woningbouwcorporatie Stadgenoot heeft nagenoeg alle corporatiewoningen in bezit. De Wildeman- en Blomwijckerbuurt is een multiculturele wijk met een laag gemiddeld inkomen en veel sociale problematiek. Veiligheid is hier de grootste zorg wat deze buurt tot een van de slechtste wijken van Amsterdam maakt. De Wildeman- en Blomwijckerbuurt is in Amsterdam één van de zogenaamde ontwikkelbuurten. De bijkomstige doelstellingen focussen zich op het verbeteren van de leefbaarheid en openbare ruimte. Daarnaast wil de gemeente de woningen verbeteren en aardgasvrij maken.

Delft (Gillisbuurt)
De Gillisbuurt is een typische naoorlogse buurt in het zuidwesten van Delft met ongeveer 1500 inwoners. De buurt, gelegen in de wijk de Buitenhof, wordt gekenmerkt door enigszins gedateerde gestapelde woningbouw in sleets groen. De buurt wordt als anoniem ervaren en er is sprake van een concentratie van huishoudens met lage inkomens, zorgproblematiek en financiële problemen. De gemeente wil de energietransitie daarom koppelen aan het versterken van de buurt. De Gillisbuurt is onderdeel van het programma Kansen voor Buitenhof, naast fysieke ontwikkeling staan er verschillende sociale projecten rondom werkgelegenheid en kansen voor de jeugd op de planning. Daarnaast wordt in samenhang met de verbetering van de openbare ruimte een warmtenet aangelegd. Woningcorporatie Woonbron en de gemeente Delft hebben de ambities voor de buurt geformuleerd in het ambitiedocument Kansen voor een Sterk Gillis, dat de basis vormt voor een integraal ontwikkelplan: hieruit volgen acties, projecten en processen die de komende 15 jaar gerealiseerd worden.

Den Haag (Laak)
Binnen stadsdeel Laak hebben de wijken Laak Centraal, Laakhaven, Molenwijk, Schipperskwartier en Spoorwijk behoefte aan een permanente impuls om de leefbaarheid op peil te houden. Energietransitie is een kans in Laak: Door de sociale, fysieke en economische problematiek integraal aan te pakken en te werken aan een leefbare klimaatadaptieve openbare ruimte. Daarnaast is het een kans om de woon- en energielasten voor bewoners beheersbaar te houden en te zorgen voor meer wooncomfort en meer duurzaamheid!

Deventer (Zandweerd)
Zandweerd is een divers gebied dat een mix van bouwjaren kent. Zowel buurten uit de jaren ’50 als een aantal vooroorlogse buurten maken deel uit van deze zogenoemde Oude Schil rond de binnenstad van Deventer. De vooroorlogse buurten hebben met elkaar gemeen dat ze compact gebouwd zijn met weinig groen. Voor het gebied als geheel is de ambitie om de buurten te transformeren naar: fossielvrij wonen met een focus op betaalbaarheid. Betrokken partijen werken aan een aanpak die dit doel combineert met het versterken van de leefbaarheid in de buurten.

Dordrecht (Crabbehof)
Crabbehof is een naoorlogse wijk in het zuiden van Dordrecht, met veel sociale woningbouw in de vorm van portiekflats en eengezinswoningen. Het aardgasnet is aan vervanging toe en dus is de gemeente samen met partners en bewoners bezig met de voorbereidingen voor een aardgasvrije wijk. De woningcorporaties en energieleverancier HVC hebben al een eerste basis neergelegd voor een verdere uitbreiding van het warmtenet in de wijk. Daarnaast wordt er middels herstructurering meer variatie in de woningvoorraad gebracht. De gemeente gebruikt een ontwerpaanpak om bewoners te betrekken bij de veranderingen in de wijk. Het wijkmotto ‘Samen leren door te doen’ dat hier uit voortkomt wordt verder uitgewerkt in het integrale wijkplan.

Groningen (Selwerd)
Selwerd is een ‘stempelwijk’ uit de jaren zestig met ruim 4.000 woningen. De wijk is sociaal kwetsbaar en de woningvoorraad en de openbare ruimte verouderd zijn. De gemeente is gestart met een wijkvernieuwing waarbij Selwerd ook van het gas af gaat. Over tien jaar is het energiegebruik in woningen gehalveerd en vergroend, zijn de woonlasten niet gestegen en hoef je de wijk niet uit als je op zoek bent naar een betere woning.

Emmen (Emmerhout)
Emmerhout, gelegen in het noordoosten van Emmen, is één van de drie naoorlogse opbouwwijken uit de jaren ’60 en ’70. De eerste Woonerfwijk van Nederland is ruim en groen opgezet en wordt tot het stedenbouwkundig erfgoed gerekend. De gemeente kijkt samen met partijen in de wijk naar de mogelijkheid om de energietransitie te combineren met woning- en wijkverbetering.

