Urgentie om wonen en zorg voor ouderen ingrijpend te veranderen is voelbaar
De samenleving vergrijst. In 2040 is het aantal 80-plussers verdubbeld naar 1,6 miljoen. Het aantal 90-plussers verdrievoudigt zelfs. Het aantal alleenstaande ouderen en ouderen zonder netwerk groeit gestaag en tegelijk daalt het aantal (potentiële) mantelzorgers. Dat betekent dat er straks ook veel meer senioren zijn die een beroep op de ouderenzorg doen. Geschikte woon(zorg)vormen en beter ingerichte wijken helpen mensen langer zelfstandig te laten wonen en verhuizing naar een verpleeghuis uit te stellen, of te voorkomen. Dat is belangrijk, want door de vergrijzing en tekort aan zorgpersoneel stijgt het aantal ouderen dat wacht op een verpleeghuisplek. Om ouderen ook in de toekomst goede zorg te blijven bieden zijn passende en nieuwe woonzorgvormen hard nodig. Zorgorganisaties hebben daar een cruciale rol in, maar kunnen dit niet alleen.
Zorgorganisaties zijn aan de slag met nieuwe woon(zorg)vormen
Van veel zorgorganisaties horen we terug dat zij de ontwikkeling van nieuwe woon(zorg)vormen zien als één van de oplossingen voor een toekomstbestendige ouderenzorg. In een (geclusterde) woonvorm wordt meer beroep gedaan op de ‘samenredzaamheid’ van de bewoners. Voor zorgorganisaties is het wel zoeken naar welke woonvorm geschikt is en voor wie. Gelukkig zijn ze al op allerlei manieren bezig met het realiseren van nieuwe woon(zorg)vormen voor ouderen. Ook werken ze aan vernieuwing en zoeken ze de samenwerking met verschillende partijen op. Zo is zorgorganisatie de Posten in Enschede één van de initiatiefnemers van de Inclusieve wijk Onze buurt de Posten, samen met twee woningcorporaties en de gemeente.
Aansluiten bij regionale behoeften en context
De nieuwe ActiZ publicatie Zorgorganisaties aan de slag met nieuwe woonzorgvormen laat zien dat er diverse manieren zijn in aanpak. Zes concrete voorbeelden tonen de diversiteit van hoe zorgorganisaties deze rol invullen in het aanbod wonen met zorg voor ouderen. De een neemt zelf initiatief voor het realiseren van een geheel nieuwe woonvorm. De ander sluit aan bij een bestaand concept of faciliteert juist nieuwe zorgondernemers. Zorgorganisaties werken hierin nauw samen met onder meer woningcorporaties en burgerinitiatieven. De ene aanpak is niet beter of minder goed dan de ander. Welke rol je ook kiest als zorgorganisatie: heb zicht op wat er lokaal of regionaal nodig is en voor welke doelgroep. De ontwikkeling van een nieuwe woonzorgvorm moet vooral aansluiten bij deze regionale behoeften en context. In een eerder uitgebracht ActiZ magazine Bezichtiging nieuwe woonzorgvormen voor ouderen staan 30 initiatieven beschreven.
Samenwerking met gemeente
Een belangrijke partner in de ontwikkeling van nieuwe woonvormen is de gemeente. In 2021 heeft de Taskforce Wonen en Zorg, waar ActiZ aan deelneemt, alle gemeenten opgeroepen om een lokale woonzorganalyse te maken. En die te benutten voor het opstellen van een woonzorgvisie. Het is belangrijk dat gemeenten de zorgorganisaties actief betrekken bij plannen, beleid en afspraken rond wonen en zorg. Indien de gemeente de zorgorganisatie(s) niet uitnodigt, neem dan als zorgorganisatie zelf contact op met de gemeente. Gezien de verwachte groei naar intensieve zorg is het advies om dan ook de behoefte aan verpleegzorg, thuis én in een verpleeghuislocatie mee te nemen. Dit is een relatief nieuw onderwerp in de woonzorgvisie, maar wel belangrijk om afspraken over te maken.
Samen in actie
Wij pleiten ervoor om meer te investeren in passende en nieuwe woonvormen waar ouderen zo zelfstandig mogelijk kunnen wonen. De huidige situatie en de toekomstige ontwikkelingen vragen dan ook actie van de landelijke politiek, gemeenten, woningcorporaties, zorgorganisaties en publieke en private partijen op lokaal en regionaal niveau. Zorgorganisaties nemen initiatief om dit vraagstuk op te pakken, maar zij kunnen dit niet alleen. Samenwerking is essentieel in het realiseren van meer passende woonvormen voor ouderen.
Woonzorgconcept de Zonnetij
Woon/leefgemeenschap de Zonnetij in Aarle-Rixtel is één van de zes voorbeelden die uitgelicht wordt in de publicatie. Zorgorganisatie de Zorgboog heeft hier, samen met de woningcorporatie WoCom en de gemeente, een nieuw woonzorgconcept in de wijk gerealiseerd. Op een voormalige zorglocatie zijn zeven blokken met seniorenwoningen (voor 55-plussers) gebouwd. Het is een mix van sociale huur en koop, aan de rand van het dorp. In het midden is een buitenruimte met een fitnessterrein en het hart van het wijkje ‘het Trefpunt’: een ontmoetingsruimte voor de bewoners en bezoekers. Hier is ruimte om te kaarten, sporten met een groep ouderen, koffie te drinken en vinden allerlei activiteiten plaats. Een deel van de woningen wordt toegewezen aan ouderen met een zorgbehoefte. Zij hebben een indicatie voor VPT, Volledig Pakket Thuis. Een team van de Zorgboog lvert die zorg. Hierdoor wonen ouderen, vitaal en met een zorgbehoefte, samen in de wijk en ondersteunen elkaar waar nodig. Een kwartiermaker, betaald vanuit de samenwerkende organisaties, is nu 2 jaar betrokken. De bewoners en betrokken vrijwilligers hebben een regierol en bepalen samen wat er gebeurt. Ze regelen dit ook veelal zelf. Er is grote inzet op welzijn, positieve gezondheid en eigen regie. De organisaties zien dat mensen langer zelfstandig kunnen blijven wonen, dat bewoners elkaar onderling (meer) ondersteunen en dat het zorgteam meer zorg kan leveren dan voorheen.