Naar een omgevingsplan: Praktijkinvulling niet altijd makkelijk, maar blijf in gesprek en ga experimenteren!

Gemeenten grijpen de kans aan om alvast vooruit te kijken naar het omgevingsplan en in de tussentijd te experimenteren met de vele mogelijkheden die er zijn. Het levert veel gesprek, discussie en nieuwe creativiteit op en de overtuiging dat hindernissen kunnen worden weggenomen. De deelnemers aan de leerkring Omgevingswet luisterden op 19 april jl. naar de ervaring van Jos Dolstra en Esther Poot als vertegenwoordiger van het kernteam Handvatten omgevingswet en Monique Arnolds, programmamanager Crisis- en herstelwet. De gemeenten Breda en Deventer deelden hun leermomenten met de opzet van het verbrede reikwijdte bestemmingsplan.

Staalkaarten voor een integraal plan

Hoe doen we dat straks in zo’n omgevingsplan? 26 wetten in 1 plan, en het echt integraal aanpakken? Vanuit het landelijk team Handvatten is het initiatief genomen om enkele staalkaarten te ontwikkelen om te komen tot een omgevingsplan. Deze staalkaarten bieden een voorbeeld voor enkele uiteenlopende gebiedstypen, thema’s en situaties. Vier gevarieerd samengestelde marktconsortia zijn aan de slag gegaan met twee gebieden (Centrum van de stad en Buiten centrum stedelijk) en twee thema’s (Bedrijfsmatige activiteiten en Energietransitie). Vooraf is er door het team Handvatten een basis stappenplan opgesteld, waaraan invulling moet worden gegeven in de staalkaarten. In het schema zijn de stappen om van visie tot plan te komen weergegeven.

Lessons learned van het proces om tot staalkaarten te komen

Het eindresultaat van de staalkaart kan nog niet gedeeld worden, maar de eerste indrukken vanuit het proces er naar toe wel. Het gebruik van een staalkaart is vooral voor die gemeenten interessant die het proces van aandacht voor de omgevingswet op gang willen brengen. Er zijn verschillende werelden binnen de gemeente die elkaar tijdens het doorlopen van zo’n proces moeten gaan opzoeken. Hier moet je echt de tijd voor nemen om elkaar te leren kennen. Er zal een praktijkproef over de digi-standaarden worden uitgevoerd, wil je meedoen, meld je dan aan bij programma Digitaal Stelsel Omgevingswet.

Wat kunnen we leren van de Chw-projecten?

De experimenten onder de Crisis- en herstelwet leveren de nodige lessen op. Monique Arnolds, programmamanager Chw, praat ons hierover bij. Veertig procent van de Nederlandse gemeenten doet mee aan experimenteren binnen dit gebied en er zijn 150 experimenten op het verbrede reikwijdte bestemmingsplan aangemeld. Blijkbaar bestaat er de wens en het klimaat om het eens anders dan anders te doen binnen gemeenten.

Wat levert het op om een verbrede reikwijdte bestemmingsplan te ontwikkelen?

Het bestemmingsplan verbrede reikwijdte geeft nieuwe mogelijkheden en een integraler beeld van de thema’s die spelen in het hele plangebied. Thema’s die voorheen in nota werden opgenomen, zoals welstand en milieu en verordeningen zoals parkeren of geur worden nu opgenomen in het bestemmingsplan. Onderzoek verplicht voor initiatiefnemers kan uitgesteld worden evenals het, kostenverhaal tot het moment van vergunningverlening.

De gemeenten Breda en Deventer zijn zogenaamde 8e tranche gemeenten in het kader van de het besluit uitvoering Crisis- en herstelwet. Edwin Vermeulen (Breda) en Rick Keim (Deventer) delen hun ervaringen met de voorbereiding van de gemeente op de omgevingswet. De gemeente Deventer had al één bestemmingsplan voor het buitengebied en vond het een uitdaging om ook één plan voor het binnengebied op te stellen. In Breda was de aanleiding de actualisatie van de bestemmingsplannen in het gebied Breda Zuidwest om te gaan experimenteren en een pilotplan te maken in de geest van de Omgevingswet.

Hoe pakken ze het aan?

In Deventer bestond de ambitie om alle bestaande verordeningen op te nemen in het bestemmingsplan verbrede reikwijdte. Echter, dit bleek een complexe opgave. Deels omdat het zeer arbeidsintensief is, en ook omdat vergunningen nog wel van toepassing blijven voor het bestemmingsplan buitengebied. Dit zorgde ervoor dat er twee werelden van de regels naast elkaar ontstaan, wat verwarrend kan werken en niet helemaal past binnen de geest van de Omgevingswet. Naast het onder de loep nemen van de verordeningen, wilde de gemeente Deventer ook aandacht hebben voor de functie aanpak in een bestemmingsplan en optimale digitalisering van het plan. Het voordeel van werken met functies is dat gebruikers van het bestemmingsplan sneller kunnen zien waar welke functies mogelijk zijn. Als het als gemengde functie wordt opgenomen, dan is het bieden van een goed overzicht van mogelijke specifieke functies in een bepaald gebied lastig. Het kan wel een verandering in de visualisering van de plannen opleveren, in plaats van werken met kleuren, zal het meer gaan om stapelen van functies op een locatie (sateprikker) en wellicht laat je dan de kleuren weg.

Beleidsregels, verordeningen en participatie

Zowel in Deventer als Breda was een belangrijk vraagstuk welke regels en verordeningen moeten in het omgevingsplan worden opgenomen. Breda heeft ook gekeken naar het opnemen van nieuwe thema’s als gezondheid en rioleringsplan. De gemeenten geven aan dat een belangrijk aandachtspunt blijft hoe kan de gemeente helder over de regels communiceren zodat ze voor iedereen helder zijn om te raadplegen en te begrijpen. Voor burgers gaat het niet om de regels, maar om de opgaves. Daarom is participatie bij het opstellen van de omgevingsvisie volgens de gemeenten nog belangrijker dan bij het omgevingsplan.