De Leister Igge is na renovatie aardgasvrij, fris en toekomstbestendig
Basisschool De Leister Igge in Opeinde is in de zomervakantie van 2018 duurzaam gerenoveerd tot een energieneutrale, frisse en moderne kindvoorziening. Het is het eerste voltooide project uit het programma School Vol Energie. Volgens schoolbestuurder / coördinator bedrijfsvoering Albert Jan Tiemens van PCBO Smallingerland zijn de goede relatie tussen de gemeente en het schoolbestuur en de no-nonsense aanpak van de aannemer van doorslaggevend belang geweest voor het goede resultaat. “Ik vond het een ontzettend leuk en mooi avontuur.”
Samenwerking
Het gebouw van De Leister Igge was eigenlijk niet meer geschikt om er les in te geven. De indeling was hokkerig en onhandig, het was er donker en het gebouw verbruikte enorm veel energie. Omdat nieuwbouw was uitgesloten werd er gezocht naar andere mogelijkheden. Renovatie op basis van het concept van het programma School Vol Energie van Platform31 bood uitkomst. Tiemens: “Toen we contact kregen met Platform31 is het balletje gaan rollen. Zowel wij als de gemeente hadden de drive om het voor elkaar te krijgen.”
Dat gevoel overheerst ook bij beleidsambtenaar Yvonne Hofstee van de gemeente. Het innovatieve concept om het gebouw onderwijskundig te upgraden, energieneutraal en fris te maken met een financieringsconstructie op basis van levensduurdenken werd door alle partijen omarmd. “Natuurlijk waren er wel hobbels, maar iedereen was telkens bereid om die te nemen. Het was ook zo’n uitgelezen kans: het gebouw was geschikt, de school wilde het, en het schoolbestuur ging er in mee. Op één of andere manier klopte het hele pakketje.”
Renovatieconcept
Consortium Grenovation met onder andere Liag Architecten en kartrekker Meerbouw Rotterdam heeft het project uitgevoerd. Het consortium heeft een kant-en-klaar concept voor de renovatie van scholen. “Pragmatisch, duurzaam en financieel haalbaar”, volgens directeur Jan Anker. Naast bouwkundige aanpassingen ten behoeve van onderwijskundige verbeteringen zijn een goed geïsoleerde gebouwschil en een slim modulair toepasbaar ventilatiesysteem inclusief verwarming in ieder klaslokaal essentieel. “De installatie draait met een heel laag toerental en is bijzonder energiezuinig. We hoeven nog maar 16-20 procent van de inblaaslucht bij te verwarmen. Dat is heel weinig.”
Meerbouw heeft ook de voorbereiding en planning gedaan. Het bedrijf doet dat volgens de strakke lean-methodiek en monitort dit tijdens het bouwproces. Alle werknemers – ook die van de lokale partners – hebben een iPad, waar per dag in staat wat ze moeten doen. Als een deelopdracht gereed is, melden ze het af en dan komt de volgende opdracht in beeld. Als het tegen zit’, leidt dat tot overwerk. “In Opeinde is tegen het moment van oplevering veel overgewerkt, maar dat werd niet als probleem ervaren. Daardoor kon de hele renovatie in zeven weken worden uitgevoerd. De mentaliteit van de mensen in Friesland is ontzettend goed.”
Resultaat
Door de doortastende aanpak in Opeinde kan De Leister Igge er weer 40 jaar tegen. Twee noodlokalen zijn weggehaald en in het oorspronkelijke gebouw zijn extra lokalen en faciliteiten voor kinder- en peuteropvang gemaakt. De inrichting is licht, strak en modern. Yvonne Hofstee: “Doordat de school van buiten hetzelfde is gebleven, hebben de dorpsbewoners hun eigen school gehouden en daar zijn ze erg blij mee. Maar binnen ben je ineens in een hele andere wereld, want die binnenkant is meegegroeid met de huidige staat van het onderwijs.”
Programmaleider Olivier Lauteslager van Plafform31 is ook opgetogen over het eindresultaat. “Wij hebben jarenlang overal in Nederland geprobeerd om dit concept over de bühne te krijgen. Dat is nu gelukt en het is geweldig om te zien dat het aan de verwachtingen voldoet. Want we hebben met deze renovatie een gebouw gekregen dat vergelijkbaar is met nieuwbouw, maar zowel schoolbestuur als gemeente veel minder geld kost.”
Klik voor meer informatie op de volgende thema's:
Aardgasvrij
Welke maatregel heeft u getroffen?
Het gebouw is goed geïsoleerd en alle energieverspillende apparatuur is vervangen door energiezuinige alternatieven (verlichting, koelkast, etc.). In alle tien klassen zijn nieuwe energiezuinige klimaatsystemen aangebracht, die ook zorgen voor de verwarming van de lokalen. Waar dat nodig is zijn aanvullend infrarood warmtepanelen in het plafond geplaatst voor periodes van extreme koude weersomstandigheden. Door de combinatie van isolatie en luchtverwarming is de CV-ketel overbodig en is de gasaansluiting opgeheven. Op de daken van de school zijn zonnepanelen geplaatst. Daarmee wordt zoveel energie opgewekt dat het schoolgebouw zelfvoorzienend is.
Welke eenmalige kosten gingen hiermee gepaard en hoe heeft u deze gefinancierd?
