Zelfvertrouwen en eigenwaarde door ervaringsdeskundigen

Door Ruud Dorenbos en Pieter Ros

Bijna 150 duizend jongeren hebben geen werk, volgen geen opleiding (en hebben geen startkwalificatie) en ontvangen geen uitkering. Zij zijn (daarom) ook niet in beeld bij UWV en gemeenten voor ondersteuning naar werk. Deze jongeren staan ook wel bekend als ‘jongeren buiten beeld’. Voor ongeveer de helft van deze jongeren is ‘het buiten beeld zijn’ (voorlopig) niet problematisch, omdat zij bijvoorbeeld onderhouden worden door ouders of een partner. Voor de andere helft is de reden dat ze ‘buiten beeld’ zijn niet bekend. Dit is de groep waar gemeenten zich zorgen over maken, onder andere omdat zij vanuit huis niet de middelen en begeleiding hebben meegekregen om zichzelf te redden. Voor sommige van deze jongeren lonkt de criminaliteit, anderen belanden mettertijd op straat of raken in een jarenlange uitkeringsafhankelijke situatie. Gemeenten besteden in toenemende mate aandacht aan het in kaart brengen en activeren van deze jongeren, maar soms lukt het niet om de jongeren op de juiste wijze te bereiken, te stimuleren en maatschappelijk te laten participeren. Soms zijn eerst kleinere stappen nodig voordat school of werk weer in beeld komen. Platform31 sprak met Alan Bredenhorst, die met 125Procent jongeren op een creatieve wijze in hun kracht weet te zetten.

Jongeren mee laten doen vanaf dag één

In de reguliere hulpverlening krijgen jongeren veel aandacht vanuit zorgverlenende en gemeentelijke instanties, zo vertelt Alan. De professionals in de zorg en bij de gemeente zijn specialisten die belangrijk zijn voor jongeren en hun specifieke problemen. Wat we echter horen is dat dat vaak relaties zijn waarbij jongeren ‘niet in hun kracht worden gezet’. Alan vervolgt: Bij 125Procent communiceren we op een andere manier met jongeren. In de werkwijze van 125Procent staat het direct betrekken van de doelgroep juist centraal. Wij zijn van mening dat het betrekken van de doelgroep een belangrijke tijdsinvestering is die na verloop van tijd haar vruchten afwerpt. Als er voldoende contact is, dan levert dat op termijn een resultaat op dat aansluit bij de doelgroep, en dat zijn tenslotte de mensen waar je het voor doet.

Wij werken altijd op een informele en plezierige manier, bijvoorbeeld door gezamenlijk een evenement te organiseren. Voordat de jongeren meedoen aan een project wordt eerst een intakegesprek gevoerd waarin de achtergronden en behoeften van jongeren centraal staan. Daarna begint het echte werk. Bij het organiseren van een evenement krijgt elke jongere een rol met eigen inbreng en verantwoordelijkheden. Daarnaast zetten we jongeren ook in om een positieve invloed te hebben op hun leeftijdsgenoten. Het educatieproject Hoe word je rijk? – dat zich richt op preventie van schulden – is daar een goed voorbeeld van. In dit project dat 125Procent samen met Money Start en een aantal partners uitvoert, krijgen leerlingen in het voortgezet onderwijs informatie over het hoe en waarom van het voorkomen van schulden. Naast modern lesmateriaal (video’s, rap) worden ervaringsdeskundige jongeren ingezet die een belangrijke sleutel vormen in het overbrengen van deze boodschap.

