“Het is een misverstand organisch ontwikkelen als één methode te beschouwen”

Gebiedsontwikkeling in Nederland lijkt de afgelopen jaren soms op een rit in de achtbaan. Nadat de gebiedsontwikkeling op z’n gat terecht leek gekomen, werd loslaten en organische ontwikkeling het toverwoord. Nu is, in sommige delen van het land, het versnellen in gebiedsontwikkeling weer de uitdaging. Versnellen en loslaten lijkt paradoxaal, en in het vakdebat worden ook soms felle discussies gevoerd over de waarde van een op andere, meer organische manier je stad ontwikkelen. Urhahn | stedenbouw & strategie, bekend van de boeken over De Spontane Stad, onderzocht de wezensvragen van stedelijke ontwikkeling en ontwikkelde de Strategiewijzer als instrument om in een pril stadium van gebiedsontwikkeling te bedenken op welke manier je wil sturen of juist loslaten. Sjoerd Feenstra, directeur van Urhahn, vertelt meer over dit hulpmiddel.

Organische ontwikkeling staat weer hoog op de agenda. Hoe komt dat?

“Organisch ontwikkelen is nooit weg geweest. De markt trekt nu weer aan en daardoor zie je dat de vraag naar boven komt of het zinvol is om organisch te ontwikkelen. De wens om te versnellen in ontwikkeling, maakt dat partijen de neiging hebben weer terug te vallen op patronen van voor de crisis.”

Wat is de meerwaarde van organische ontwikkeling?

“Het is een misverstand organisch ontwikkelen als één methode te beschouwen. De crisis is voorbij, maar dat is nog niet overal voelbaar. Dat is regionaal zeer wisselend. Organische ontwikkeling kan niet in dezelfde hoek worden weggezet als ‘placemaking, guerilla gardening en de krakers’. Bij organische ontwikkeling heeft de samenleving een rol bij het maken van plannen. Het biedt ruimte voor invloeden en voor het onverwachte. Dit zijn wezensvragen voor de manier waarop je plannen maakt, en daarmee essentieel voor de stedenbouwer.”

Urhahn heeft de visie op de Spontane Stad ontwikkeld. Deze term kent zowel voor- als tegenstanders. Wat is jullie plek in deze stammenstrijd?

“Wij ervaren die stammenstrijd niet op die manier. Als vervolg in de reeks van de Spontane Stad hebben wij afgelopen jaar gewerkt aan de Strategiewijzer. Dit onderzoek laat zien dat er vele manieren zijn om flexibiliteit te organiseren en een gebiedsontwikkeling op gang te brengen. Welke wijze van organiseren je kiest, is afhankelijk van een complex aan factoren; één standaard manier bestaat niet. De Spontane Stad is een ideologie die ruimte biedt in planontwikkeling. Het gaat over de fundamentele vraag hoe je de stad maakt. Wij geloven dat het onverwachte de stad maakt. De stad is van mensen en niet van een partij die een plan ontwikkelt.”

Hoe werkt de strategiewijzer?

“De Strategiewijzer is bedoeld als denkraam. In een pril stadium van gebiedsontwikkeling helpt de Strategiewijzer te bedenken op welke manier je wilt sturen of juist loslaten. Natuurlijk altijd in dialoog. Er zijn drie hoofdstappen benoemd: je analyseert het gebied en de partijen op urgentie, potentie en invloed. Aan de hand daarvan kun je in gesprek met elkaar bepalen hoe je een strategie vormgeeft: wat heeft het gebied nodig? Uiteraard zonder de complexe werkelijkheid te kort te doen. De Strategiewijzer is nadrukkelijk niet een hermetisch systeem waarin je een paar stappen doorloopt en er een antwoord uit komt rollen. Het is bijvoorbeeld heel goed mogelijk dat tijdens het proces van planontwikkeling de strategie wijzigt.”

Kan iedere stad in Nederland een Spontane Stad worden?

“Iedere stad, dorp en gemeente moet zich bewust zijn van haar rol. Ook waar de marktpotentie enorm hoog is, heb je de morele verplichting om je af te vragen hoe je de ideeën en initiatieven uit de stad kunt gebruiken. Daarom is elke stad een Spontane Stad.”