Hengelo (Nijverheid)
Het oudste deel van de Nijverheid is een tuindorp uit de jaren ’20 en ’30. De buurt telt 2264 woningen met bewoners met een relatief laag inkomen die er doorgaans voor lange tijd wonen. Het is belangrijk om het historisch karakter en het beschermd dorpsgezicht te behouden. De energielabels van de huizen zijn overwegend laag en het comfort van de woningen is niet naar de huidige maatstaven. De gemeente werkt samen met de woningcorporatie en andere partijen aan een aanpak om de buurt aardgasvrij te maken, te versterken en te verduurzamen.

Leiden (Haagweg-Zuid)
Haagweg-Zuid, ook wel Zuidhoven genoemd, is een naoorlogse wederopbouwbuurt in Leiden Zuidwest. Het is een buurt die zich ontwikkeld heeft tot een menggebied van alleenstaanden, gezinnen, ouderen en jongere stellen. De verhuismobiliteit is er hoog en de sociale huurwoningen in deze buurt behoren tot het lagere prijssegment. De gebouwen en (ondergrondse) infrastructuur zijn toe aan een flinke opknapbeurt die gecombineerd kunnen worden met de transitie naar een duurzame energievoorziening.

Nijmegen (Zwanenveld)
Zwanenveld is een woonerfwijk met bijna 5.000 woningen, grenzend aan het stadsdeelwinkelcentrum Dukenburg. De gemeente werkt aan plannen voor aansluiting op een warmtenet met restwarmte van de nabijgelegen afvalverbrandingscentrale. Zwanenveld heeft het imago een kwetsbare buurt te zijn. Begin 2019 startte het programma Leefbaar Zwanenveld, waarin gemeente, corporaties en politie de komende twee jaar extra inzet leveren om van dit imago af te komen. De warmtetransitie zoekt samenwerking en afstemming met Leefbaar Zwanenveld.

Kerkrade (Rolduckerveld)
In de wijk Rolduckerveld is de afgelopen jaren al veel gebeurd aan verdunning door sloop en het een en ander aan nieuwbouw. De betrokken partijen willen de herstructurering voortzetten om een vitale en toekomstbestendige wijk te realiseren waarbij ook duurzaamheid een belangrijke rol speelt.

Rotterdam (Pendrecht)
De wijk Pendrecht is eind jaren ‘50/begin jaren ’60 ontworpen aan de hand van ‘stempels’ van hoog- en laagbouw rond een gemeenschappelijke tuin die in de hele wijk worden herhaald. Er is een ruime opzet met brede straten en veel groen. Er is al veel geïnvesteerd in de wijk en deze aanpak gaat door aangemoedigd door de toekenning van de status van Proeftuin Aardgasvrije Wijken. De gemeente wil Pendrecht als een van de eerste wijken over laten gaan op een aardgasvrije warmtevoorziening.

Schiedam (Groenoord)
Groenoord is een naoorlogse uitbreidingswijk in het noorden van Schiedam met overwegend hoogbouw. In de wijk van circa 5000 woningen lijkt de stap naar aardgasvrij relatief eenvoudig te realiseren omdat 60 procent van de woningen in bezit van één corporatie is, een hoofdtransportleiding van warmte al langs de wijk loopt, en 80 procent van de woningen een collectief verwarmingssysteem heeft met blokverwarming. De gemeente kijkt naar de mogelijkheid om deze transitie te combineren met een impuls voor het gebied.

Tilburg (Abdij- en Torenbuurt)
De Abdij- en Torenbuurt is een ‘stempelwijk’ uit de jaren ’60 en is momenteel een aandachtswijk voor de gemeente Tilburg. De buurt bestaat voornamelijk uit sociale huurwoningen en een deel studentenflats. In West is een Pact gesloten (naar Rotterdams voorbeeld) waarin ‘Dubbele Duurzaamheid’ het leidende principe is. Het gaat om innovatieve combinaties om de inspanningen voor de energietransitie te koppelen aan stappen voor meer sociale duurzaamheid en veerkracht.

Utrecht (Overvecht-Noord) 
Overvecht-Noord is een deelgebied van Overvecht, een groene en ruim opgezette naoorlogse wijk in het noorden van Utrecht. In Overvecht-Noord wonen ongeveer 17.500 mensen, in hoogbouwflats, portiekflats en grondgebonden woningen, waarvan het merendeel sociale huur. De gemeente wil om meerdere redenen aan de slag in het gebied zodat het in 2030 aardgasvrij is. Ten eerste omdat de gasleidingen op korte termijn vervangen moeten worden. Daarnaast kennen de woningcorporaties er een grote renovatieopgave, veel woningen zijn nog niet geïsoleerd en een deel van de woningen is, soms dringend, aan renovatie toe. Tot slot loopt er het programma ‘Samen voor Overvecht’ om de leefbaarheid en veiligheid te verbeteren in de wijk.  

Zoetermeer (Meerzicht)
Meerzicht is gebouwd rond 1970. Het bestaat uit een deel hoogbouw met een winkelcentrum en een deel laagbouw. Opvallend zijn de grote verschillen tussen de hoogbouw- en laagbouwdelen, waarbij beide gebieden om aandacht vragen en de komende jaren van het aardgas af gaan. Betrokken partijen en bewoners in de wijk verkennen de mogelijkheid om de energietransitie te combineren met de aanpak van andere opgaven in de wijk.