Ruimte voor initiatief in binnenstad Arnhem

Door Luca de Boer, Platform31

In 2007 veroverde Arnhem de titel Beste Binnenstad van Nederland in de categorie grote binnensteden. Tien jaar later zet de gemeente zich nog steeds actief in voor een levendige, onderscheidende en aantrekkelijke binnenstad, door volop ruimte te bieden aan creatieve initiatieven. De gemeente werkt daarbij nauw samen met stakeholders uit de binnenstad. Gezamenlijk stelden zij onlangs een horeca- en detailshandelsvisie op. Platform31 ging in gesprek met de Arnhemse wethouder Economische Zaken Ron König en bestuursadviseurs Toon Verschuren en Alwin Roest.

De afgelopen jaren veranderde de binnenstad van Arnhem onder invloed van onder andere technologische en economische ontwikkelingen. De wensen van consumenten veranderen en de stad moet daarin mee. Een aantal grote ketens ging failliet en daardoor ontstond leegstand. “Met name vanuit ondernemers klonk het geluid dat de gemeente aan zet was om de binnenstad weer aantrekkelijk te maken”, vertelt König. “We onderzochten wat de binnenstad nou echt nodig heeft om een bruisende plek te zijn vol beleving. Enkel een ‘place to buy’ zijn is niet meer genoeg en daar proberen we als gemeente op in te spelen.”

Als beste binnenstad oogstte Arnhem in 2007 lof met een veelzijdig detailhandelsaanbod. Nog steeds is detailhandel voor Arnhem van groot belang. De detailhandel is samen met functies als horeca, vrijetijdsbesteding, cultuur, ondernemerschap, wonen en evenementen de basis voor een aantrekkelijke en levendige binnenstad. De sector maakt grote veranderingen door en de afgelopen jaren verloor Arnhem geleidelijk terrein als winkelstad. Om het winkelgebied een nieuwe impuls te geven, ontwikkelde de gemeente in 2016 een nieuwe detailhandelsvisie. Zo’n veertig stakeholders waren betrokken bij het opstellen van de visie. “De gemeente organiseerde drie bijeenkomsten. Daarin brachten we in kaart welke richting de binnenstad van Arnhem op moet. Bij het opstellen van de detailhandelsvisie legden we niet alleen de focus op de detailhandel, maar zochten we ook de verbinding met horeca, cultuur en evenementen” licht Roest toe.

De gemeente legde in de detailhandelsvisie vast dat het kernwinkelgebied compacter moet worden. De leegstand die door dit streven in aanloopstraten kan ontstaan, gaat de gemeente tegen door de winkelbestemming van langdurig leegstaande panden af te halen. Verschuren: “Aanloopstraten kennen diverse functies in Arnhem. We voeren een actief transformatiebeleid om dit te stimuleren en zo zie je in bepaalde delen van de stad het aantal panden met een woonbestemming steeds verder toenemen.”

De gemeente wil met de detailhandelsvisie op diverse manieren bijdragen aan een grotere aantrekkelijkheid van de detailhandel in Arnhem. Verschuren: “Samen met marktpartijen willen we vernieuwende winkelconcepten aantrekken. We geven concepten met onderscheidend vermogen ruim baan. Daarnaast zoeken we de samenwerking met stakeholders in de binnenstad.” Roest benadrukt: “De nauwe samenwerking met stakeholders is enorm belangrijk. Ondernemers investeren immers mede op basis van het vertrouwen in de gezamenlijke koers. Vastgoedeigenaren verenigen zich vanuit hun vastgoedbelang en vanuit het besef dat een aantrekkelijke binnenstad ook voor hen voordelen biedt. Zij verlaagden hun huurprijzen, waardoor kleinere eenmanszaken een kans kregen. Dit zorgt voor meer variëteit in de binnenstad.” De gemeente blijft investeren in de openbare ruimte en ruimtelijke projecten. “Wie niet investeert blijft achter en dat blijkt ook in Arnhem. Onze investeringen in de openbare ruimte of in ons vastgoed lokken private investeringen uit.”

Naast de focus op het winkelgebied zocht Arnhem in de detailhandelsvisie ook verbinding met andere sectoren. In nauwe samenwerking met stakeholders ontstond bijvoorbeeld het initiatief ‘Dit is PAS Arnhem’: een cadeaukaart die uitsluitend in Arnhem te besteden is, bij winkels, horecagelegenheden, attracties en culturele instellingen. König: “Het initiatief is van Arnhemmers, voor Arnhemmers. We werken samen met lokale ondernemers en organisaties. We willen ondernemers met elkaar verbinden en de loyaliteit van de bezoekers vergroten.”

