Website zet woningaanpassingen voor ouderen eenduidig op een rij

Met één druk op de knop wordt de website www.langerthuisineigenhuis.com gelanceerd. Nathalie de Vries van de BNA, Frans Slangen namens de Brabantse ouderenbonden, Danielle Harkes van het Aedes-Actiz kenniscentrum Wonen-Zorg, Erik van Merrienboer, gedeputeerde van de provincie Noord-Brabant en Maan Peters van ‘Wonen met Gemak’ laten de website met 65 oplossingen om zes woningtypes levensloopbestendig te maken, op het grote scherm verschijnen. De presentatie van dit online stalenboek vormt de apotheose van de conferentie ‘Langer thuis in eigen huis’, donderdag 13 oktober in het Provinciehuis Noord-Brabant in ‘s-Hertogenbosch. Een verslag.

De grote zaal op de begane grond stroomt deze middag al snel vol. “We zijn hier vooral om goede ideeën op te doen”, vertelt Henk Braderhorst. Hij is hier samen met Joseph Pullens. Beiden zijn lid van de Dorpsraad Eethen, een kleine Brabantse kern met 800 inwoners. “Inderdaad, ons dorp telt veel ouderen. En met wegtrekkende jongeren en geen winkelvoorzieningen moeten we daar creatieve oplossingen voor vinden”, zegt Pullens. “De ouderen willen toch zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen”, voegt Braderhorst er aan toe. Dat dit onderwerp leeft bewijst volgens dagvoorzitter Netty van Triest van Platform31 het feit, dat in een mum van tijd 300 deelnemers zich voor deze conferentie in ’s-Hertogenbosch hebben aangemeld. De conferentie is op touw gezet door provincie Noord-Brabant, de Architectenwinkel Breda, gemeente Breda, BNA Onderzoek, Wonen met Gemak en Platform31. “De grote belangstelling voor wijken en woningen die meegroeien met bewoners komt natuurlijk vooral omdat we aan het vergrijzen zijn. In 2040 telt ons land 4,5 miljoen senioren. En”, zo houdt zij de aanwezigen in de zaal voor, “we worden alleen maar ouder. Zo hebben we als het gaat om onze levensverwachting er onlangs weer een weekendje bijgekregen.”

Ontwerpkracht

Het is, aldus Floris Alkemade, een gegeven waar ontwerpers rekening mee moeten houden. De Rijksbouwmeester benadrukt in zijn lezing dat de volkshuisvesting door de jaren heen altijd gericht is geweest op het huisvesten van gezinnen. “Alles om ons heen verandert. Er is een digitale wereld ontstaan, er zijn nieuwe technieken, we vergrijzen, er komen meer alleenstaande huishoudens en mensen met diverse culturele achtergronden. Daar moeten we als ontwerpers wat mee. Als alles verandert, moet ook de woning veranderen.” Alkemade wil ontwerpkracht inzetten om wijken te transformeren zodat ze straks voldoen aan de toekomstige vraag. “Ook langer thuiswonen betekent iets voor een woning.” Om ontwerpkracht te ontketenen zet de Rijksbouwmeester onder de titel ‘Who cares’ een prijsvraag op touw. Voor bepaalde wijken in de aan de prijsvraag deelnemende steden Almere, Groningen en Rotterdam kan iedereen slimme oplossingen indienen. “Uitgangspunt van de prijsvraag is ‘wat kan de gebouwde omgeving bijdragen om ouderen op een goede manier te integreren?’ Want”, besluit Alkemade zijn lezing, “een stad voor ouderen is een stad voor iedereen.” Vanuit de zaal krijgt de rijksbouwmeester de vraag of de oplossing niet zit in het levensloopbestendig maken van alle woningen.. Van Alkemade: “Een levensloopbestendige woning is interessant voor iedereen. Het is echter een financiële vraag of dat wel mogelijk is. Wellicht zou je delen van de voorraad hiervoor aan kunnen wijzen.”

Breda

Na het optreden van de Rijksbouwmeester volgt een film over het succesvolle Bredase initiatief Wonen met Gemak. Via deze organisatie kan men een woonscan laten uitvoeren. Door de woonscan weet de bewoner precies wat hij of zij aan de woning kan verbeteren om er nu maar vooral ook later onbezorgd in te kunnen blijven wonen. “Waar het om gaat”, zegt Patrick van Lunteren, de Bredase wethouder van Jeugd, Wonen en Wijken, “is dat mensen tijdig naar hun woning kijken.” Op de vraag van Netty van Triest of hij trots op het initiatief is, zegt hij: “Absoluut. Maar ik ben er vooral trots op dat ‘Wonen met Gemak’ vanuit de mensen zelf is ontstaan.” Ook Henri Swinkels, gedeputeerde Leefbaarheid en Cultuur van de provincie Noord-Brabant is vol lof over het initiatief. “Het is een mooi voorbeeld om mensen bewust te maken. Overall gaat het in de provincie goed maar ik zou graag willen dat de L weg kan en dat het overal goed gaat.” Patrick van Lunteren geeft aan dat vooral in de particuliere voorraad nog wel een tandje er bij kan. Op de vraag van Netty van Triest hoe het landschap er over pakweg 15 jaar uitziet zegt Henri Swinkels de opgave te zien in de sociale veerkracht van mensen. “Daarmee bedoel ik dat we oog moeten hebben voor mensen die langer thuis blijven wonen maar wel alleen zijn.” Volgens Patrick van Lunteren is het vooral belangrijk dat niet elke oplossing voor iedereen geldt. “Er is maatwerk nodig en we moeten netwerken verstevigen om sneller resultaat te boeken.”

