Bankslapers in Rotterdam

Binnenkort verschijnt het online magazine ‘Souterrain van het wonen – De onzichtbare onderkant van het wonen in Nederland’, bestaande uit een waaier aan achtergrondartikelen, interviews, opiniestukken, portretten van ervaringsdeskundigen en natuurlijk diverse goede voorbeelden van woonoplossingen en lokaal beleid. Dit interview met Rob Sonneveld over bankslapers is onderdeel van het magazine.

Wat zien jullie als een bankslaper?

Het gaat om licht kwetsbare mensen die geen eigen onderdak hebben maar dit wel graag zouden willen. Ze verplaatsen zich vaak letterlijk van bank naar bank in hun eigen netwerk. Ze hebben uiteenlopende problematiek maar zijn zelfredzaam genoeg om geen aanspraak te maken op de maatschappelijke opvang. Ongeveer duizend van deze bankslapers kloppen elk jaar aan bij onze wijkteams. De groep is vermoedelijk groter, maar veel mensen redden zich blijkbaar in het ‘bankslaap-circuit’ of accepteren hun situatie. Er is ook een deel die geen ondersteuning verwacht van de overheid. En een deel dat liever uit het zicht van zorgcircuits blijft. Als je naar die duizend kijkt die wél aankloppen, dan zijn dit mensen die redelijk goed zelf functioneren, maar kwetsbaar zijn. Ze willen vaak niet in de maatschappelijke opvang terecht komen. Het zijn mensen die om uiteenlopende redenen hun eigen woning en vaak ook andere ankers in het leven zijn kwijtgeraakt. Het gaat om verbroken relaties, betalingsproblemen na ontslag of faillissement. Het zijn personen die door ouders het huis uitgezet zijn, vanuit de Antillen naar Nederland zijn gekomen, uit de detentie of opvang teruggekeerd zijn en ondersteuning weigeren in de overtuiging dit zelf te kunnen regelen. Het gaat ook om mensen die na een tijd in het buitenland gewoond te hebben, merken dat het niet eenvoudig is om hier weer een nieuw bestaan op te bouwen. Kortom: mensen die op drift zijn geraakt maar geen grote zorgvraag hebben.

Welke ondersteuning bieden jullie bankslapers?

De 43 wijkteams in de stad ondersteunen deze groep met psychische zorg, verslavingszorg, schuldhulp, opleiding en werk. Waar het wringt, is de woonvraag. Hier zit echt de frustratie bij onze wijkteams. Sinds twee jaar geven we briefadressen aan bankslapers om hen uit de bekende cirkeltjes te halen (geen adres, geen uitkering et cetera). Hier was wel een stevige politieke discussie voor nodig. Er zijn voorwaarden gesteld aan het briefadres. Personen moeten zich periodiek melden en bereikbaar zijn voor instanties. Ook over de kostendelersnorm is een politieke discussie gevoerd om de voordeurdelersnorm niet toe te passen bij bankslapers, zodat de hoofdhuurder niet gekort wordt op de uitkering. Dit is nu op maat mogelijk. In beide discussies ging het om de vraag of we hiermee niet de foute mensen faciliteren en of het wenselijk is om uitzonderingen te maken. Besloten is om de lokale beleidsvrijheid wel toe te passen en goed te kijken wie het krijgt. Kortom: we kunnen op dit moment alles regelen voor de bankslaper, behalve de woning. Kan er urgentie verleend worden aan bankslapers? We merken dat urgentieverleners terughoudend zijn om dit te doen. Urgentie is bedoeld voor de uitzonderingsgevallen die het echt niet zelf redden.

Jullie kunnen brede ondersteuning bieden behalve in de woonvraag. Bankslapers kunnen echter niet ‘voor altijd’ op de bank blijven slapen. Hoe zien jullie dat?

Lang niet alle duizend bankslapers worden uiteindelijk dakloos. Laten we geen verkeerd beeld schetsen. Uiteindelijk doet maar 20 procent van die groep aanspraak op de maatschappelijke opvang.

Volgen jullie de overige 80 procent? Vinden zij zelf een woning?

Dat is een lastige. Dat weten we niet. De wijkteams in Rotterdam ondersteunen jaarlijks 15.000 personen. De regel is dat ze hen binnen een jaar weer loslaten. Voor veel bankslapers is de situatie op een gegeven moment wel genormaliseerd. Iemand zit bijvoorbeeld in schuldhulpverlening of heeft zijn softdrugsverslaving aangepakt. Alleen de woning is er na een jaar nog niet. Dan laten we deze persoon los, maar voor je het weet, klopt hij over twee jaar weer aan bij het loket. Langer vasthouden zou effectiever zijn, maar is beperkt mogelijk.

Is dergelijk maatwerk mogelijk?

Daar zijn de wijkteams voor uitgevonden! Vanuit Zorg en Welzijn kijken we per individu steeds beter naar de samenhang in gedrag en problematiek op uiteenlopende terreinen. Hier bieden we maatwerk. In het woondomein is dat een stuk lastiger met duidelijke kaders en regels voor urgentie en woonruimteverdeling. Als de sociale wijkteams ook de woonvraag kunnen meenemen, zou er een wereld gewonnen zijn. Wie is gebaat bij welke woonvorm? Bij wie past een tussenoplossing zoals flexwonen? En wie redt het zelf? Het hoeft niet altijd om een eigen woning te gaan, voor bijvoorbeeld jonge bankslapers is een kamer al mooi. Maar ook deze zijn lastig te vinden. Met de traditionele manier van denken, gaan veel bankslapers het niet redden op de woningmarkt. Je zit in de maatschappelijke opvang of je hebt zelf een woning. Er zijn weinig andere smaakjes. Meer tussenvormen zijn nodig, onder andere in tijdelijke woningen. Het bestaat al in Rotterdam, maar het is nog veel te weinig. Er zijn wel voornemens voor 3.000 extra tijdelijke woningen, maar die zijn er voorlopig nog niet. Er worden veel woonprojecten voor studenten gerealiseerd. Waarom niet per verdieping één unit voor een bankslaper? Dat zou aanzienlijke aantallen opleveren. Andere oplossingen zouden Woonhotels of goedkope pensions zijn voor, zeg 15 euro per nacht. Housing First zou voor een deel van de mensen een goede oplossing zijn. Veel bankslapers hebben eigen kracht, maar met een lichte ondersteuning. Ook zou je woonruimte tijdelijk kunnen bestemmen voor bankslapers voor bijvoorbeeld een of anderhalf jaar. Voor de meesten is dat voldoende. Laat de wijkteams dit maatwerk leveren.