De gemeente werkte naast de detailhandelsvisie ook aan een nieuwe horecavisie voor Arnhem. De horecavisie ‘Mise-en-place’ kwam in 2017 tot stand in samenwerking met horecaondernemers en vertegenwoordigers van winkeliers, de toeristische sector en binnenstadsbewoners. “Horeca is steeds belangrijker als drager van de verblijfskwaliteit en beleving in de stad. Het zwaartepunt in de binnenstad verschuift steeds meer naar horeca en daarom hebben we onderzoek gedaan naar de gewenste horecaontwikkeling in zowel kwalitatieve als kwantitatieve zin” vertelt Roest. De gemeente keek hierbij over de stadsgrenzen heen: “Wat doen steden als Den Bosch, Amersfoort, Zwolle en Enschede op horecagebied?” König: “Arnhem blijkt verhoudingsgewijs veel cafés te hebben. Daarom stellen we ons open voor horecabedrijven die qua karakter, uitstraling, ligging of concept bijdragen aan de sterke uitstraling van het gebied en die vanwege uniciteit iets toevoegen aan het bestaande aanbod in de stad. We noemen dit de Grand Cru’s." Dit Grand Cru-beleid trok ondernemers met innovatieve concepten naar de binnenstad.

In deze visies en in het beleid van de gemeente zie je de behoefte aan innoveren, verbinden en samenwerken terug. Om in te spelen op wijzigende marktomstandigheden zet de gemeente in op een drietal strategieën. Roest somt op: “Ten eerste zetten we in op de verleidingsstrategie. We bieden daarbij ruim baan voor innovatieve concepten en initiatieven die een aanvulling leveren op het bestaande aanbod. Ten tweede hanteren we regulerend beleid met heldere beleidsregels. Dit beleid passen we bijvoorbeeld toe bij blurring, met duidelijke afspraken over het combineren van horeca en detailhandel en aan welke regels een concept moet voldoen. Tot slot maken we gebruik van het juridisch kader zoals vastgelegd in het bestemmingsplan.”

Ook biedt de gemeente ruimte aan lokale ondernemers. König: “We stimuleren lokale ondernemers. In de zeven straatjes in Arnhem bijvoorbeeld, nemen ondernemers veel initiatief. Het begint een gebied te worden waar lokale ondernemers het creatieve imago van Arnhem benadrukken. We faciliteren dit door de openbare ruimte een eigen gezicht te geven en daarmee publiek naar het gebied te trekken. We zien nu dat mensen die gericht op zoek zijn naar mooie spullen, naar dit gebied komen. Er zitten veel bijzondere winkeltjes.”

Bij de ontwikkeling van de Visie Arnhemse binnenstad keek de gemeente uitgebreid naar het DNA van Arnhem en het DNA van Nijmegen. “We zochten naar het onderscheidend vermogen van beide steden en kijken nadrukkelijk op regionaal niveau hoe we elkaar kunnen versterken.” vertelt Roest. Twee historische binnensteden aan een rivier in het groen. Nijmegen als de oudste stad, aan de noordelijkste grens van het oude romeinse rijk, groot geworden door burgerij, kerk en universiteit. Rijk aan erfgoed, kennis en eigenwijze creatieve inwoners die het zelf wel oplossen. Arnhem aan de rand van de Veluwe en door de Hertog van Gelre tot hoofdstad van zijn hertogdom gemaakt. De parken, landgoederen, hogeschool voor de kunsten en vele rijksgezelschappen geven Arnhem een cultureel en creatief tintje. Daarnaast heeft de oorlog rondom de bruggen een grote impact gehad en de binnensteden gemaakt tot wat zij zijn. König vult aan: “Het project in de wijk Coehoorn illustreert de creatieve sector in Arnhem. We gaven de wijk voor een periode van vijf jaar vrij. In oude gemeentepanden kregen 90 creatieve ondernemers een kans.” Er blijkt vraag te zijn naar dit creatieve centrum. De ondernemingen draaiden samen in 2016 een jaaromzet van ca. 7,8 miljoen euro. Een mooi voorbeeld van een lonende investering.