Samenwerken, balans en menselijk contact voor een duurzame transitie
Hoe betrekken we inwoners bij de duurzaamheidstransitie? Welke oplossingen kunnen op brede steun in de samenleving rekenen en hoe vinden we die? En wat betekent dat voor de rol van beleidsmakers, ondernemers en andere instituties? Vorige week presenteerden universiteiten, hogescholen en stedelijke regio’s een greep uit hun bevindingen van vijf jaar onderzoek naar stedelijke duurzaamheidstransities op het VerDuS SURF Kennisfestival. “Er is niet één probleem, dus ook niet één oplossing. Maar zet vooral in op samenwerking, menselijk contact, en sluit aan op wat er leeft.”
Beleidsmakers in steden krijgen de komende jaren te maken met grote duurzaamheidstransities. Of het nu gaat om het stimuleren van energiebesparend gedrag bij bewoners, het energieneutraal maken van (kwetsbare) wijken of de communicatie over een overstroming. Maar wat betekent dit voor hoe de overheid te werk moet gaan, en welke rol krijgen inwoners, ondernemers en andere partijen? Op welke barrières stuiten duurzame oplossingen bij allerlei instituties en hoe kunnen die weggenomen worden? Joop de Kraker (Universiteit Maastricht/Open Universiteit) en René Kemp (Universiteit Maastricht) schreven een samenvattende studie over de oplossingen voor stedelijke duurzaamheidsvraagstukken.
Zes lessen voor de aanpak van stedelijke duurzaamheidstransities
1. Sluit aan wat bij mensen belangrijk en eerlijk vinden.
Dus leg niet de nadruk op ‘CO2 -reductie’ maar op zaken als gezondheid, leefbaarheid en een mooiere stad. Kies daarbij voor een brede, transparante aanpak en let op een evenwichtige verdeling van lasten en lusten. Ook als dat misschien meer tijd kost.
2. Zet bij het ontwerpen en gebruiken van tool, ook altijd in op menselijk contact.
Er zijn veel tools die beleidsmakers kunnen ondersteunen bij het maken van duurzame keuzes, ze ondersteunen mensen om samen beslissingen te nemen. Neem dus bij ontwikkeling de mensen mee die de tools ook echt gaan gebruiken
3. Neem samenwerking serieus.
Samenwerking is nodig om samen oplossing te vinden die aansluiten bij een specifieke situatie, bij de belangen die spelen en de verschillende visies. Dat kost tijd, maar betaalt zich terug in goede oplossingen mét draagvlak. Goede vormen zijn bijvoorbeeld nieuwe brede netwerken of een living lab.
4. Let op goede balans in duurzaamheidsambities – zet bij grote problemen kleine stapjes.
Niet te bescheiden, dan zet je niks in beweging en weten mensen ook niet waar ze aan toe zijn. Maar ook niet te ambitieus, dan wordt het onhaalbaar en haken mensen af. Of ze kiezen voor snelle oplossingen die achteraf niet zo duurzaam blijken te zijn.
5. Duurzaamheidambities vereisen echt om een andere manier van denken.
En dat is heel lastig. Wetenschappers hebben de neiging om dat voor anderen te gaan doen. Maar dat werkt niet. Beleidsmakers en praktijkmensen moeten het echt zelf gaan doen. Actieve betrokkenheid van beleidsmakers in experimenten helpt bijvoorbeeld om de resultaten te vertalen en stimuleert een lerende, reflectieve houding.
6. Pak de instituties aan – ook met onderzoek.
Bij het koppelen van opgaven stuit je vaak op belemmeringen binnen instituties. Die moeten stapsgewijs en van binnen worden aangepakt. Dat is lastig. Er zijn tools ontwikkeld om hierbij te ondersteunen, maar ligt komende tijd ook nog echt een uitdaging.
Energietransitie koppelen aan sociale opgaven
Marianne Linde, concerndirecteur gemeente Tilburg, benadrukt in dit filmpje het belang van het koppelen van opgaven in de wijk en de samenwerking met bewoners: “Wij hebben de aanpak van veel onderwerpen samen genomen – ondergronds en bovengrondse infrastructuur, bereikbaarheid, groen, klimaat. Niet vanuit de traditionele beleidskokers maar samen met de inwoners van de wijk. We hebben de dagbestedingsopvang bijvoorbeeld gebruikt om contacten in de wijk te versterken. De inzichten en oplossingen uit de VerDuS SURF-synthesestudie, zoals het lijstje met de systeembarrières bij koppeling van transities, gebruiken wij regelmatig in onze beleidsdiscussies.”
Platform31 en Nyenrode Business Universiteit werken samen met achttien gemeenten aan integrale verbetering van kwetsbare wijken door de energietransitie te verbinden met het verbeteren van de leefbaarheid. Iedere twee weken presenteren we een inspirerend voorbeeld van hoe gemeenten in de praktijk opgaven aan elkaar verbinden in de wijk.
Lees meer
Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties ondersteunt stedelijke regio’s met duurzame ontwikkeling via Agenda Stad. Zij sloten onlangs de City Deal Energieke wijken, duurzaam en sociaal. Ook daarin wordt de energietransitie gekoppeld aan andere sociaal-maatschappelijke vraagstukken zoals werkgelegenheid, opleidingskansen, armoede en gezondheid. Programmamanager Frank Reniers: “De komende tien jaar zullen de steden er rigoureus anders uit gaan zien. Er worden één miljoen woningen gebouwd. Als we nu niet beginnen met circulair bouwen, klimaatadaptatie en andere manieren van energievoorzieningen dan gaat het fout. Daarom moeten we nu verbindingen leggen die er nog niet zijn. Dus mensen die bezig zijn met duurzaamheidsopgaven koppelen aan mensen die het stapelen van bakstenen als belangrijkste zien. Dat zijn nog twee gescheiden werelden."
Meer weten?
Op 25 maart deelden onderzoekers en praktijkpartners hun bevindingen uit vijf jaar onderzoek naar stedelijke vraagstukken op het VerDuS SURF Kennisfestival. De inzichten uit de synthesestudies kunnen helpen bij beleid voor uiteenlopende maatschappelijke opgaven.
- Bekijk de volledige VerDuS SURF synthesestudie Stedelijke duurzaamheidstransities: energie, klimaat & circulariteit
- Lees meer over Slimme mobiliteit voor beleid bij brede maatschappelijke opgaven
- Krijg Inzicht in de ruimtelijke dynamiek in wonen en werken
- Hier vind je alle VerDuS SURF synthesestudies op een rijtje.
