Stikstof en woningbouw: wat kunnen gemeentes doen?

Hoewel de alom bekende C-risis het onderwerp tijdelijk naar de achtergrond drong, is het nooit helemaal weg geweest: stikstof. Dat het niet zo maar weg gaat, bleek bij de presentatie van de eindversie van het rapport van de commissie-Remkes op 8 juni.

De reacties waren voorspelbaar wisselend. De landbouwsector, natuurorganisaties, bouwbedrijven enzovoorts hadden allemaal hun mening klaar. Waarschijnlijk hebben ze allemaal een beetje gelijk. Nog belangrijker: niets staat als een huis, alles hangt af van de invulling. De manier hoe de diverse belangen mee worden genomen om tot zinvolle stappen te komen, staat echt nog niet in steen gebeiteld. Hoewel in een eerste reactie de aandacht voor de individuele (sectorale) belangen en meningen logisch is, gaat dat ons niet verder brengen. Thema’s als stikstof, circulariteit of duurzaamheid in bredere zin, krijg je niet goed aangepakt als je je richt op de individuele bouten en moeren. Of zoals Rebecca Henderson het zegt in haar boek Reimagining Capitalism: “Om grote omslagen te maken, moet je je minder fixeren op de componenten, maar op het samenspel, de relaties. Het gaat om een ‘architectuur innovatie’ en dat maakt het zo lastig voor veel mensen.”

Het klopt dat dit soort transities erg ‘uitdagend’ zijn. Veel partijen worstelen met de vraagstukken, en er is niet één oplossing. Waar vaak wordt gesproken over het bereiken van een ‘evenwicht’, duidt dergelijk balans-denken stiekem op geloof in een (nieuwe) status-quo met een specifieke oplossing. Helaas werkt het niet zo. Wil een transitie naar bijvoorbeeld minder stikstof slagen, dan moeten de diverse belangen worden behartigd op een manier die meeademt met de omstandigheden. En die verschillen zowel in de tijd, als door het land heen, bijvoorbeeld in relatie tot woningbouw.

Op gebied van woningbouw zijn gemeentes een belangrijke speler. Gemeentes hebben invloed op locaties van woningen en randvoorwaarden waarbinnen die worden gebouwd. Maar niet iedere gemeente heeft dezelfde belangen, of zit in dezelfde situatie. Hoe kan een ‘willekeurige’ gemeente omgaan met al deze enthousiast op-en-neer en heen-en-weerspringende variabelen? Is er een blauwdruk? Kunnen gemeentes iets van elkaar leren? En hoe verhoudt wat een gemeente kan doen zich tot rollen van anderen, zoals bouwbedrijven, financiële sector, makelaars, provincies, Rijk? Grote vragen, geen simpele antwoorden. Platform31 is aan de slag om hier meer grip op te krijgen. Ultieme doel is om handreikingen te ontwikkelen voor gemeentes hoe met deze ingewikkelde materie om te gaan, qua eigen rol en samenspel met de andere partijen, op een manier die past bij de eigen omstandigheden, en dat toevoegt aan wat er al is.

Hoe meer gemeentes meedoen, hoe groter de kans van slagen. Groot, klein, met hoge woningnood of minder, al actief bezig of juist nog niet: hoe meer diversiteit, hoe beter. Zodat de resultaten uiteindelijk voor alle soorten gemeentes relevant zijn. Gemeentes, blijf niet aan de zijlijn staan! Wil je invloed op het spelverloop, doe dan mee.