Meer aandacht voor de gezondheidspositie van bijstandsgerechtigden

Gemeenten hebben een belangrijke taak in het begeleiden van bijstandsgerechtigden naar werk of maatschappelijke participatie. Maar staat de kwetsbare gezondheidspositie van veel bijstandsgerechtigden ook op het netvlies van gemeenten? En om gezondheidsachterstanden aan te pakken is inzet op zowel participatie als gezondheid noodzakelijk. Hoe staat het daarmee? Platform31 zocht dit – in het kader van de samenwerking met Pharos in het programma Gezond In… – uit met een onderzoek naar de gemeentelijke praktijk van de begeleiding van bijstandsgerechtigden met gezondheidsproblemen naar werk of maatschappelijke participatie. De uitkomsten van dit onderzoek werden gepresenteerd in een discussiebijeenkomst aan verschillende gemeenten.

Voor het onderzoek ‘meer aandacht voor de gezondheidspositie van bijstandsgerechtigden’ spraken de onderzoekers met experts, klantmanagers, bijstandsgerechtigden en beleidsadviseurs van verschillende domeinen. Ook mochten zij in een aantal gemeenten geanonimiseerde dossiers inzien. Hierdoor kregen de onderzoekers een inkijk in de informatie waarover beleidsadviseurs en klantmanagers beschikken als het gaat om de gezondheidspositie van bijstandsgerechtigden.

Wat bleek? Op individueel niveau beschikken klantmanagers vaak over heel specifieke informatie omtrent de gezondheidssituatie van hun bijstandscliënten. Informatie op geaggregeerd niveau is veel lastiger te achterhalen. De gemeenten die we spraken konden vaak wel totaalcijfers opvragen maar meestal in slechts twee categorieën: het aantal bijstandscliënten dat een psychische gezondheidsbelemmering ervaart of het aantal bijstandscliënten dat een fysieke gezondheidsbelemmering ervaart. Een verdere specificering was meestal niet mogelijk. Dat uit onderzoek van het Erasmus MC naar voren komt dat ongeveer 65 procent van alle bijstandsgerechtigden een chronische gezondheidsaandoening heeft, en meer dan een kwart zelfs met drie of meer chronische gezondheidsaandoeningen te kampen heeft, was voor het grootste deel van de in het onderzoek betrokken gemeenten (25) niet bekend. Maar het verraste hen ook niet.

Informatie over gezondheidsbelemmeringen is één, kennis over gezondheidsbelemmeringen is iets anders, zo bleek uit de gesprekken. Klantmanagers, zo geven zij vaak zelf aan, missen regelmatig de kennis en kunde om de gezondheidssituatie van een inwoner goed in te schatten en schakelen hier ook niet altijd een medisch specialist voor in. Op gemeenteniveau zijn wel interventies te zien waarin participatie en gezondheid worden gecombineerd maar ze zijn vaak nog in de ontwikkelfase, worden niet alleen voor bijstandsgerechtigden ingezet of zijn op relatief kleine schaal.

Urgent maar voor wie?

In de discussiebijeenkomst spraken de aanwezigen over wie binnen de gemeente het verbeteren van de gezondheidssituatie van bijstandsgerechtigden als een urgente opgave ziet. Wordt de gezondheidspositie van bijstandsgerechtigden binnen de gemeente als een individueel of een maatschappelijk probleem gezien? De deelnemers aan de bijeenkomst gaven aan dat het verbeteren van de gezondheid van deze groep wel degelijk op de agenda staat maar nog niet binnen de gehele gemeentelijke organisatie. In de discussie bleek dat een verklaring hiervoor kan zijn dat de opgave tussen wal en schip valt; zowel professionals vanuit welzijn, werk & inkomen én gezondheid zijn actief met deze groep maar kampen met een hoge caseload of werkdruk. Bestuurlijk gezien zijn de portefeuilles gezondheid, WMO en participatiewet ook vaak gescheiden. Wie neemt dan het voortouw?

Werken aan kansen, lokaal en regionaal

De deelnemers aan de bijeenkomst zagen voldoende kansen voor het verbinden van participatie en gezondheid. Het schort alleen nog aan voldoende bewustzijn. Daarom zetten Platform31 en Pharos met het Gezond In… programma in op verdere agendering van de gezondheidssituatie van bijstandsgerechtigden.

Er zijn interessante praktijkvoorbeelden die laten zien dat meer aandacht en begeleiding van de doelgroep kan leiden tot mensen die zich beter voelen en maatschappelijk actiever zijn. In Vaals laat een pilot met een beweegmakelaar zien dat het verbinden van domeinen kan leiden tot een betere gezondheidsbeleving én lagere maatschappelijke kosten. In Rotterdam wordt de tegenprestatie in de participatiewet succesvol ingezet om de ervaren gezondheid van bijstandsgerechtigden te verbeteren. En in het programma Supporters voor Elkaar van FC Twente worden sociale partners aan bijstandsgerechtigden verbonden zodat ze meer vertrouwen hebben én meer kans hebben op het vinden van werk.

Door op regionaal niveau bijeenkomsten over het thema gezondheid en participatie te organiseren beogen Platform31 en Pharos zowel de urgentie van het thema te benadrukken als interessante praktijkvoorbeelden (en daarmee kansen) voor het voetlicht te brengen.
Zijn er in jouw gemeente goede voorbeelden waarin gezondheid en participatie effectief aan elkaar gekoppeld worden? Of wil je op de hoogte gehouden worden over het vervolgonderzoek van Gezond In…? Laat het weten aan Simone ’t Hooft en we nemen contact met je op.