Acht ontwerpteams

Dat laatste vormt volgens Van Triest een mooi bruggetje naar het laatste onderdeel van het plenaire deel van de conferentie, de lancering van website langerthuisineigenhuis.com. Jutta Hinterleintner van BNA Onderzoek en Christel Smeets van de Architectenwinkel Breda krijgen de vloer om het project toe te lichten. In totaal zijn er acht ontwerpteams, bestaande uit een architect, stedenbouwkundige en een zorgprofessional, met zes verschillende woningtypes aan de slag gegaan. “Daarbij gaat het om de rijtjeswoning, de twee-onder-één-kapwoning en een hoogbouwflat uit de jaren zeventig. De rijtjeswoning, de portiekflat uit de jaren vijftig en de patiowoning”, vertelt Hinterleitner. Interviews met oudere bewoners van deze woningen vormden voor de teams de basis om met oplossingen te komen. “De oplossingen”, benadrukt Christel Smeets, “hebben soms ook betrekking op de omgeving. Bijvoorbeeld betere verlichting om het veiligheidsgevoel te versterken. Bewoners in de hoogbouw gaven verder aan behoefte te hebben om mensen te ontmoeten. Die ontmoetingen vinden vaak ook plaats op de galerij. Een oplossing kan zijn om de galerij te verbreden of op de begane grond een gemeenschappelijke ruimte te realiseren.”

Verleiden

De exercitie heeft geleid tot de website die de verschillende oplossingen inclusief prijsindicatie op een heldere manier presenteert. Nathalie de Vries van de BNA vindt dat de ontwerpteams erin zijn geslaagd om mooie oplossingen te bedenken. “Daarmee moet het lukken om ouderen te verleiden om hun huis aan te passen.” Frans Slangen ziet de site “als hulpmiddel voor de consulenten die de leden van de ouderenbond helpen om hun woningen op een laagdrempelige manier aan te passen.” Danielle Harkes van het Aedes-Actiz kenniscentrum Wonen-Zorg benadrukt op haar beurt dat dit ook voor woningcorporaties een belangrijk instrument is. En Maan Peters van ‘Wonen met Gemak’ vindt de website “een goede aanvulling op wat wij ouderen vertellen. Het geeft inzicht.” Erik van Merrienboer, gedeputeerde van de provincie Noord-Brabant, noemt de aanpak belangrijk voor de woonkwaliteit van de provincie. “Dergelijke aanpassingen zorgen ervoor dat ouderen in de wijk kunnen blijven wonen en dat is goed voor de diversiteit.” En dan begint het aftellen van vijf naar één. Met een harde druk op de knop verschijnt de site op het scherm in de zaal. Daarmee sluit Netty van Triest het plenaire deel af. De deelnemers zijn echter nog niet klaar. Zij storten zich op één van de acht verdiepende workshops over het thema Langer Thuis.

Zorgpunt

“Of we wat hebben geleerd”, herhaalt Henk Braderhorst van de dorpsraad Eethen na afloop de vraag. “Ja dat we in onze kern een monocultuur moeten voorkomen. Wat de gedeputeerde zei is belangrijk. Wij hebben een klein nieuwbouwwijkje en daar grensden wat oudere woningen aan. Aanvankelijk zouden die huizen worden gesloopt. Maar wij hebben gezegd maak ze nou geschikt voor jongeren. Dat is gelukt waardoor jong en oud daar in dat wijkje woont. En voor ouderen hebben we van een oud schoolgebouw een zorgpunt gemaakt. Daar kan men elkaar ontmoeten en houdt een huisarts en een fysiotherapeut zitting.”
Met een hand in de zak staat Stef de Vreede naar de website in de hal te kijken. “We denken er nog steeds niet goed over na”, zegt hij. “Nog steeds worden er woningen ontworpen en gebouwd met een trappetje voor de deur. Leuk voor het straatbeeld maar over dertig jaar kan de bewoner niet meer naar binnen en moet het voor veel geld worden weggehaald.” Annemarie Somies glimlacht van oor tot oor. Zij is een van de deelnemers aan het project. Haar rijwoning vormt de basis voor diverse aanpassingen. “Er zitten goede oplossingen bij”, geeft ze aan. “Ik ben nu 65 jaar maar ik denk wel na of ik, als ik straks de trap niet meer op kan, toch in mijn huis kan blijven wonen. Met een aanbouw kan het. Alleen hoe ga ik dat straks financieren?” Het is een vraagstuk dat zij vandaag helaas niet beantwoord krijgt.