Aandacht voor mentale gezondheid en steun bij eenzaamheid in Almelo

Tien lokale partners en de gemeente Almelo werken samen in ’Coalitie ‘Kom Erbij’ om eenzaamheid te verminderen en de mentale gezondheid van inwoners te verbeteren. Wethouder Eugène van Mierlo en initiatiefnemers van ‘Kom Erbij’ Mariëlle Oosterhuis en Gert Mensink, vertellen over de coalitie en improvisatie tijdens corona. “Nu bouwen we aan een duurzaam signaalpunt voor eenzaamheid. Ook omdat de coronacrisis naar verwachting nog lang doorwerkt in de samenleving.”

In Almelo is sinds 2018 de lokale coalitie tegen eenzaamheid ‘Kom Erbij’ actief. Initiatiefnemers Mariëlle Oosterhuis van wijksteunpunt TriviumMeulenbeltZorg en Gert Mensink, bestuurder van zorgorganisatie Stichting Thuisteam Twente, kregen de gemeente mee. Wethouder Van Mierlo, die toen net aangetreden was: “Als nieuwe wethouder Zorg en Wmo, in 2018, kreeg ik cijfers over eenzaamheid voor ogen en daar schrok ik van. In Almelo voelde, vóór corona, 44 procent van de inwoners zich eenzaam; ongeveer 10 procent ernstig eenzaam. Daarom heb ik het thema eenzaamheid in ons coalitieakkoord meegenomen.” De coalitie tegen eenzaamheid richtte zich aanvankelijk vooral op ouderen en dementerenden. “Maar al vrij snel zijn we breder gaan kijken”, vertelt Mensink. “Want eenzaamheid zie je bijvoorbeeld ook vaak bij mensen met een verstandelijke of psychische kwetsbaarheid die weer terug in de wijk komen. Of bij dak- en thuislozen, mensen met schulden of in armoede, gescheiden mannen. En door corona bij een groeiend aantal jongeren.”

Brede aanpak van eenzaamheid

Kort voor corona uitbrak, in het najaar van 2019, organiseerden Oosterhuis en Mensink nog de ‘Week tegen de Eenzaamheid’. Er waren al verschillende partners, maar met de conferentie wilden ze meer partijen betrekken. “We bedachten: waar kómen eenzame mensen, waar vinden we die? Zo kwamen we uit bij allerlei locaties en organisaties”, vertelt Oosterhuis. “Denk aan de klussenmarkt, supermarkten, huisartsen, apotheek, voetbalclub, Voedselbank, speelgoedbank, het schoonmaakbedrijf. Die zijn we gaan bellen met de vraag: we hebben jullie nodig; jullie zien eenzame mensen die wij, zorginstellingen en maatschappelijk werk, niet zien. Omdat ze de weg naar ondersteuning niet weten te vinden. Of vanuit schaamte.” Die actie zorgde voor zo’n 100 deelnemers aan de conferentie, veel nieuwe partijen. Die kregen informatie over wat eenzaamheid is en wat doet het met mensen. Mensink: “En we bespraken welke rol ze kunnen hebben in de brede Almelose aanpak van eenzaamheid. Met partijen die een bijdrage wilden leveren hebben we na de conferentie concretere afspraken gemaakt.”

Ontmoeting tijdens corona

Toen brak corona uit en moest worden geïmproviseerd. “Veel viel stil”, benadrukt Oosterhuis. “De inloop van mijn zorginstelling werd bijvoorbeeld gesloten. Terwijl dat voor veel mensen een belangrijke plek is voor een kopje koffie, praatje, even een krantje lezen.” Mensink: “Tegelijk zagen we allerlei initiatieven in de stad. Van professionele organisaties, maar ook van inwoners. Online dansgroepen, kaartjesacties, koken voor elkaar. Met Kom Erbij hebben we toen gezorgd dat al die initiatieven op het online platform almelovoorelkaar.nl kwamen. Zo kon vraag en aanbod elkaar beter vinden. Verder organiseerden we bijvoorbeeld een radioprogramma waarin we verzoekplaatjes draaiden. Het praatje er omheen was net zo belangrijk.” Zodra het weer kon startte de coalitie met ‘Ontmoetingsdagen’. Die worden nu maandelijks georganiseerd, en steeds staat een andere partner daarvoor aan de lat. “De eerste keer kwamen daar zo’n 100 mensen op af”, vertelt Oosterhuis. “We hadden busjes geregeld om mensen op te halen. We hoorden toen van deelnemers dat zij heel veel behoefte hadden weer onder de mensen zijn, na de eerste lockdown.”

Duurzaam signaalpunt voor eenzaamheid

Sinds het eerste kwartaal van 2022 is er ook het ‘Signaalpunt voor eenzaamheid’. Al is het signaalpunt bewust voor meer dan alleen eenzaamheid. Want eenzaamheid, dementie, armoede, dak- en thuisloosheid staan vaak niet los van elkaar. “We willen ook een duurzaam signaalpunt”, benadrukt Mensink. “Niet iets dat binnen een jaar weer weg is. Dat is ook omdat de coronacrisis naar verwachting nog lang doorwerkt in de samenleving. Daarom gaan we het signaalpunt koppelen aan een welzijnsorganisatie. Die gaat het signaalpunt ook monitoren, op opbrengsten maar ook op hoeveel mensen er gemeld worden en geholpen. De gemeente vindt dat belangrijk want we willen het signaalpunt bijvoorbeeld ook benutten om te zien hoe corona doorwerkt.”

Informele en professionele ondersteuning van netwerkpartners

De waarde van het signaalpunt staat en valt met een goede follow-up van een signaal. “Daarbij zetten we ook in op een goede balans tussen professionele en meer informele hulp”, legt Mensink uit. “Dat sluit aan bij de wens van de gemeente om zoveel mogelijk te ‘normaliseren’. Dat betekent dat we zo licht mogelijk ondersteuning en oplossingen willen bieden aan mensen. En daarbij ook zoveel mogelijk mensen activeren”, aldus van Mierlo. “Met informele ondersteuning en kleine dingen bereik je soms al veel”, is nu al de ervaring van Oosterhuis. “We zien eenzame mensen die weer gaan participeren, bijvoorbeeld als vrijwilliger bij de inloop. Een ander voorbeeld is iemand die uit de Wmo ondersteuning kwam en taalcoach werd. Als we die beweging versterken betekent dat wezenlijke besparingen op gezondheidszorg en gemeentelijke kosten.”

“Gemeenten, zorg- en welzijnsorganisaties staan in ieder geval voor enorme opgaven in het sociaal domein”, aldus Mensink. “Niet alleen door corona, maar bijvoorbeeld ook door vergrijzing en dementie. De professionele organisaties kunnen de vraag naar ondersteuning straks niet meer aan, en de overheid kan al die zorg en ondersteuning straks ook niet betalen. Informele ondersteuning door vrijwilligers en participatie van netwerkpartners is hard nodig. Ook veel bedrijven zijn bereid tot bijdragen, vanuit maatschappelijke verantwoordelijkheid. Als je dat kunt mobiliseren, als je zo’n beweging in de samenleving krijgt, gaan professionele zorgorganisaties meebewegen.”