Regionale transformatieopgaven woningmarkt

Redactie:
Marjolein Stamsnijder en Annemiek Lucas (Platform31)

De verschillen tussen Nederlandse regio’s nemen toe door demografische processen zoals krimp, vergrijzing en ontgroening. Door trends als huishoudenverdunning en het langer zelfstandig blijven wonen van ouderen verandert ook de kwalitatieve vraag naar woningen. De woningmarkt is een regionale markt die gemeentegrenzen overschrijdt. Daarom is het noodzakelijk om op regionale schaal over woonvraagstukken na te denken.

In de meeste Nederlandse regio’s worden afspraken gemaakt op het terrein van wonen. Platform31 heeft een kwalitatief onderzoek gedaan naar regionale samenwerking op de woningmarkt. Er is gesproken met ruim 20 regio’s, waarbij de nadruk lag op de manier van samenwerking in de regio en de inhoudelijke focus van de afspraken die regio’s met elkaar maken als het gaat om het wonen.

Verschuiving van de opgave

We kunnen concluderen dat de regionale woningbouwopgave steeds meer een verschuiving kent van kwantitatief naar kwalitatief. Vooral in de voorbije decennia, waarin nieuwbouw en structurele schaarste van woningen de opgaven bepaalden, werd op regionaal niveau ingezet op afstemming over aantallen te realiseren woningen. De crisis heeft gezorgd voor een fikse afname van de nieuwbouw, waardoor veel gemeenten kampen met grote overcapaciteit aan plannen. Afboeken en afspraken maken over minder plancapaciteit werden daarmee in de afgelopen jaren prioriteit.

Nu we weer langzaam uit de crisis komen, maar wel met het besef dat we een structurele verandering doormaken, verschuift de regionale aandacht steeds meer naar kwalitatieve opgaven (voornamelijk in de bestaande voorraad) en het integraal en getemporiseerd inzetten van de plancapaciteit. Concreet komen er drie urgente (kwalitatieve) opgaven naar voren:

1. Betaalbaarheid van het wonen;
2. Woningen aanpassen aan zorg en de vergrijzing;
3. Duurzaamheid en investeringen in onderhoud.

Nieuwe kennisvragen

Tegelijkertijd vindt bij veel regio`s een zoektocht plaats naar het juiste schaalniveau van afstemming voor de aanpak van deze opgaven. Wat kan bijvoorbeeld lokaal worden aangepakt als het gaat om de aanpassing van de woningvoorraad in het kader van zorg en wat vraagt een meer regionale benadering?

De juiste kennis is onmisbaar om te kunnen bepalen welke acties op welk schaalniveau nodig zijn voor een toekomstbestendige regionale woningvoorraad.
We constateren dat kennis over de bestaande voorraad, zorgvraag, energetische kwaliteit en levensloopbestendigheid van woningen veelal nog onvoldoende voorhanden is. Juist voor het bepalen van de rol van de regio en de afspraken die op regionaal niveau gemaakt moeten worden, is deze kennis onmisbaar.