Integrale aanpak en creativiteit nodig bij aanpak vakantieparken

Gemeenten en provincies uit heel Nederland zijn gestart met regionale leerkringen om hun verouderde vakantieparken aan te pakken. In Assen, Gouda en ’s-Hertogenbosch deelden ongeveer 75 deelnemers uit de regio waar zij mee bezig zijn, waar ze tegenaanlopen en welke kennisbehoeften ze hebben. Allen zijn het erover eens dat vakantieparken een integrale aanpak nodig hebben en dat creativiteit hierbij een vereiste is. Platform31 licht een tipje van de sluier over de thema’s die in de drie regio’s spelen en de oplossingsrichtingen die langskwamen.

Tijdens de startbijeenkomsten bleek dat nagenoeg alle deelnemende gemeenten en provincies zich zorgen maken over de woon- en leefbaarheidssituatie op ‘hun’ parken. De deelnemers zijn zich steeds meer bewust van hun rol en willen leren van de koplopers én van elkaar om hun aanpak in te richten. Ze hebben behoefte aan kennisuitwisseling en nieuw instrumentarium om hun grip op hun parken te vergroten en om tot visieontwikkeling en werkbare aanpakken te komen.

De parkenproblematiek

De afgelopen jaren komen recreatieparken regelmatig in het nieuws vanwege bewoning door arbeidsmigranten en kwetsbare personen en als plek waar ondermijnende drugscriminaliteit een gelegenheidsstructuur vindt. De laatste tijd worden vakantieparken als mogelijke oplossing gezien voor de krapte op de woningmarkt. Uit de bijeenkomsten blijkt dat gemeenten en provincies deze functies van hun buitengebieden in de praktijk herkennen.

Drukte op de woningmarkt en vakantieparken

Van Midden-Nederland tot aan Drenthe zien de deelnemers de effecten van de druk op de woningmarkt van met name de Randstad. Een woning bemachtigen in de stad is steeds lastiger en de wachttijden in de sociale huursector nemen nog steeds toe. Op vakantieparken treffen de deelnemers daarom steeds meer spoedzoekers aan die door scheiding, schulden of gebrek aan passend aanbod hun heil zoeken in een vakantiehuisje. Volgens de landelijke lijn is permanent wonen in recreatiegebieden niet toegestaan, maar in de praktijk gebeurt het veel. In een aantal van de deelnemende gemeenten schrijven de ‘bewoners’ zich niet in uit angst voor handhaving. Met alle gevolgen van dien. In andere gemeenten staan door gedoogbeleid soms tientallen personen ingeschreven op één huisje. Het kan om die reden voor gemeenten lastig zijn om zicht te krijgen op wat zich op een park afspeelt. Deelnemers die in de fase van beleidsvorming zijn koesteren dan ook de diepe wens om hun informatiepositie te versterken.

Kwetsbare personen

Gemeenten staan verschillend in de ‘inschrijfkwestie’ en wanneer het om Wmo-zaken gaat, levert dat een moreel dilemma op. Een deelnemer vertelt: “Alleen met een inschrijving kunnen bewoners aanspraak maken op Wmo-voorzieningen, zoals een bijstandsuitkering. Maar onrechtmatig wonen op parken mag niet. De Wmo is door de wetgever juist bedoeld om langer thuis te blijven wonen, maar langer op een park willen we dan weer niet.” Met name voor kwetsbare personen maken gemeenten geregeld een uitzondering, omdat een park het laatste toevluchtsoord is. Hierdoor ontstaat ten opzichte van andere woningzoekers weer rechtsongelijkheid, waarop meerdere deelnemers verzuchten dat ze dit niet kunnen uitleggen. In Drenthe hanteert een aantal gemeenten binnen het project Vitale Vakantieparken Drenthe de duidelijke regel dat inschrijven in principe niet is toegestaan. De gemeenten gaan met iedere nieuwe bewoner in gesprek. “Als je inschrijving toestaat zie je de bewoner als gemeente maar één keer, en dan pas weer als het helemaal misgaat. Wij willen weten waarom iemand daar terecht komt en degene begeleiden naar waar hij of zij eigenlijk naartoe wil. Dat betekent dat we intern een nauwe samenwerking hebben tussen burgerzaken, handhaving en sociaal domein”, aldus Rik Koster van gemeente Noordenveld. Als het gaat om kwetsbare mensen geldt voor Daniëlle Steenbergen van GGD West-Brabant steevast dat de aanpak naast een kwantitatieve ook een kwalitatieve basis heeft: “Om je informatiepositie over kwetsbare personen op parken scherp te krijgen heb je naast data over inschrijvingen, bijstand of zorgbudget ook altijd de verhalen van bewoners nodig. Daarnaast is het belangrijk om hen perspectief te geven.”

Arbeidsmigranten

Naast kwetsbare personen is de arbeidsmigrant een belangrijke doelgroep tijdens de startbijeenkomsten. Deelnemers zien ze binnen de regio hoppen van park naar park. Sommige uitzendbureaus kennen het handhavingsbeleid van gemeenten maar al te goed en verplaatsen hun buitenlandse arbeidskrachten daarom om de paar weken. Het is daarbij niet ongebruikelijk dat aan arbeidsmigranten doorgaans meer wordt verdiend aan huisvesting dan aan de daadwerkelijke arbeid. Misstanden liggen hier op de loer. Gemeenten zijn bekend met deze praktijken en trekken in de regio samen op om uitbuiting en het waterbedeffect tegen te gaan. In Zuid-Nederland kijkt een van de deelnemers alvast in de verre toekomst en voorziet dat de beroepsbevolking gedecimeerd zal raken en we dus aangewezen zullen zijn op buitenlandse arbeidskrachten. “Hoe ga je met deze toekomst voor ogen dan om met het woonvraagstuk? En hoe zorg je ervoor dat je als gemeente eisen kunt stellen aan de woonkwaliteit voor arbeidsmigranten?” Voor beide vragen is hij benieuwd naar handvatten vanuit de nieuwe Omgevingswet.

Aan de vooravond van complexe parktransformatie

In een aantal gemeenten zijn de eerste plannen voor de aanpak van hun vakantieparken in de maak. ‘Eén park, één plan’ is hier het devies. In de praktijk blijkt het echter een complexe opgave. “Op de tekentafel kan het er heel logisch uitzien om bijvoorbeeld kavels samen te voegen en mensen elkaar te laten uitkopen op parken. Maar in de praktijk is het een enorme puzzel, zelfs wanneer bewoners het eens zijn met de plannen.” In Harderwijk ligt in de aanpak om die reden veel nadruk op het commitment van bewoners en eigenaren. “Wil je succesvol transformeren, dan betaalt het zich uit om parkbewoners intensief te betrekken”, aldus Nienke van Keimpema van de gemeente. Hier zien de deelnemers kansen, maar tegelijk leert de ervaring dat gemeenten soms ieder jaar om tafel zitten met een ander lid van de vereniging van eigenaren en is het vaak onduidelijk namens wie degene spreekt.