High Tech Binnenstad: de binnenstad beter in beeld

De bestaande papieren binnenstadmonitor is enigszins achterhaald. Daarom werd in het praktijkgerichte onderzoeksproject Hightech Binnenstad een nieuwe manier ontwikkeld om inzicht te krijgen in binnenstadbezoek en het effect van interventies. Onderzoekers van Saxion Hogeschool gebruikten verschillende datasets en meetinstrumenten om informatie over het functioneren van de binnenstad in kaart te brengen. Zij brachten de beschikbare data van pilotsteden Amersfoort, Deventer en Zwolle samen op een overzichtelijk digitaal dashboard. Dit dashboard biedt de mogelijkheid om interessante verbanden tussen de verschillende databronnen te verkennen.

Hoe kom je aan al die data?

Op het digitale dashboard vind je bezoekersaantallen, interventies zoals opgebroken straten en evenementen, bezoekerstevredenheid en bezoekersbeleving. Voor bezoekersaantallen en interventies hebben de onderzoekers gebruik gemaakt van bestaande datasets zoals verkeersmetingen, geodata en de uitagenda. Daarnaast zijn voor dit project weer-, luchtkwaliteits- en geluidsmetingen uitgevoerd door Antea Group. Het genereren van informatie over de bezoekerstevredenheid en beleving vraagt om extra inspanning. Momenteel zijn daar geen gestandaardiseerde vragenlijsten of relevante classificaties voor beschikbaar. Daarom zijn in dit experiment de bezoekerstevredenheid en beleving in kaart gebracht door middel van drie verschillende methodes: GPS-tracking met een like-button, een experience-sampling app en een VirtualReality-experience. Bij alle drie deze methoden is rekening gehouden met de privacy van deelnemers. Zo was deelname vrijwillig en werden deelnemers vooraf geïnformeerd over de verwerking van data.

Met GPS-tracking zijn routes vastgelegd en locatie-afhankelijke data verzameld. Deelnemers gingen met een GPS-tracker de stad in. Op die manier werden hun individuele routes in beeld gebracht. Daarnaast konden deelnemers met de like-button aangeven dat ze een plek leuk vonden. Ook deze ‘likes’ hebben de onderzoekers op de kaart in beeld gebracht. Op het dashboard kun je nu de verschillende individuele looproutes over elkaar leggen. Op die manier krijgen gemeenten inzicht in de drukbezochte én leuk bevonden plekken in hun binnenstad.

Om aanvullende data te verzamelen over de beleving en tevredenheid over de binnenstad hebben de onderzoekers een experience-sampling app gebruikt. Deze app kunnen binnenstadbezoekers op hun telefoon installeren. Bij het maken van de app zijn aan verschillende plekken vragen toegekend. Wanneer een bezoeker op een specifieke plek was, kreeg hij of zij via de app een vraag over de omgeving. Ook vroeg de app soms om een foto te maken van de plek. Op deze manier kun je tijd- en locatie-afhankelijke data verzamelen. En krijg je meer inzicht over verschillen in beleving per plek en moment. Zo is bijvoorbeeld het weer van invloed op de beleving van een plek.

Een VR-experience geeft hier nog meer inzicht in. Deelnemers konden door middel van een VR-bril dezelfde plek op verschillende momenten in de tijd beleven. Zo vroegen de onderzoekers aan de deelnemers van dit experiment om een plein in Deventer in een zomer-, winter- en kermisvariant te beschrijven. Door deze beschrijvingen te analyseren kan iets gezegd worden over de beleving van een locatie onder verschillende omstandigheden.

Wat kunnen we leren van dit experiment?

Een van de grootste obstakels blijkt de toegankelijkheid van bestaande data. Deze is vaak lastig te verkrijgen of wordt slecht van beschrijvende informatie voorzien. Om toch toegang te krijgen tot privacygevoelige data is het belangrijk dat het doel van dataverzameling duidelijk is. Waarom verzamelen we deze data en wat kan deze ons vertellen? Daarbij moet samen met alle belanghebbenden een zorgvuldige afweging gemaakt worden over het gebruik van data. Dit geldt zowel voor instanties en bedrijven, maar ook voor burgers. Daarbij is het uiteraard van groot belang dat de privacy van alle belanghebbenden wordt gewaarborgd. Dat is in dit experiment gedaan door te werken met deelnemers, in plaats van alle binnenstadbezoekers te volgen door bijvoorbeeld gebruik te maken van WIFI-data.

Naast het doel en de toegankelijkheid van data, is ook de continue verzameling van data van groot belang. Vooral data die gaat over lange perioden, of die het mogelijk maakt om verschillende perioden te vergelijken, geeft bruikbare inzichten. Stel dat bezoekers van de binnenstad op een specifieke dag een andere route kiezen dan normaal. Is dat eenmalig door een evenement of een tijdelijke wegopbreking? Of blijkt dat bezoekers vanaf die dag altijd deze nieuwe route kiezen, bijvoorbeeld omdat er een nieuwe winkel is die veel mensen trekt? Dit soort informatie kunnen gemeenten vinden met behulp van het dashboard. Het dashboard biedt namelijk de mogelijkheden voor de verkenning van interessante verbanden tussen de verschillende databronnen.

Ten slotte levert ook het toepassen van de drie nieuwe methoden (GPS-tracking, experience-sampling app, VR-experience) een aantal praktische tips op. Allereerst is het van belang om genoeg tijd voor de voorbereiding te nemen. Om optimaal gebruik te kunnen maken van de methoden, is het daarnaast belangrijk om voldoende deelnemers te vinden. Bij GPS-tracking moet je daarbij letten op de uitgifte locatie van de trackers en rekening houden met het weer. Beiden waren bepalend voor de bereidheid van deelnemers om mee te werken aan het onderzoek. De experience-sampling app kan door een grote groep deelnemers worden gebruikt. Om veel gebruikers van de app te vinden, moet je mensen weten te overtuigen dat de app voor henzelf meerwaarde biedt. En als deelnemers aan boord zijn, vraagt dit ook om terugkoppeling over de werking van de app om deze te optimaliseren. Daarnaast is het bij elke methode erg belangrijk om van tevoren goed na te denken over wat je van deelnemers wilt weten. Bij het werven van deelnemers kun je bezoekers bijvoorbeeld een aantal basisvragen stellen zodat aan de data informatie als geslacht en leeftijd kan worden gekoppeld. Dit levert mogelijk nieuwe inzichten op over hoe verschillende doelgroepen de binnenstad gebruiken en ervaren.

Dit experiment biedt gemeenten de handvatten om de huidige binnenstadmonitor te verbeteren. Op een real-time dashboard kan alle data verzameld worden. Dit kan nieuwe inzichten geven over het gebruik en de ervaring van de binnenstad. En met de juiste onderzoeksmethoden en databronnen voorkom je dat daarmee de privacy van binnenstadbezoekers op het spel wordt gezet.