Zelfvertrouwen en eigenwaarde

De oorzaken van problemen bij jongeren zijn divers en hebben te maken met verschillende achtergronden, zo is de ervaring van Alan. Meestal komen jongeren binnen via het eigen netwerk van 125Procent of via opdrachtgevers, zoals gemeenten, jeugdzorginstellingen of de politie. Veel jongeren kampen met schulden, en het ontbreken van een sociaal vangnet. Daardoor lonken het straatleven en een criminele carrière. Vaak ontstaan de problemen bij jongeren tijdens belangrijke life-events, zoals een scheiding van de ouders, de overgang van school naar werk, het op jezelf gaan wonen of het bereiken van de achttienjarige leeftijd. Deze momenten brengen vaak ingewikkelde vragen met zich mee waar jongeren niet altijd antwoord op hebben, en ook geen hulp bij vragen of krijgen. Ze zijn voor de wet volwassen, maar ze kunnen nog niet alles zelf oplossen. Alan vervolgt: Bij ons beginnen ze met een klein beetje verantwoordelijkheid en zo werken we stap-voor-stap toe naar kleine successen. Het mooie is dat je zo het zelfvertrouwen ziet groeien. De jongeren vinden een stukje van hun eigenwaarde terug. Op deze manier vinden zij soms ook al een deel van hun passie, wat hen helpt bij het nemen van stappen richting de waardevolle participatie en de arbeidsmarkt.

Financiële opvoeding

Jongeren die echt problemen hebben, help je niet met een snelle verwijzing naar een gemeente of zorginstantie, zo is Alan’s overtuiging. Als je werkt met jongeren dan moet je geduld hebben. Iedereen heeft tijd nodig om te leren en daar maken we bij 125Procent ruimte voor, ook als jongeren terugvallen in oud gedrag. We hebben meerjarige projecten waar jongeren ook weer terug kunnen keren, zonder dat alle vooruitgang meteen verloren is. Alan ziet dat jongeren moeite hebben om hun administratie en financiën op orde te krijgen. Financiële zorgen zijn vaak een onderliggende oorzaak van veel andere problemen. Toch leren we onze kinderen vaak niet op school hoe er op een verantwoorde wijze met geld moet worden omgegaan, zo geeft Alan aan. Het voortgezet onderwijs is een goede plek om jongeren financieel op te voeden. Doen we dat niet, dan zit de samenleving zelf met de kosten.

Young at heart

Tijdens intakegesprekken merken we dat jongeren bij het nemen van beslissingen sterk vertrouwen op hun onderbuikgevoelens en op sociale aspecten. Met onze werkwijze spelen we hier op in, en met succes. Bijvoorbeeld wanneer een jongere onverwachts uitvalt, dan stimuleren we andere jongeren om voor hen klaar te staan en om in te vallen. Anders dan de individuele begeleiding die vanuit een gemeente wordt verzorgd, geeft deze manier van werken juist de kans om jongeren in groepsverband in hun kracht te zetten. Je kan jongeren dus ook een extra zetje geven door in groepsverband te werken. Naast het groepsverband werkt 125Procent veel met ‘peer-educators’. Jongeren geloven je pas als ze weten dat je ze begrijpt en een peer-educator doet precies dat. Dit hoeven niet per sé ook jongeren te zijn, het kunnen ook personen zijn die vroeger in een vergelijkbare situatie zaten, of mensen die gewoon goed contact maken met jongeren. Het gaat erom dat je mensen hebt die ‘young at heart’ zijn. Tot slot merkt Alan op de doelgroep ook een kans te bieden in zijn eigen organisatie. Een bijkomend voordeel is dat dit enorm kan helpen bij het vinden en begrijpen van de doelgroep. Als je de onderbuikgevoelens van jongeren begrijpt, dan begrijp je ook de beslissingen die ze nemen. Wel benadrukt Alan dat de individuele begeleiding van gemeenten en zorginstellingen parallel moet blijven plaatsvinden. 125Procent geeft jongeren net dat extra zetje om in een positieve flow terecht te komen. En succesvol, zo blijkt. Dit jaar is 125Procent diverse samenwerkingsverbanden aangegaan met partnerorganisaties, waaronder ook het Fryshuset in Zweden, een toonaangevende organisatie die zich richt op de ‘empowerment’ van jongeren.