Column: Maak arbeidsmarkt nu eens écht voor iedereen toegankelijk

Eigenlijk is het onbegrijpelijk. Terwijl de economie weer ‘booming’ is en de tekorten op de arbeidsmarkt toenemen, laten we met elkaar gebeuren dat maar liefst 1,7 miljoen mensen aan de kant blijven staan en niet of nauwelijks kunnen meeprofiteren.

Het zijn mensen die in een uitkeringssituatie terecht zijn gekomen, omdat ze een vlekje hebben en daardoor minder goed in staat zijn om voor de volle 100 procent in het arbeidsproces mee te draaien. Ze hebben bijvoorbeeld hun opleiding niet afgemaakt, zijn digibeet of laaggeletterd, kampen met gezondheidsproblemen of hebben een handicap. Of ze zijn te oud bevonden om nog kans op een nieuwe baan te maken.

Wat voor reden het ook heeft, ze moeten in ieder geval een beroep doen op onze sociale zekerheid. En met die sociale uitkeringen (participatiewet, WW, WIA/Wajong/WAO) is veel, heel veel geld gemoeid. Ieder jaar opnieuw gaan er vele miljarden euro’s naar de verschillende regelingen. Natuurlijk wordt ook veel energie gestoken in het (weer) aan de slag krijgen van deze groep, maar effect heeft dat allemaal nauwelijks. Van de langdurig werkloze beroepsbevolking komt jaarlijks maar 5 tot 15 procent aan het werk, en dan hebben we het nog niet eens over de grote groepen statushouders die momenteel instromen.

Deze mensen voelen zich niet zelden tweederangsburgers. Ze wonen grotendeels in wat we eufemistisch aandachtswijken zijn gaan noemen, worden door hun omgeving in meer dan een opzicht ondergewaardeerd of zelfs met de nek aangekeken en zijn vanwege chronisch geldgebrek niet in staat om volwaardig in de samenleving mee te doen. Wat weer tot allerlei sociaal-maatschappelijke en gezondheidsproblemen aanleiding kan geven.

Ik zou dan ook een lans willen breken voor die onbenutte groep van 1,7 miljoen mensen. Laten we nu eerst eens serieus investeren in het actief en productief maken van wat inmiddels bijna 20 procent van de totale beroepsbevolking in Nederland uitmaakt.

Hoe? Door breed gedragen ideeën over het samenvoegen van uitkeringsregelingen nu eindelijk eens politiek te laten landen. Maak er, samen met het geld dat nu wordt besteed aan al die ambtenaren die met de uitvoering en controle ervan zijn belast, één grote pot van. Vorm vervolgens dat hele complexe en zowel voor bedrijven als mensen verstikkende regime om tot één integrale stimuleringsregeling voor deze mensen waarbij investeren in ontwikkelen en leren centraal staat.

Een regeling die uitgaat van wat mensen nog wel kunnen en willen en louter beoogt ze stapsgewijs weer naar de arbeidsmarkt te begeleiden. Met uitvoeringsinstanties die mensen en bedrijven niet meer controleren en bestraffen maar juist activeren, stimuleren en enthousiasmeren. Door enerzijds de mensen op individueel niveau ondersteuning op maat te bieden. En anderzijds door bedrijven de nodige financiële en procedurele ruimte te bieden om mensen ook voor minder dan 100 procent aan te nemen.

Natuurlijk, een deel van die groep zal altijd beschermd moeten blijven. En je houdt altijd mensen die echt niet willen. Maar een minstens even groot deel staat wel degelijk te trappelen om weer aan de slag te gaan. En daar heeft iedereen baat bij. Niet alleen de mensen die het betreft maar ook de werkgevers en de overheid. In plaats van te accepteren dat we mensen buiten de samenleving plaatsen, moeten we ons sterk maken om ze juist die samenleving weer in te trekken. Dat zou zowel uit sociaal en maatschappelijk als uit financieel en economisch oogpunt verreweg de meest toekomstbestendige keuze zijn die een nieuw kabinet kan maken.