De kosten zijn onderdeel van de totale renovatie van ruim € 1.8 miljoen.
Wat zijn de effecten van de installaties op het energieverbruik en de exploitatielasten?
Het energieverbruik van het schoolgebouw gaat drastisch omlaag. Doordat alle benodigde energie wordt opgewekt met zonnepanelen zal er de netto energierekening € 0 zijn.
Heeft u uw doel bereikt?
Ja
Welke partijen hebben een positieve bijdrage geleverd aan dit resultaat?
Tip
Draag zorg voor goed overleg tussen de aannemer en de installateur en geef hen de vrijheid om samen te werken aan de beste oplossingen. Dit kan o.a. worden bereikt door beide partijen tijdens de exploitatie mede-verantwoordelijk te laten zijn voor het energieverbruik en de kwaliteit van het binnenklimaat.
Binnenklimaat
Welke maatregel heeft u getroffen?
In elk klaslokaal is een klimaatinstallatie boven het plafond gemonteerd. Deze installatie heeft vier luchtinblaaspunten en twee afzuigpunten. Daardoor kan er met een heel laag toerental worden geventileerd. Het voordeel daarvan is dat de installatie geen geluidsoverlast veroorzaakt en heel energiezuinig is. Met warmteterugwinning wordt 80-84% van de warmte uit de uitgeblazen lucht gehaald en overgedragen naar de verse in te blazen lucht. Het effect is dat er nog slechts 16-20% van de inblaaslucht hoeft te worden bijverwarmd.
Welke eenmalige kosten gingen hiermee gepaard en hoe heeft u deze gefinancierd?
De kosten zijn onderdeel van de totale renovatie van ruim € 1.8 miljoen.
Wat zijn de effecten van de installatie op het binnenklimaat, het energieverbruik en de exploitatielasten?
De installatie zorgt voor een fris binnenklimaat, klasse B uit het PVE Frisse Scholen. Het energieverbruik is zeer laag en wordt volledig opgewekt door de zonnepanelen op het dak. Uit de exploitatiekosten zijn de energiekosten verdwenen. De onderhoudskosten van het systeem zijn ook laag, omdat het bij defecten mogelijk is om losse componenten van het systeem te vervangen. Het is dus niet nodig om de hele ventilatie-unit te vernieuwen.
Heeft u uw doel bereikt?
Ja.
Welke partijen hebben een positieve bijdrage geleverd aan dit resultaat?
Tip
Houd bij de keuze van een installatie rekening met de onderhoudskosten. Soms is het verstandig om aan de voorkant iets meer uit te geven, om dit tijdens de exploitatie terug te verdienen (levensduurdenken, TCO).
Financiering
Welke maatregel heeft u getroffen?
De renovatie van De Leister Igge is in de markt gezet als renovatieproject inclusief 20 jaar beheer en onderhoud (levensduurbenadering). Dat is een relatief nieuwe manier van emvi/aanbesteden, waarbij zowel de adviseurs (BCN Groep) als uitvoerende partijen intensief hebben samengewerkt. Deze levensduurbenadering betekent dat er niet alleen in de ontwerpfase, maar bij de oplevering en tijdens de exploitatie (20 jaar) nauw overleg is.
Het bijbehorende prestatiecontract heeft een waarde van € 1,8 miljoen. De gemeente Smallingerland heeft daarvan ruim € 1,2 miljoen bekostigd en aan het schoolbestuur een lening verstrekt van € 775.000. Die lening wordt afgelost met behulp van de MI-vergoedingen die de school de komende 20 jaar ontvangt voor het gebouwonderhoud (binnen en buiten) plus de MI-vergoeding voor energie voor de komende 30 jaar. De MI-vergoeding voor energie kan hier volledig voor worden gebruikt omdat het schoolgebouw na de renovatie volledig zelfvoorzienend is en dus geen energielasten heeft.
Wat zijn de effecten van de installatie van deze financiering op het binnenklimaat, het energieverbruik en de exploitatielasten?
Er wordt gewerkt met een prestatiecontract. Dat betekent dat Meerbouw Rotterdam heeft getekend voor een niveau van gebouwkwaliteit, energieverbruik en binnenklimaat (licht, lucht, temperatuur). Meerbouw heeft dus de plicht om ervoor te zorgen dat die kwaliteit wordt gehaald, zonder dat daar (buiten de in het prestatiecontract afgesproken vergoedingen) kosten aan zijn verbonden.
Heeft u uw doel bereikt?
Ja
Welke partijen hebben een positieve bijdrage geleverd aan dit resultaat?
Tip
Albert Jan Tiemens: Als gemeente en schoolbestuur moet je op elkaar kunnen en willen vertrouwen. Dat betekent dat je het samen gaat oplossen als er ergens een kinkje in de kabel komt. Dat vraagt van ons dat we voortvarend moeten handelen, zonder koudwatervrees, en moeten accepteren dat we niet alle zekerheden vooraf kunnen inbouwen. Ofwel, vraag aan de installateur om een eerlijke schatting van de opbrengsten van zijn installatie en neem dat als uitgangspunt voor de investeringsbeslissingen. Partijen, die vooraf tot ver achter de komma willen weten wat de eindopbrengsten zijn, creëren een schijnveiligheid en daar ga je ontzettend veel gedoe mee krijgen.
