Stikstof als kantelpunt in de versnelling naar duurzame woningbouw
In 2020 heeft Platform31 een project uitgevoerd over stikstofvrije woningbouw. Het hoofddoel was om hulpmiddelen te ontwikkelen voor gemeenten om actief handen en voeten te geven aan maatregelen om woningbouw doorgang te laten vinden en tegelijk stikstofreductie serieus te nemen. Die combinatie maakt het ook complex.
Samenhang en samengang, practice what you preach
Gedurende het jaar kwamen we op het pad van C-creators en Hedgehog company, die met zelfde soort trajecten bezig waren. In lijn met de realiteit dat je bij complexe onderwerpen de samenhang, en samengang, hoog in het vaandel moet hebben staan, zijn de krachten gebundeld. Diverse interacties met gemeentes en experts uit het netwerk van C-creators en Platform31 leverden alle ingrediënten om te komen tot een overzicht van stikstofvrije maatregelen voor woningbouw voor de bouw- en gebruiksfase. Hedgehog Company is expert op gebied van effecten (positief en negatief) van maatregelen berekenen. Dit alles resulteerde eind 2020 in de Handreiking stikstofvrije woningbouw.
Focus vs Integraal: de noodzaak tot ‘ontnauwing’
De centrale boodschap van het onderzoek en de handreiking was dat je als gemeente een nauwe blik kan hebben en energie kan steken in uitzoeken hoe je langs de randen van (steeds veranderende) regels kan scheren. Of je kan dit onderwerp, waar niemand blij van wordt, zien als een integraal onderdeel en aanleiding van een veel meer omvattend en positief spannender thema verduurzaming van de woningbouw. Die verbreding, of ‘ontnauwing’, maakt het niet complexer maar negeert die complexiteit niet, waardoor juist handelingsperspectieven en energie ontstaan: veel meer mensen, binnen en buiten de gemeenteorganisatie, zijn positief over de noodzaak van verduurzaming, dus er zal meer draagvlak voor actie voor zijn. Door die laatste strategie te kiezen wordt het ook minder relevant hoe en hoe snel regels of zelfs wetten exact gaan wijzigen omdat je feitelijk een ander spel speelt. Een spel met rijkere uitkomsten, waarbij stikstofuitstoot daadwerkelijk wordt terug gedrongen.
Verrijking
Omdat er behoefte bleek om deze gedachtegang verder uit te werken om nog meer richting te geven is ook een verrijking van de Handreiking gemaakt. Deze is gepresenteerd en bediscussieerd op het evenement Stikstof: kantelpunt voor verduurzaming als onderdeel van de Week van de Circulaire Economie. Hierin staan twee thema’s centraal:
- Differentiatie (welke maatregelen hebben vooral zin in welke soort situatie waarin een gemeente zit) en
- Integrale aanpak (belang van de eerder aangegeven ontnauwing om stikstof in groter kader te plaatsen).
Discussie
Enkele vragen en discussiepunten die zijn behandeld tijdens de eindpresentatie waren:
- Botsen van stikstofreductie met bredere duurzaamheid: voor stikstofreductie wil je uitstootbronnen dichtbij de bouwlocatie minimaliseren vanwege AERIUS-berekeningen, maar voor duurzaamheid en circulariteit kunnen kleine cirkels juist wenselijk zijn. Dat kan wrijving opleveren. Juist de integrale aanpak stimuleert dan een houding waarbij niet alleen de AERIUS-cijfertjes beslissend zijn, maar de bredere voordelen ook zwaar mee wegen. Dat vergt ook vooral enige moed, en geloof in de uitspraak “Zonder wrijving geen glans”.
- Wie moet de regie nemen, een gemeente is zelden opdrachtgever voor woningen: ‘technisch’ klopt dat meestal, maar een gemeente moet zichzelf ook niet te klein maken. Bij gronduitgifte, eigen voorbeeldprojecten, verlenen van bouwvergunningen en mobiliteitsbeleid voor de gebruiksfase zijn er allerlei mogelijkheden te sturen. Niettemin, de gemeente hoeft niet alleen de voortrekkersrol in te nemen. Idealiter staan alle partijen (gemeente, provincie, bouwers, opdrachtgevers) op om een stap naar het midden te doen om elkaar de hand te geven.
- Volgende stappen zien de projectpartners onder meer in het omarmen van de complexe realiteit bijvoorbeeld door:
- Beslissingen niet alleen optimaliseren voor AERIUS maar de gevolgen voor andere beleidsdomeinen meenemen,
- De ‘sweet spot’ bepalen waar het aantal stakeholders, geografische schaal, en inhoudelijke integrale overwegingen bij elkaar komen.
- Kennisdeling tussen de verschillende partijen te laten plaatsvinden, zodat niet iedereen zelf het wiel moet uitvinden.
