Storm in winkelland

Hans Hugo Smit, Platform31

Ik keek uit naar het congres 12 februari jl. over winkelgebieden van de toekomst. De uitstekende publicatie en de lange en gevarieerde deelnemerslijst beloofden een mooi debat over aantrekkelijke winkelgebieden van morgen.

Maar al bij de aftrap ging het over “worstelen met vraagstukken”, “dreiging van internet” en “winkelleegstand”. Gingen we het nou hebben over winkelgebieden van de toekomst of over winkelproblemen van vandaag?

Dit problematiseren is symptomatisch voor het bredere debat over de winkelmarkt, dat wél gaat over failliete winkelketens en niet over succesvolle start-ups. Wél over leegstand en niet over verkleuren van aanloopstraten. Wél over omzetverliezen bij retailers en niet over consumenten die steeds beter bediend worden.

Volgens een oude wijsheid bouwen sommigen, als de wind der verandering waait, windschermen en anderen windmolens. Welnu: het stormt in winkelland! Windschermen kunnen best nuttig zijn, maar het winkeldebat wordt er nu zó door gedomineerd dat aandacht voor windmolens ontbreekt.

Neem de consument. Die is grilliger en veeleisender, maar ook mondiger en beter geïnformeerd. We willen allemaal prettig winkelen waar en wanneer het ons uitkomt. Het zo goed mogelijk bedienen van die wens is een kans! Die laat je liggen met windschermen als strenge winkelsluitingstijden, branchebeperkingen, of een verbod op perifere detailhandel en vraagt juist om windmolens, zoals flexibele bestemmingsplannen of brancheverruiming.

Neem e-commerce. Natuurlijk heeft dat gevolgen voor fysieke winkels en leidt het op sommige plekken en in sommige branches tot leegstand. Maar keren we die digitale storm door afhaalpunten te verbieden of Airbnb als ´oneerlijke hotelconcurrentie´ te zien? Of stoppen we juist energie in collectieve websites van winkelgebieden, voldoende ‘dark stores’, of regelgeving die startende retailers hun door internet eindelijk voldoende grote klantenschare vanuit huis laat bedienen?

Neem leegstand. Structurele leegstand noopt tot actie, maar het tegengaan van leegstand vandaag –door bijvoorbeeld nieuwbouw te verbieden of absurd veel eisen te stellen aan nieuwe toetreders – biedt geen enkele garantie voor succesvolle winkelgebieden morgen. Sterker nog: leegstand kan juist een windmolen zijn! Leegstand kan aanleiding zijn tot concentratie van het winkelapparaat en nieuwe investeringen daarin. Leegstaande panden kunnen broedplaatsen zijn voor nieuwe producten, diensten en aanbieders. Misschien pop-up, misschien buiten de traditionele scheidslijnen tussen functies en branches. Misschien niet altijd succesvol, maar soms zeker wel.

Ik deel de slotconclusie van het congres, dat een integrale binnenstadsvisie gevraagd is op basis van duidelijke, gezamenlijke keuzes. Maar laat die visie er dan wel eentje zijn met veel windmolens en niet bol staan van windschermen. Want voorkómen wat je niet wilt, is wat anders dan bereiken wat je wél wilt.