Gesprekstool voor gemeenten: de basis voor een gecombineerde aanpak armoede en gezondheid

Tussen de beleidsdomeinen armoede en gezondheid bestaat een duidelijke wisselwerking. Denk bijvoorbeeld aan de geconstateerde grote gezondheidsverschillen tussen mensen met een hoge en een lage sociaaleconomische status (SES). Steeds meer gemeenten willen dan ook de twee domeinen koppelen, om met een gecombineerde beleidsaanpak problemen van kwetsbare inwoners sneller op te lossen of zelfs te voorkomen. Maar hoe doe je dat? Waar begin je? De Gesprekstool voor gemeenten van het programma Gezond in… en het Verwey-Jonker Instituut geeft daarvoor de eerste aanzet.

Een integrale aanpak van schulden, armoede en gezondheidsachterstanden kan grote effecten hebben op de levens van kwetsbare inwoners. Een slechtere gezondheid betekent namelijk minder kansen op de arbeidsmarkt en dat heeft effect op iemands financiële situatie. Tegelijkertijd heeft werkloos zijn een negatieve invloed op de gezondheid en participatie juist een positief effect. Een bundeling van de gemeentelijke middelen en verantwoordelijkheden voor schuldhulpverlening, maatschappelijke ondersteuning en participatie is daarom eigenlijk heel logisch; het kan tot meer duurzame, effectieve en efficiënte oplossingen leiden.

De Gesprekstool voor gemeenten helpt gemeenten bij de start of bij het verdiepen van de gebundelde aanpak op onderdelen. Met de tool kunnen ambtenaren armoedebeleid, ambtenaren (publieke) gezondheidsbeleid en aanjagers of kwartiermakers snel in kaart brengen wat er al gebeurt op de verschillende beleidsdomeinen en hun ambities koppelen en aanscherpen. Beleidsmedewerkers kunnen de uitkomsten gebruiken om de onderwerpen op de beleidsagenda te krijgen en om tot nieuwe creatieve ideeën en concrete plannen te komen.

Een bundeling in drie stappen

De Gesprekstool voor gemeenten bestaat uit drie delen:

• Stap 1 – De balans opmaken: waar staat uw gemeente?
• Stap 2 – De verdieping op zes thema’s
• Stap 3 – Welke acties gaan we doen?

Om snel een goed gesprek op gang te brengen, kan de gesprekstool het beste door meerdere betrokken worden ingevuld – los van of naast elkaar; dat maakt niet uit. Denk aan beleidsambtenaren armoede en publieke gezondheid en aanpalende beleidsdomeinen, maar ook uitvoerders en vertegenwoordigers van betrokken maatschappelijke organisaties. Het intensiever betrekken van het veld kan bovendien leiden tot (meer) onderlinge kennisdeling en een gesprek over een gedeeld toekomstperspectief.
De Gesprekstool kan bovendien meerdere keren ingezet worden om het gemeentelijk beleid en de uitvoering verder te scherpen en te bundelen op de verschillende beleidsvlakken. Door de tool regelmatig te herhalen, wordt bovendien helder waar stappen zijn gezet en welke onderdelen wellicht nog extra aandacht nodig hebben.

Totstandkoming gesprekstool

De Gesprekstool is ontwikkeld door het programma Gezond in… en het Verwey- Jonker Instituut, met medewerking van acht gemeenten. Als startpunt is een vragenlijst uitgezet onder ruim 150 GIDS-gemeenten, om te inventariseren of die gemeenten innovatieve aanpakken hebben op het snijvlak van langdurige armoede en gezondheid en wat deze inhouden. Daarna is een beknopte literatuurstudie uitgevoerd naar bestaande aanpakken in Nederland en het buitenland en is met acht gemeenten gesproken over hun (beleids)aanpakken en behoeften. Deze gesprekken – veelal met een projectleider en/of beleidsmedewerkers op zowel armoedebeleid als publieke gezondheid – hebben geleid tot de Gesprekstool voor gemeenten.