Democratisch aardgasvrij: zeven lessen voor het betrekken van bewoners en andere partijen
In 2050 zijn alle bestaande 12.000 wijken in Nederland aardgasvrij. Dat is onder meer de ambitie in het Klimaatakkoord. Om dit doel te halen moet het Rijk maar ook provincies, gemeenten, woningcorporaties en energiebedrijven flink aan de bak. Een gezamenlijke opgave dus. En vooral op lokaal niveau is veel te doen, waarbij de gemeente als regisseur een sleutelrol vervult. Denk aan knopen doorhakken over techniek, financiën en planning per wijk. En dit vraagt om nauw samenspel met bewoners en andere partijen. Maar hoe pak je dat aan? Daarover dacht Platform31 samen met diverse betrokken partijen en experts na in een Community of Practice. Met zeven heldere inzichten over samenwerking, samenspel en democratische besluitvorming voor gemeenten en bewoners als resultaat.
De overgang naar aardgasvrije wijken is een van de grootste opgaven waar gemeenten de komende jaren mee te maken krijgen. Gas moet voor 2050 worden vervangen door alternatieven. En in het Klimaatakkoord wordt de regierol van de gemeente in de energietransitie benoemd, specifiek in het geval van aardgasvrije wijken. In een zorgvuldig proces moeten zij afwegingen maken per wijk; wat is een technisch goede en betaalbare oplossing? De keuzes die gemeenten hierin maken, komen letterlijk en figuurlijk binnen bij zeven miljoen huishoudens.
Belang van participatie
Participatie is verplicht bij het vaststellen van de transitievisie warmte en de uitvoeringsplannen per wijk. En uit actuele praktijkervaring komt naar voren dat organisatie van bewoners en samen optrekken met de (lokale) overheid zorgen voor een snellere en meer succesvolle warmtetransitie. Ook blijkt dat mensen een besluit eerder accepteren als zij de procedure om tot het besluit te komen als rechtvaardig ervaren. Als bewoners dus op tijd worden meegenomen in de technische of financiële afwegingen en als het besluit volgens democratische principes tot stand is gekomen, is er ook eerder draagvlak voor besluiten. Maar ook andere partijen dan bewoners kunnen of willen een belangrijke rol vervullen in de warmtetransitie. Voor de provincie, het Rijk, woningcorporaties, netbeheerders en energiemaatschappijen staat de opgave evengoed hoog op de agenda. En ook marktpartijen (zoals aannemers, installateurs, adviseurs en architecten) staan in de startblokken en zij kunnen innovatieve oplossingen aanreiken of een rol spelen bij de praktische uitvoering.
Zeven lessen
Het betrekken van deze partijen in de keuzes en afwegingen die gemaakt moeten worden in de overgang naar aardgasvrije wijken is dus niet alleen verplicht, maar ook cruciaal voor het slagen ervan. Maar hoe pak je dat aan en hoe zorg je ervoor dat deze processen ook zo democratisch mogelijk verlopen? Daarover gingen gemeenten, bewoners, provincies, energiecoöperaties, belangenorganisaties en netbeheerders afgelopen tijd in gesprek in een Community of Practice. Dankzij hun waardevolle input en actieve bijdrage kwamen we tot zeven inzichten voor gemeenten die helpen bij het succesvol betrekken van bewoners en andere partijen. Deze lessen presenteren we in een infographic, die overzicht en houvast biedt om met diverse partijen in gesprek te gaan over participatie en besluitvorming. In de publicatie staat meer over de context en toepassing van de lessen. Per les geven we aanknopingspunten om aan de slag te gaan; met tips, praktijkvoorbeelden en meer informatie. De lessen bieden een goede basis aan gemeenten om de overgang naar aardgasvrije wijken in democratisch evenwicht met de omgeving te realiseren.
Community of Practice – Democratische besluitvorming bij aardgasvrije wijken
De afgelopen twee jaar kwamen gemeenten, bewoners, provincies, energiecoöperaties, belangenorganisaties en netbeheerders bij elkaar in een Community of Practice van Platform31. Zij gingen in bijeenkomsten in gesprek over hun ervaringen, goede voorbeelden en gemaakte fouten. Per bijeenkomst nodigden we experts uit om relevante invalshoeken te belichten en verdieping gaven.
De lessen in deze publicatie zijn tot stand gekomen dankzij de waardevolle input en actieve inbreng van deze deelnemers (Pdf, 147 kB) van de Community of Practice.
Vervolg
De komende jaren werken we verder aan het vraagstuk van de energietransitie. Dit doen wij in samenwerking met het ministerie van BZK, VNG en andere partners. Het vervolgtraject zal voor verdieping en versnelling nauw aansluiten op het nieuwe Kennis- en Leerprogramma Aardgasvrije Wijken en het programma Democratie in Actie.
Alle kennis over de overgang naar aardgasvrije wijken bundelen we in dit kennisdossier.
