Inspirerende woonvarianten voor senioren in beeld
Sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw wonen ouderen steeds langer zelfstandig, óók als de beperkingen toenemen. Inmiddels gaat het om zo’n 3,2 miljoen 65-plussers, waarvan 1,2 miljoen 75-plussers. We zien dat er behoefte is aan nieuwe woonvormen waar senioren prettig oud kunnen worden. Dit vraagt om meer dan een woning alleen, want bewoners zoeken ook naar arrangementen voor sociale netwerken, welzijn en zorg. Bovendien regelen bewoners het vaak ook zelf. Daar zijn diverse voorbeelden van in Nederland. Platform31 heeft deze wooninitiatieven in woord en beeld geïnventariseerd.
Uiteenlopende woonvarianten voor senioren
De diverse initiatieven zijn uiteenlopend van karakter, van woonvarianten waar wonen met zorg is vorm gegeven tot initiatieven van mensen met dezelfde leefstijl van verschillende leeftijden. De rode draad in alle initiatieven is dat de bewoners graag met gelijkgestemden bij elkaar wonen en dat er mogelijkheden zijn voor ontmoeten en dat zorg in de nabijheid is. Wat bewoners daarbij veelal belangrijk vinden, is dat het gebouw geen stempel krijgt van een woongebouw voor ouderen. De nieuwe woonvarianten zijn sterk gericht op de buurt waarin ze staan en het betrekken van buurtbewoners. Zo is bijvoorbeeld de gemeenschappelijke ruimte in – of tuin bij – het woongebouw ook door omwonenden te huren voor bijeenkomsten.
Wonen met zorg
Hart van Austerlitz, in het dorp Austerlitz (gemeente Zeist), is een wooninitiatief dat als doel heeft de oudere inwoners van het dorp de mogelijkheid te geven om in hun eigen omgeving te blijven wonen. Dit wordt mogelijk gemaakt door een uitgebreid welzijn- en zorgaanbod. De initiatiefnemers hebben daarom een zorgcoöperatie opgericht, waar alle inwoners van het dorp lid van kunnen worden. Ze kunnen dan alle vormen van hulp krijgen, die gegeven wordt door vrijwilligers, van administratieve hulp, tot tuinonderhoud en thuiszorg. Dit laatste wordt overigens wel door een professional gegeven. In Hart van Austerlitz zijn naast de woningen ook een buurtvoorziening en basisschool ondergebracht, om zoveel mogelijk de interactie tussen oud en jong mogelijk te maken. Bekijk hier het filmpje over Austerlitz, waarin Jan Snijders de ontwikkeling van het initiatief toelicht.
In het Polder Hofje in het Noord-Hollandse Anna Paulowna staan 20 koopwoningen voor senioren rondom een gezamenlijke binnentuin. Hier is expliciet de link gelegd met zorg. De bewoners zijn allen zelfstandig eigenaar van hun woning en hebben een servicepakket waarin zorg, onderhoud en verzekeringen is ondergebracht. Ook dit initiatief beschikt over enkele gemeenschappelijke ruimten waar bewoners elkaar kunnen ontmoeten. In dit filmportret laat initiatiefneemster Jennifer Hofmeijer het Polder Hofje zien.
Mix van leeftijdsgroepen
Initiatiefnemers streven veelal naar een mix van bewoners in diverse leeftijdsgroepen, het Knarrenhof is daar een expliciet voorbeeld van. Het sociale netwerk is de basis en bepaalt het ontwerp. Het zijn initiatieven waar mensen wonen die nog werken of anderszins volop actief zijn. Deze doorsnee aan leeftijdsgroepen maakt ook dat er makkelijker hulp kan worden gegeven; niet alleen zorg gerelateerde hulp, maar vooral ook praktische, denk aan de dakgoten schoonmaken, het gaatje boren of ondersteuning in de digitale wereld.
Hobbels op de weg
De drie bovengenoemde initiatieven zijn al gerealiseerd, net als een groot aantal van de door ons gemaakte 16 portretten, maar zij hebben daarvoor veel hobbels moeten overwinnen. In ons onderzoek naar woonvarianten voor senioren kwam naar voren dat er verschillende knelpunten zijn waar initiatiefnemers tegenaan lopen. Zo is het lastig om grond te verwerven en loopt de samenwerking met de gemeente niet altijd soepel.
Maar de groep initiatiefnemers komt zelf ook voor dillema’s te staan. Het traject is lang en ingewikkeld en het zijn allemaal mensen die dit in hun eigen tijd van de grond proberen te krijgen, wat niet eenvoudig is. Het verkrijgen van financiering om allerlei redenen een lastig punt. Hoe houdt je als groep het enthousiasme vast en hoe voorkom je conflicten? Daarnaast moet er gesproken en onderhandeld worden met professionele partijen. Hoe voorkom je dat je als groep ook meegesleept wordt in die bureaucratie?
Meerdere projecten van Platform31
In de loop van 2021 zet Platform31 een project op om te onderzoeken hoe het mogelijk wordt om het vraagstuk van het verkrijgen van een locatie te versoepelen en de rol die de gemeente daarbij kan spelen. Daarvoor werken we samen met het Atelier van de Rijksbouwmeester aan de woonzorgchallenge. Later in het jaar gaat Platform31 het vraagstuk van de samenwerking binnen de groep initiatiefnemers ook uitdiepen.
Gedurende het hele jaar 2021 belicht Platform31 in opdracht van VWS nog 10 nieuwe wooninitiatieven.
Het vraagstuk van de financiering is met een groep koplopers en experts onderzocht. De resultaten daarvan zijn te lezen in onze publicatie die begin februari verschijnt, waarin de verschillende aspecten die belangrijk zijn bij het verkrijgen van financiering worden uitgediept.
