Verduurzaming van kwetsbare wijken

Voor 2050 moeten alle woningen in Nederland aardgasvrij zijn. Maar in veel wijken die ‘van het gas af’ gaan, is de energietransitie niet de enige opgave. In dit experimentenprogramma zetten Platform31 en Nyenrode Business Universiteit in op een dubbelslag, door de energietransitie in kwetsbare wijken te verbinden met het verbeteren van de leefbaarheid.

Omdat in kwetsbare wijken meer te verbeteren is dan de infrastructuur voor koken en verwarmen, zoeken wij in dit programma naar zogenaamde ‘koppelkansen’ of ‘fusies van belangen’. In deze wijken concentreren spelen immers ook vaak problemen zoals armoede, werkloosheid, schulden, eenzaamheid, overlast en onveiligheid. Voorbeelden uit binnen- en buitenland laten zien dat er grote kansen liggen in een samenhangende aanpak van de duurzaamheids- en leefbaarheidsopgave. Niet alleen groeit daarmee het draagvlak van bewoners, ook levert het op lange termijn betere wijken op.

Derde succesfactor

Een dubbelslag kan alleen worden gemaakt als de ambitie hoger ligt dan alleen het energiezuinig en aardgasvrij maken van de woningvoorraad. Naast de juiste technische oplossingen en voldoende budget, is een derde factor cruciaal om de verduurzaming van deze wijken tot een succes te maken. Deze derde succesfactor gaat over samenwerking en betrokkenheid van bewoners.

In het Canadese Toronto kiest men bij de verduurzaming van de hoogbouwwijken uit de jaren zestig voor een integraal perspectief. Over de aanpak in Toronto schreef Anke van Hal dit artikel (pdf, 286 kB). Technisch georiënteerde duurzaamheidsspecialisten en social workers werken intensief samen met bewoners. Niet de techniek, maar de behoeften van de bewoners vormen het startpunt. In Toronto zorgt deze aanpak niet alleen voor energiebesparing, maar ook voor een prettiger leefklimaat, meer contact, participatie, werkgelegenheid en sociale cohesie.

Experimentenprogramma

In het meerjarige experimentenprogramma Verduurzaming van Kwetsbare Wijken (2019-2021) werken Platform31 en Nyenrode Business Universiteit samen met vijftien gemeenten aan een integrale, sociale en milieutechnische verduurzamingsaanpak voor kwetsbare wijken. Onze gezamenlijke ambitie? Integrale verbetering van de wijken, mede gerealiseerd vanuit de grote investeringen die gemoeid zijn met de energietransitie.

Ieder kwartaal vindt een Kennislab plaats waarin we met concrete kennisvragen aan de slag gaan. Hoe realiseer je samenwerking tussen sociaal, fysiek en techniek? Waar liggen koppelkansen? Hoe ga je met bewoners in gesprek over verduurzaming? Hoe organiseer je draagvlak, betrokkenheid en vertrouwen? Hoe stimuleer je sociaal eigenaarschap? De kennislabs zijn gericht op het inbrengen van kennis en inspiratie, het uitwisselen van ervaringen (intervisie) en het identificeren en oplossen van knelpunten. Daarnaast worden specifieke vraagstukken uitgewerkt in thematische werkgroepen en verdiepingssessies.

Resultaten

Platform31 en Nyenrode Business Universiteit volgen de aanpak in de deelnemende gemeenten. Door middel van actieonderzoek halen we uitdagingen, oplossingen, inzichten en lessen op uit de praktijk. De geleerde lessen en concrete handvatten worden vertaald tot openbaar toegankelijke kennisproducten, zoals bijvoorbeeld checklists, stappenplannen, factsheets en best practice-beschrijvingen. Deelnemende gemeenten krijgen als eerste toegang tot de verzamelde kennis en kunnen deze in de praktijk toepassen en optimaliseren door middel van actieonderzoek en intervisie.

Deelnemers

In dit meerjarige programma werken we met vijftien gemeenten samen, die elk een kwetsbare wijk inbrengen voor het programma. Per jaar evalueren we de opzet en invulling samen met de deelnemers. Steden kunnen tijdens de jaarlijkse evaluatie besluiten of ze doorgaan. Ook bieden we de mogelijkheid voor nieuwe deelnemers om in te stromen. De volgende gemeenten nemen deel aan het programma: