Buurtcirkel: ondersteuning en gezelligheid in de buurt
Tijdens een excursie ontdekten de cliëntenraad en medewerkers van zorginstelling Pameijer de buurtcirkels in New York. In een Buurtcirkel ondersteunen acht tot twaalf deelnemers in een wijk elkaar in een sociaal netwerk. Een vrijwilliger zorgt voor stimulans en verbindt de Buurtcirkel met de buurt en wijk. De leden vormen niet alleen met elkaar een netwerk, maar sluiten ook aan bij de bestaande infrastructuren. Een professionele buurtcirkelcoach fungeert daarbij als vangnet. Een interview met Jan Alblas, directeur bij Pameijer, en Herman, lid van een Buurtcirkel.
Door Susan van Klaveren
“Ik was erbij in New York. Het was bijzonder. Daar zagen we dat het mogelijk is om met een groep kwetsbare mensen een netwerk te vormen. En dat ze iets voor elkaar kunnen betekenen, dat wederkerigheid de basis van het concept kan zijn”, aldus Alblas. “Het effect op de mensen was groot. Ze leerden hun eigen talenten kennen en kregen waardering van anderen voor hun inzet.” Een team van Pameijer is vervolgens naar Londen gegaan om alles te leren over het concept: hoe het precies werkt, waar je op moet letten, wat eerder is mislukt.
Een drietal projectleiders zijn na het bezoek aan Londen aan de slag gegaan om Buurtcirkel op te richten. Inmiddels zijn er meer dan 50 cirkels in verschillende Nederlandse steden, waarbij de eerste cirkels in Rotterdam zijn opgestart. Een aantal gemeenten was direct over het concept te spreken en ondersteunde de uitvoering ervan.
Om het concept, en ook andere ideeën, in Nederland te kunnen doorontwikkelen, heeft Pameijer een innovatief initiatief opgezet: +Vijf. Alblas is directeur van deze organisatie, die is gevestigd in de creatieve broedplaats Spaces in Rotterdam.
Talent en wederkerigheid
De samenstelling van de groep verschilt per cirkel. Aan de cirkels nemen onder meer eenzame mensen, ouderen, doorstromers vanuit het Beschermd Wonen en mensen met een licht verstandelijke beperking deel. Alblas licht toe: “Van belang is dat de personen verschillen in hun talenten zodat ze die voor elkaar kunnen benutten. Het heeft geen zin als de hele groep het leuk vindt om te strijken. Het elkaar aanspreken op en gebruik maken van elkaars talenten vergroot de eigenwaarde: mensen gaan weer zien welke talenten ze hebben en krijgen daardoor meer zelfvertrouwen.”
De deelnemers moeten verplicht bij de bijeenkomsten zijn en ondersteuning bieden aan de andere deelnemers. Als ze dit niet doen, dan worden ze hier door de vrijwilliger en de Buurtcirkelcoach op aangesproken. Als de groep hechter is geworden, gaan deelnemers ook elkaar aanspreken op hun rol in de groep. “Die wederkerigheid is belangrijk”, stelt Alblas, “door de Buurtcirkel hebben de deelnemers de ervaring dat ze gezien worden, dat ze waardering krijgen. Er is cohesie in de groep en ze doen leuke dingen samen. Het zijn simpele dingen, maar het haalt ze uit het zorgsysteem.”
Gelaagde ondersteuning
Buurtcirkels worden ondersteund door een vrijwilliger en een beroepsmatige coach. De vrijwilliger ondersteunt de groep, organiseert bijeenkomsten, stimuleert de deelnemers en zorgt voor een verbinding met de wijk. Alblas: “Er wordt altijd geprobeerd om in de wijk zelf een vrijwilliger te werven vanwege de verbinding met de wijk, maar dit lukt niet altijd. In Engeland krijgt de vrijwilliger een huis in de wijk. We hebben dat onderzocht, maar dat kan in Nederland niet door de wetgeving.”
Naast de vrijwilliger ondersteunt een coach de buurtcirkel. De coach heeft de training gevolgd die +Vijf heeft ontwikkeld. De opleiding bestaat uit zeven modules, gericht op vaardigheden en kennis die nodig zijn voor het creëren van de randvoorwaarden voor een Buurtcirkel. De coach volgt de ontwikkelingen in de groep. “Aan het begin is de coach heel intensief bij de groep betrokken om de cirkel in te richten en er een lopend geheel van te maken. Daarna wordt de inzet van de coach steeds minder. Maar de coach blijft de cirkel volgen en wordt er altijd bij betrokken wanneer er iets mis gaat”, vertelt Alblas.
In Zaanstad en Venray is de Buurtcirkel gestart als voorliggende voorziening. Deelnemers worden rechtstreeks vanuit het sociaal wijkteam doorverwezen naar de Buurtcirkelcoach. In andere gemeenten verwijst het wijkteam eerst naar (specialistische) aanbieders, die op hun buurt weer kunnen doorverwijzen naar een Buurtcirkelcoach. De onderliggende organisaties faciliteren dan de Buurtcirkels. Hun medewerkers die als coach aan de slag gaan, worden door +Vijf getraind.
Ambities
Veel mensen hebben inmiddels interesse in de activiteiten van +Vijf. Verschillende gemeenten zijn enthousiast en de RIBW Alliantie draagt de Buurtcirkels een warm hart toe. Ook neemt Buurtcirkels deel aan Nieuwe Wegen GGZ en Opvang. +Vijf wordt voor vele bijeenkomsten gevraagd, tot aan Wenen toe. De verwachting is dus dat de Buurtcirkels de komende jaren in aantal (sterk) gaan toenemen. Binnen +Vijf wordt gewerkt aan het verder neerzetten van het concept. Er wordt gedacht aan het opzetten van een landelijk netwerk van cirkels, met een online platform en ontmoetingen.
Maar het werken met Buurtcirkels brengt ook vragen en onzekerheden met zich mee. Intern leidde het concept bij Pameijer tot discussie. “Medewerkers kwamen in protest. Moesten zij hun ‘cliënten’ doorschuiven naar een Buurtcirkel? Zou de Buurtcirkel het einde van hun werk betekenen?”, aldus Alblas. Nu is tijdelijkheid één van de streefwaarden van Pameijer. De streefwaarde levert in de organisatie prikkels op om mensen zelfstandiger en autonomer te maken.
Herman
Herman (49 jaar) is sinds eind 2013 deelnemer van een Buurtcirkel. Hij kwam er terecht nadat hij vanuit het Beschermd Wonen zelfstandig in de wijk was gaan wonen. Achteraf zegt Herman dat hij, ondanks de begeleiding die hij kreeg, te snel uit het Beschermd Wonen is weggegaan: “Ik was niet goed voorbereid. De wijk was nieuw voor mij, ik kende er niemand. Het was ook een rustige wijk, je zag niemand op straat. Ik voelde me heel eenzaam en wist ook niet waar de huisarts was of de tandarts, of hoe ik daar informatie over kon vinden.”
De ambulant begeleider informeerde Herman over de Buurtcirkel. Daar moest hij goed over nadenken, omdat hij zich in huis veilig voelde: “Ik kende niemand, maar voelde me wel veilig in mijn huis. Ik vind het moeilijk om contact te maken. Na een maand heb ik besloten om een keer mee te gaan en kreeg ik hulp van iedereen. De een bracht me naar de apotheek, de ander legde weer iets anders uit. En ik heb weer geleerd om met plezier voor mezelf en anderen te koken” De Buurtcirkel bestaat uit acht personen die op loopafstand van elkaar wonen. De groep is heel stabiel. Alle jaren zijn er geen deelnemers weggegaan. Ook de vrijwilliger is al vanaf de start betrokken. De professionele coaches wisselen wel geregeld.
Elke maandagavond komt de groep bij elkaar in het buurthuis en dan eten ze ook samen. Daarnaast ondernemen ze verschillende activiteiten, zoals samen een filmpje kijken. Laatst organiseerden ze een barbecue met drie andere buurtcirkels. Naast gezellige activiteiten is de Buurtcirkel ook belangrijk voor Herman omdat er moeilijke dingen met elkaar worden gedeeld: “Je kunt er over praten met elkaar en als iemand wegblijft bij activiteiten, omdat hij het moeilijk heeft, dan vragen we hem toch te komen.”
“Het verschil met Beschermd Wonen is dat er bij het Beschermd Wonen 24 uur per dag 7 dagen in de wijk begeleiding was. Ze zaten je de hele tijd achter je broek aan: Herman doe dit, Herman doe dat. Het was betuttelend, het ging soms echt te ver, want ik kan ook dingen goed zelf zoals mijn administratie. Met mijn buurtcirkelcoach bespreek ik wat ik die week ga doen. Ik moet er dan zelf aandacht aan geven. Ook bij de Buurtcirkel moet je het allemaal zelf doen. Als groep bepalen we wat er in de Buurtcirkel gebeurt. Het is niet altijd makkelijk. Soms loop ik dan met mijn kop tegen de muur, maar daar leer je het beste van.”
Herman is door de Buurtcirkel stabieler geworden. Zonder de Buurtcirkel had hij niet kunnen wonen waar hij nu woont. De Buurtcirkel heeft hem het netwerk geboden dat hij nodig had. Hij ziet de mensen uit de buurtcirkel, zijn coach, de buurman en zijn moeder. Dat is precies wat Herman op dit moment nodig heeft. Hij heeft nog een tip voor andere mensen in het Beschermd Wonen: “Zorg voor een goed netwerk om je heen als je het Beschermd Wonen verlaat. Dat kunnen familie en vrienden zijn, of de Buurtcirkel.”
