Maatschappelijke opschaling: tips en tricks voor succes
Samenwerking, dé uitdaging van alledag. Hoe ga je hiermee om? Zijn er generieke lessen te onttrekken uit succesverhalen? De wetenschappelijke board kwam op maandagavond 25 november samen om in gesprek te gaan over maatschappelijke opschaling. Tijdens deze bijeenkomst stonden de principes van samenwerking centraal, waarbij oog was voor het nastreven van het gezamenlijk belang én de borging van het eigen belang.
Wat kun je van samenwerkingsprincipes leren voor de opschaling naar andere stadsdelen of steden? Hier werd tijdens de bijeenkomst naar gekeken aan de hand van de succesvolle Rotterdamse casus. Platform31 voegde hier de uitkomsten van een experiment-project over opschaling aan toe. Zijn de succesfactoren opschaalbaar en hoe zijn deze dan te vertalen naar een andere context? In aanwezigheid van gemeente Rotterdam, het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties en Platform31 reflecteerde de wetenschappelijke board op de nieuwe vorm van samenwerking, de succesfactoren en de opschalingsprincipes.
Rotterdamse casus
In het Hart van Zuid werd een thermisch smart grid ontwikkeld. Dit is een netwerk waarin warmte en koude tussen gebouwen uitgewisseld wordt. Om dit smart grid te ontwikkelen, is invulling gegeven aan een nieuwe samenwerkingsvorm. Hierbij werd al doende gezocht naar een goede rolverdeling voor de nieuwe alliantie bestaande uit gemeente Rotterdam, Eneco, Ballast/Heijmans en Ahoy. Het vormen van deze alliantie kostte enige moeite. De huidige wet- en regelgeving vraagt soms om een creatieve invulling bij het opzetten van experimenten. Om deze alliantie te vormen, vond dan ook een zoektocht plaats naar de wettelijke kaders waarbinnen deze partijen opereren.
Tijdens de bijeenkomst besprak gemeente Rotterdam waardevolle tips voor het vormen van en samenwerken binnen deze nieuwe alliantie. De grootste uitdaging lag niet in de technische aspecten van de ontwikkeling van een smart grid, maar met name de ‘hardnekkige soft factoren’ bleken cruciaal. Voor het bereiken van een goede samenwerking zijn tijd, een gedeelde visie, koers en afspraken nodig. Om de rollen en verantwoordelijkheden voor iedere partij duidelijk te maken, is het belangrijk om deze zaken vast te leggen. Daarnaast is een goede samenwerking geholpen bij binding en onderling vertrouwen. Het is dan ook essentieel om de tijd te nemen om elkaars belangen te leren kennen. Doe daarnaast je voordeel om voorafgaand aan en tijdens het proces een stakeholderanalyse te maken. Neem de gebruiker hierin mee.
Opschalingsdynamiek in stedelijke context
Bij veel problemen worden oplossingsrichtingen eerst op kleine schaal uitgeprobeerd. Maar hoe vertaal je deze ervaringen naar een groter
schaalniveau? Platform31 maakt onderscheid in 3 typen van opschaling:
- Translatie, Hierbij worden de oplossingen die op een bepaalde schaal goed gelukt zijn gekopieerd naar een situatie met een vergelijkbare context. Deze context en de condities die hebben bijgedragen aan het succes van de oplossing zijn hier uitermate belangrijk.
- Verspreiden. Deze oplossingen worden vanuit een kleine schaal verspreid op een groter schaalniveau. Hierbij moet bij de opschaling rekening gehouden worden met nieuwe actoren en factoren die aanwezig zijn op de grote schaal.
- Schaal gebonden. Om dit type oplossingen te testen en te laten functioneren in de praktijk, is een minimaal schaalniveau nodig. Pas daarna kan dit type oplossingen opgeschaald worden.
Opschaling: de succesfactoren
In hoeverre zijn succesfactoren herhaalbaar en opschaalbaar? Opschalen is zo simpel nog niet. Het is maatwerk. Belangrijk is om te kijken naar de specifieke situatie. Wat zijn de condities die dit succes mogelijk maakten? Kopieer de elementen die goed zijn, maar let daarbij goed op hoe deze elementen geïmplementeerd moeten worden op een andere plek of op een ander schaalniveau. Maar het belangrijkste is… kennisdeling. Deel zowel je successen als belemmeringen. Daar kunnen anderen van leren, zodat niet iedereen opnieuw het wiel hoeft uit te vinden!
Tips en tricks voor succes
In deze bijeenkomst zijn verschillende succesfactoren aan het licht gekomen. Succes is volgens Teisman een vorm van rechtstreekse of indirecte besmetting: ‘’Opeens gaat er van alles gebeuren’’. Onderstaand een overzicht van de generieke elementen die kunnen bijdragen aan het succes van ieder proces.
Vooraf
- Ga op zoek naar de potentie en breng deze in kaart. Waar liggen de kansen?
- Start daar waar de energie zit.
Tijdens
- Een project wordt een succes met een goed verhaal. Daarmee kan je elkaar makkelijker begrijpen en mensen in beweging brengen. Je moet mensen immers overtuigen van het feit dat ze mee willen werken aan dit verhaal!
- Tijdens het proces is het belangrijk om flexibel en adaptief te kunnen reageren. Je ontdekt en leert immers gaandeweg.
- Om tot een succesvolle samenwerking te komen, moet vooral gelet worden op de ‘’hardnekkige soft factoren’’. Zo zijn een aantal algemene voorwaarden nodig voor een goede samenwerking: helderheid, zekerheid, fasering, vooraf gestelde kaders en eenduidige communicatie. Daarnaast zijn geduld, begrip en aandacht voor (tegenstrijdige) belangen cruciaal. Om dit proces te regisseren is het nodig om bovenstaande factoren te faciliteren.
- Neem ook de belemmeringen tijdens het proces in acht. Immers, het omgaan met belemmeringen is ook een succes! Dit vraagt om het nauwkeurig finetunen en inventariseren van belemmeringen. Wat is de belemmering, wat voor type belemmering is het? De wetenschap kan een rol spelen bij het identificeren van deze belemmeringen. Dit kan bijdragen aan de politieke agendering.
Achteraf
- Het is belangrijk verantwoording af te leggen over hetgeen je hebt bereikt. Welke bijdrage heb je geleverd aan de ontwikkeling van een specifiek gebied, de stad of een thema als de energietransitie?
