Trap er niet in: valkuilen bij stedelijke experimenten
“Ik heb zojuist een leerzaam experiment afgerond in de stedelijke omgeving, maar ik krijg collega’s van andere afdelingen maar moeilijk enthousiast voor de resultaten, laat staan mensen van buiten.” “Ik ben momenteel betrokken bij een stedelijk experiment, waar ik merk dat het veel moeite kost om inwoners betrokken te houden en dat bestaande machtsstructuren de samenwerking binnen het living lab in de weg staan.” Klinken deze problemen bekend? U bent niet de enige.
Experimenteren in de vorm van living labs is in, want het is een manier om grip te krijgen op een ingewikkeld stedelijk probleem waarin veel verschillende belangen en perspectieven bestaan. Er zijn wel een aantal valkuilen waardoor menig veelbelovend living lab zijn grote ambities ziet stranden.
Het goede nieuws is dat op al deze zaken te anticiperen valt, wanneer er van tevoren goed over wordt nagedacht. Bij een goed lab zitten de antwoorden op deze valkuilen in het design ingebakken, zo stellen onderzoekers van het Europese onderzoeksproject SmarterLabs. De onderzoekers hebben op basis van experimenten in vier Europese steden (Maastricht, Brussel, Graz en Bellinzona) tien veelvoorkomende valkuilen geïdentificeerd voor het opschalen van inclusieve living lab-experimenten. Ze presenteren concrete strategieën die helpen om deze valkuilen te vermijden. Het resultaat laat zich lezen als een handboek voor stedelijke professionals die betrokken zijn bij living labs op het gebied van mobiliteit, smart cities, energie en tal van andere thema’s.
Hoe kun je bijvoorbeeld de betrokkenheid van inwoners stimuleren? Maak voor het opstarten van het lab een zogenaamde stakeholder and requirement analysis, die helpt om verschillende vormen van uitsluiting, de achterliggende motivaties en de manieren hoe hiermee om te gaan te identificeren. Een veelvoorkomende drempel voor het opschalen van de resultaten van een lab is dat er onvoldoende aandacht is voor groepen en de impact buiten de context van het living lab. Dat heeft er vaak mee te maken dat er onvoldoende of zelfs geen vertegenwoordigers van de bredere stedelijke context bij het project betrokken zijn, terwijl het project wel degelijk impact op hen heeft. Hierop kun je vooraf anticiperen, door te reflecteren op de verschillende schaalniveaus die relevant zijn voor het lab en op de actoren op de verschillende niveaus die al dan niet betrokken raken. Op die manier ontstaat beter zicht op de indirecte en schaal-overstijgende effecten in de bredere stedelijke context. Ook kan het helpen om de lab-bijeenkomsten op verschillende plaatsen in de stad te organiseren. Door deze zaken van te voren goed te regelen, maximaliseer je de kans dat het experiment waardevolle lessen oplevert voor het omgaan met complexe maatschappelijke vraagstukken.